Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 46, 16 February 1859 — HALE AHAOLELO O KA POEIKOHOIA. [ARTICLE]

HALE AHAOLELO O KA POEIKOHOIA.

• Feberuari 7, 1359, Halawai i ka hora 11. Hwiuhelu ia ka moolelo, aponoia, pule a pau. Manao o Kenui e n»on 'O huu iu ka olelo hoopanee loa i hooholoia i ka pOaono iho nei e hoopaoee loa ana i ka Bila Kanuwai e hooihakaukau ai i data e liana hou ai i-na alahaka o Kona nei i nahaha, a'hoohioio ia. Ma ka noi o loune ua hooholoia e apono keiā Hale i n« hoololi a ka Hale Alii i hana’i a e hooholo loa i ka Bila. Ma ka noi o Kaiaina ua hoopanee iu apopo ka noonoo ana i na hoike a na Komiie Wae no ka hoopii a Wm. JarreU. - Hapaiia na hana i hoōpnnee ia. Lilo ka hale i Komite no ka Bila Kanawai e haawi ana i na pomaikai i kekahi poe hui hooholo moku ahi pili ama ma na mokupuni o Hawaii nei. Noho o Kaumaea ma ka noho Luna Hoomalu. Hel ihelu ia a hoololi iki ia ka Bila, a ma ka noi o Kalarnrt ua hooholoia e kope maikai ia keia Bila a e heluheiu ekolu ia i ka la apopo. Heluhelu mai ka Lnna Hoomalu he palapala mui ke Kuhina Kalaiaina e hooili mai ana i kekahi Bila Kanawai e haawi ana i kekahi inau pomaikai i kekahi Poe Hui makani aa nr> Honolulu. Heluhelu ama ka noi o Kalama ua hooholoia e hoawi ia keia Bila i ke Komile o ka hale i ka ia apopo. Lilo ka hale i Komile no ke Kanawai Kiwila. Ma ka noi o Kipi ua noonoo hou ia ka pauku 1441 a ua hoololi ia ma ka hookomo ana ma ka lalani

25 inahope ae oka huaolelo “hookauwa” i na huaoielo “aole oi aku i ka ; ” a ma ka lalani 27 e hookomo i na huaolelo 4 ‘aia ika manao oka Ahahookolokolo. ” Ma ka noi o

Kamaipelekane ua hoololi ia ka pauku 1470 ma ka huaolelo Hawaii wale no, ma ke k,apae ana ma ka lalani 2 i ka huaolelo “hoahanau” a me ka hookomo ana nulaila i ka huaolelo “hanauna.” Heluhelu ia a hooholoia a hiki aku ika pauku 1487. Hoopau ia ke Komile. Hoopanoe ia ka haua apopo i ka hora 11.

Feberuari 8, 1859. Halawai i ka hora II. Heluhelii ia ka moolelo, aponoia, pule a pau. Ma ka noi o Aus(in ua hooholoia e noi aku oia i ka Luna Buro o na Hana Hou i ka mea « pono ai ka

pnle kni o Lahaina, i piha ole ke awa i ke one. Hapai ia nn hana i hoopanee ia. Heluhelu ekolu ia a hooholoia ka 6ila e kokua ai i hooholo moku ahi. Lilo ka hale i Komite e noonoo i ka Bila Kanawāi e haawi ana i kekahi mau pnmaikai i kekahi Poe Hui, i kapaia “Hā Poe Hui Ahi Makani Aa no Honolulu ” Heluhelu ia ka pauku 1 a tna ka noi o Kalama ua hoololiia ma ka hookomo nna i ka huaolelo “ahi.” Ma ka noi o Lopikana ua hooholoia e haawiia keia Bila i kekahi Komilo Wae, a ua kohoia o Lopikana, Kamalena, Kalama. Hapai ia ka noonoo nna i.ka hoike a ke Komiie no ka hoopii a Wm. Jarrett. Noho o loane ma ka noho Luna Hoomalu. Ma ka noi o She!don ua hoopanee'ia ka noonoo ana i keia mea a ka ponha, no ka haule ana o k«.nIelo_ Hawaii o kahi o na pnlapala hoike, Lilo ka hale i Komite no ke Knnawai Kiwila. Nolio o Kip| maka noho Luiia Hoomalu. Helui.elu ia a hooholoia mai ka pauku 14S8. Ma ka nōi p Kalaina ua haawi ia ka pauku 1495 i kekahi Komile Wae, Kalama, Hitchcock, Richardson. Ma kn noi o Kalama ua waihoia ka pauku 1496 a hoike mai ke Komile Wae noka pauku maluna ae, Heluheluia a hooholoia a hiki aku i ka pauku 1512- Hoopauia ke Koinile. Hoopanee ia ka hana apopo hora 10. Feberunri 10, 1859. Halawai i ka hora 10. Heluh’elu ia ka moolelo, aponoia. Ku.mai o Kenui a pule a pau. Hoike mai o L. McCully i ka palapala hooknhū mai na Luna nana o ka Apana p Koolaupnkp. Hoike mai hoi o Asa Hopu i kana palapala hookoku mai na Luna nana o ka Apana o Hana, Maul. Ua hoobjki ia keia mau Luna Makaainnua e loane, a ūa noho mai laua ma ko laua mau noho. Hoike mai o H ileheoek no ke KomilP Wae no napālapala ae holo. Ma ka noi o Kalama ua haawi keia hoike i ke Kproite o ka hale i keia la. Hapai ia na hana i honpanee ia. Ma ka noi o Lopikana. ua hnpholoia e; hoopaneeia ka noonoo ana i ka hoike a na Komiie no ka hoo* pii a Wm. Jarrett a ka la apopo, oo ka hiki ple ana m.ai o ka Luna no Kpna Aknu Lilo ka hale i Komile no na Kanawai Kiwila. No> ho Kapihe ma ka noho Luna Hoomalu. Heluhelu ia na pauku no na palapala ae holo, e like me ka ke Komite Hui i hoike mai ai, koe wale no ka pauku mua i hoololi ia e ka hale. Heluhelu ia a hooholoia mai ka pauku 1513 aku. Ma ka noi o Lopikana ua haawiia ka Mokunā 42, oia na pauku 1526, 1527, i ke Komite no na Ahahookolnko e nana i ka pololei. Ma ka noi o Kalama ua kapae ia ka pauku 1529 Hooholoia a hikiaku i ka$au* ku hopo loa ola ka pauku 1530. Ma ka noi o Kalamā' ua noonoo hou ia a ua hoololi ia ka pauku 6-10 ma ke kapae ana ma ka.lalāni 19 i na huaolelo “ i kekahi kanaka i kipaku ia iwaho o ke Aupuni o ke Alil, ao|e lioK” Hoopau ia ke Komiie o ka Hale, - Hoike mai 0 Kamalena oo ke Komiie wae i haawi ia e noonoo i na pauku e pili ana i na Koa Hoompe. Ma ka noi o Kalama ua hooholoia e hoihoi ia a pau ia ka unuhi ana, a e haawi ia 1 ke Koniite o ka hale i ka la apopo. Hoike mai o Dowselt uo ke Komile wae n<» na pauku e pili ana i ka. auhau. Ma ka noi o loane ua Inwe ia keia palapala hoike a hnawi ia i kē Kpmiie o ka halo i ka poāono. Hoopanee ia ka hana apopo hora 11. Feberuari 11, 1859, HalawaiTka hora 11, Heluhelu ia ka moolelo, apono ia, ku mai o Eihopa, pule a pau, Hoike mai o Lopikana no ke Komiie Wae i haawi ia e noonoo i ka Bi)a Kanawai no ka poe hui hana ahi makani aa. Ma kē noi a loane, ua lawe ia ka palapala hoike a ke Komile a haawi ia i ke Komile oka Hale i keia !a. Hoike <nai o Kamalena no ke Komile Wae i haawi ia e noonoo i ka Pauku 6I2J o ke Kanawai Kiwila e pili ana i na luina mahuka. Ma ke noi a Lopikana, ua apono ia ka hoike a ke Komile, a oa hooholoia e hookomoia keia pauku hou 6I2£, ml ke Kanawai Kiwila. Heluhelu mai o Kipi i kana Bila Kanawai e hana ai i Aiahaka ma ka muliwai o Wailuku, Hilo. Ma ke noi a Kamaipelekane, ua hooholo ia e heluhelo elua ia keia bila i ka la apopo. Hapai ia na hana i hoopanee ia. Lilo ka Hale i Komite no ke Kanawai no ka poe hui hana ahi makani aa. Noho o loane ma ka noho Lunahoomalu. Heluhelu ia mai ka Paoku mua, a me ka hoololi a ke Komile. Knnalua ka manao o Kalama no keia paoku, no ka mea, ua manao oia ma keia pauko, ua haawi wale ia’ku ka pono a kekahi. Wehewehe mai o Lopikana, oia kekahi o ke K«vmite, i ke ano o keia pauku. Manao oia ua olelo maopopo ia mai keia pauko peuei.

aole no i lilo ia lakou ka pono o ke kuleann o kekahi, aole hoi ke kuleana o ke Aupuni. Hooholoia na pauku, a ma ke noi a Sheldon, ua hooholoia e kope mnikai ia keia Bila a e heluhelu ekolu ia i ka la apopo. Lilo kn Hale i Komile e noonoo i ka palapala hoopii a Wm, Jnrrett, a me na palapala hoike a na Komite no ia mea Noho o Kamnipelekane ma ka noho Lunahoomalu. Heluhelu ia na palapala hoike a na Komite, a ma ka noi u Lopikana. Ua hooholo ia e waihoia ma ka papa na hoike elna a ,na Komile, a e kauoha ia ke Komile Waiwai e hookomo ma ka Bila Kalaiwaiwai i puu dala, i mea e hoihoi ai ia Wm. Ja»rett i na poho i ili mai maluna ona no ka hoopii Kamima ia i ka M. H. 1851, ke ae mai o<a e hookuu loa ike Aupuni o ka Moi, me ke koi ole hau mai ma keia hope aku. Ma ke noi a' Lopikana, ua hooholoia c noonoo keia Hale i ka la apopu trfa ke Komile o ka Hale i ka nui o na dala i ku pono e hookomo ma keia olelo hooholo ho, Wm. Jarrelt. Hoopau ia ke Kpmile, a hoppanee ia-ka hana apopo hora II. Feberuari 12, 1859. Halawai ika hpra 11. Heluhelu ia ka moolelo, aponoia, pule a pau. Hoike mai ka Lunahoomnlu, ua loaa mni ka palapala mai ka Hale Ahaolelo A.lti e hoike mai anā, ua hoōholo loa ia e lakou ka Bila Kanawai no ka phe hui hooholo moku mahu. A ua Inaa mni ka palapala mai ke Kuhina Kalaiaina, e hoike mai ana hōi, ua holo aku ka L. Buro o na hana hou i Lahaina e nuna i ka mea pono no ka palekai ma Lahaina ; a aia a hoi mai oia e hoike ia mai i ka Hale nei ika ana e hoike mai ai. Hoike mai ke Komile no na Buke Helu no ka nui 0 na lilo P keia Ahaolelo ana, a ma ka lakōu hoike ana* ua hoōhPloiā e kauoha ia ke Komite no nā Buke Helu e kikoo aku i ke Kuhina Waiwai no ka uku.o nā Luna Makaainana a me na Luna e ae o keia Hale a hiki 1 keia la, a me ka ukii mile no ka holo apā mai a me. ka pae ana aku. Hapai. ia na hana i hoopanee ia. Heluhelu ekolu ia ka Bila Knnawai e pili ka poe hui hana ahi makani aa no Honolulu nei, a ua hooholo loa ia. Heluhelu elua ia ka Bila Kanawai ho ke Alahaka ma Wailuku, Hilo. Haawi ia ike Komile o ka hale. Heluhelu ia na pauku, a ma ke noi a Sheldon, ua hanwi ia keia Bila i kekahi Komite Wae e hooponopono. Ua kohoia p-Hitckcock, Kipi, Sheldon. Lilo ka Hale i Komile e noonoo i ka nui o kā puu dala e hookomo ai- ma ka olelo hooholo no- \V. Jarrett. Noho o Kauinaea ma ka noho Lunahoomalu. Ma ke noi a Kalama, ua hooholoia, e haawi ia keia mea i kekahi Komile Wae, i elima Luna, a na lakou e noonoo a hoike hou mai, Sheldōn, Robertson, Chāmberlain, Kalama, Manini. Hoopanee ia1<a hana, a ppakahi hora 11.