Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 46, 16 February 1859 — MOOOLELO HAWAII.-Helu 44. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.-Helu 44.

O KE KAU 1 A KaMEHAMEHA III. 0 ka hana haunaele a Poki ma. —-Ka hooikaika ana o Kaahumanu ma ma ka pono. Mahope iho inake o Kahalaia, alaila, haa\ri o Kaahuinahu a me Kalaimoku ia Kauikeaouli na Poki e malama. Haawi no hoi ia ia i ka aina mai Hawaii a Kauai nana e malama. A pau keia mau mea ia ia, alaila, hoomanao iho la o Kaahumanu i ka pono a kana kane. Imi nui iho la i pono ke Aupuni 0 kana alii, maloko o ka olelo a ke Akua, a loaa iho la ia ia, huli io no ia a hooikaika no ia i na kanaka a me na *Lii. Alaila, huli mai no na ’Lii a me na kanaka i hoolohe mai 1 kona leo. Lohe o Poki e hoohaunaele ana o Kalaiwahī ia Kauai, e ake - ana ia e kaua me Kaikioewn, alaila, holo ae la o Poki maluna o Paalua me na kanaka a me na pu kau poohiwi he nui loa. Hoomakaukau iho la ia no ke knua mai o Kalaiwahi ia ia. A pae ae la o Poki ma iuka, a honi iho la laua me Kaikioewa. Ua nui ae la ko laua uwe ana, hoomakaukau ia mai la ka mea ai. A po alua ka moe ana i kapa, alaila, olelo iho laua e hoike mai o Kalaiwahi i kana pu, a hookuke aku ia ia. Aua iho la o Kaikioewa, i aole make hooknke ia Kalaiwahi. Alaila, hele mai la o Poki laua me Kaikioewa a ee mai maluna o ka waa, a holo mai la ma ka muliwai a pae roa kela kapa, a komo aku laua iloko o ka papu a hoike iho la i ka pu a Kalaiwahi a me ka pauda, a me ka pnhi. Aole pu oloko o ka pa, ua pau i ka ohi ia e na kanaka mawaho. Alaila, ike iho la o Poki, ua kolohe io no o Kalaiwahi. Alai-

la, i aku la o Poki ia Kalaiwahi, “Eu hoi kaua ma Oahu,” I aku la o Kalaiwahi, “Aia paha iR ia nei.” I aku la o Kaikioewa, “E noho no maua.” I aku la o Poki, “Aole, eu hoi no maua.” Ae aku la o Kaikioewa, “Ae.” Noho iho la a hiki ika wa i hoi mai ai o Poki ma i Oahu, hoi pu mai la no hoi lako» me Kalaiwahi. Ponō keia hana a Poki, aka, aoie i mau loa kana hana pono ana. Eia ka hana hewa, hana iholao Poki i hale kuai rama nona i mea imi waiwai, oia ka hoomaka ana o kona lilo loa i ka ino.

Mahope iho, inu iho la o Poki i ka rama a lilo loa ika hewa. A hilahila o Kalaimoku, a holo ia ma Hawaii a make malaila. Ma ka makahiki 1827 kona make ana. He kanaka ano haipule o Kalaimoku, a kokua ikaika aku uia mamuli oka pono. He alihikaua ikaika no hoi ia. A pue iho la o Poki ia Kaahumanu e kaua, no ka mea ; Ua lilo no ka aina ia Kaahumanu. Hooikaika loa iho la o Poki a me kana wahine ma ka hewa, a aie nui iho la o Poki; Uuku ka Liholiho a|e ana; Nui ioa ka Poki. A alakai no o Poki laua me kana wahine ia Kauikeaouli ma ka hewa, Hiki hou mai la ua mau hewa nui ia i hana ia ma ka wa o Liholiho.; O ka inu rama, a me ka aie, a luhi hou iho la na makaainana i ka pii ika wahie ala a me ka imi kala. Aole he mau hewa nui eae ma keia pae aina e like me keia mau hewa elua, o ka mu rama, a me ka aie, o na mea no ia e poino loa ai ke Aupuni.

Ua nui ko Poki hooikaika ana i huli na kanaka i ka hewa, a i kipi i ka aina, aka nui no hoi ko ke Akua kokua ana mai i ka pono, ma ka waha o Kaahumanu. Noiaila, aole i lilo kanaka i ka hewa me Poki, he mau opala wale no ka i iilo me ia. Nui ka Poki hana ino mai ia Kaahumanu ia wa, a nui no hoi ko Kaahumanu hooikaika ana ma ka pono. Kau iho la o Kaahumanu ike Kanawai no Hawaii nei e like me ko na aina naauao. Hele aku la o Poki a hui pu me kekahi poe, a ku e loa mai la lakou ia Kaahumanu, pai mai la lakou ma ka olelo kaua, a haunaele loa iho la ka aina. Noho o Poki me ke kau o kona manao i ka waiwai a rae ka hanohano, a nolaila, manao oia e kipi i loaa mai ia mau mea ia ia.

I kekahi manawa, holo aku !a ia mn Hawaii a noho iho la i Okioki iho la i ka aina a haawi ae la i na ’Lii a me na kanaka o ke alii a kuko no i ke kaua a me ka inake no o Kaahumanu. A loheia no keia kaua ma Honolulu.

A hoi mai la no ia a noho iho la ma Oahu, ia manawu iho no, hele aku la la ina Waikiki, hoonoho iho la no ia i ke kaua. Manao iho la o Kekuanaoa a me Kanaina e hele aku e nana, ho ka mea, ua lohe no iaua i ke kaua. Ee ae la laua maluna ona lio, holo mai la laua a hiki i Kewalo. Alaila, makau mai la o Kanaina, i aku la ia Kekuanaoa, “O hele oe, e hoi āu me na wahine a kaua, a c hoomaWa aku ia laua, a me Elisabeta“ (oia o Kaahumanu.) A hoi no hoi o Kanaina, a holo aku no o Kekuanaoa. Holo aku fa ia ma ka lio a hiki aku la ia i Waikiki. Nana iho la ia i na kanaka, paapu ke kou o Kahalea, e paa ana na lima i ka pu. Aole leo pane, elua mau kanaka i aloha mai ia ia, aloha aku no hoi ia. A ike mai la o Poki ia ia, paweo ae la kona maka ia ia. Ua lele aku no nae ia me ka manao lana a me ka hopo ole a ku i ke alo o Poki & hoohuii aku

la ia ia a oki wale iho la keia hana ana Pela ke ku e mau ana o Poki a me kana wahine, a alakai no hoi laua ia Kauikeaouli ma ka hewa. No keia mau mea, nui loa iho la ka haunaele o ka aink, a moekolohe hou na kanaka, a hoomana hou kahi poe i na kii, la wa hooikaika hou mai ke Akua i ka pono ma ka waha o Nahienaeha, kupaa oia ma ka pono ia wa. Kii akii oia ame Kaahumanu, a ine kekahi poe alii e hoohuli mai ia Kauikeaouli ma ka pona, aae mai no ia. A ma ia hope mai, poai hele o Kaahumanu, a me Kauikeaouli a puni Oahu, a holo aku laua a Maui, hui pu.me Nahienaena a me Hoapili* a poai lakou a puni o Molokai, a me Mawi, a me Hawaii, e hoohuli mai i na makaainana ma ka pono. Aua huli mai no na makaainana ma ka pono, a ua maluhia no ke aupuni.