Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 47, 23 February 1859 — HALE AHAOLELO O KA POEIKOHOIA. [ARTICLE]

HALE AHAOLELO O KA POEIKOHOIA.

Febrruari ?4, 1859. Ha/awai i ka hora II. Heluhelu ia ka moolelo, apnnoia, ku mai o Kenui a pule. Eloike mai o Hitchcock no ke Komite wae i haawi ia e noonoo i ka Bila Kannwai no ke Alahaka ma Wailuku, Hilo. Ua hoopono|)ono ia ka Bila. Ma ke noi a Kupakee, ua haawi ia koia hoike a me ka Bila i ke Komi(e o ka Hale a pau. Hapai ia na hana i hoopanee ia. TJlo ka Hale i Komile e noonoo i ka Bila Kanawai no ke Alahaka ma ka muliwai o Wailuku, Hilo. Noho o Kenui ma ka noho Lunahoomalu, Heluhelu ia a hooholoia na pauku ine na lioololi. Ma ke noi a loane, ua hooholoia e kope maikai ia a heluhelu ekolu ia i ka la apopo. Lilo ka hale i Komite e noonoo i na pauku o ke Kanawai Kiwila no na Koa Hnomoe. Noho o Kapihe ma ka noho Lunahooinalu. Heluhelu ia a hooholo ia na pnuku m<* nahoololi, koe ka pauku 6. Ma ke noi a Sheldon, ua haawi ia ka pauku 6 i kekahi Komiie Wae e hooponopono hou. Ua kohoia o Sheldon, Richardson, Kahai. Hoopau ia ke Komite. Hoopanee ia ka hana apopo, hona II. Feberuan 15. 1859. Halawai i ka hora II. Heluhelu ia ka mooielo, aponoia. ,Ku mai o Bihopa a pnle, a pau. Hapai ia na hana i hoopanee ta Heiuhelu ekolu ia ke Kanawni no kc kukulu ana i Alahaka ma ka muliwai o Wailuku, ma Hilo, a ua hooholo ia. Lilo ka Hale i Komite e noonoo i ka palapnla hoike a ke Komile Wae oo na pauku o ke Kaoawai Ki-

wila e pili ana i na auhau. Noho o Kahni ma kn imho Lunahoomulu. Heluhelu ia ka l>alapala hoike a ke KoinUe, a heluhelu ia kupauku 470. A ua hooholo ia ka pauku 470 ine na hooloii a ke Kmnile i hoike mai ai, penei: o ka auhau maluna o na Li« i “hapalua dala,” e kapae i na hua “hookahi dala,” o na auhau maluna o na hoki a me na miuia i “hapaha dala” e kapae ia na hua “hapalua daln.” Helululu ia ka pnuku47l, Ma ke noi a Kapihe, ua hoopau ia ke Komile, a ua hoopanee ia ka hana npopo, hora II. Feberuari 16, 1859. Hniawai i ka hora 11. Heiuhelu ia ka mooielo, aponoia, pule a pau. Hapai ia na hana i hoopanee ia. Lilo ka Haie i K<>rnite e noon< o i ke Kanawai Kiwiia h»u. Noho o Knmaipelekane ma ka noho Lunahoomalu. Ma ke noi a Kaauwaepaa. ua hooholoia e hapai hou ia ka noonoo ana i ka pauku 470, e piii ana i ka auhau lio. Ma ke noi a Kupakee, ua hooholo ia e kapae ka hua oleio “hookahi mnkahiki” no ka auhau ana i na lio, a e hookpmo malaiia i ka hua olelo “elua makahiki, 14 ka poe i ae, 11 ka poe i hoole. Manao o Kaumaea e kapae ioa ka auhau ilio, ua ninuu ia a ua huole ia. Manao o Kupakee, e honni iu ka auhau ilio i hnpalua. Ua ninau ia a ua hoole ia. iManao o Kaumaea e nuhau ole ia na ilio, aiu a oi aku i ka makahiki hookahi. Ua ninau ia a ua hoole ia. Manao u iuane e hooholo ia keia pauku me ka hoololi hookahi i hooholo ia, oia no ka auhau ana i na lio, uia a ioaa i na makahiki elua, a ua hooholo ia pela, 17 ka poe i ae, 8 ka poe i hoole. Heluhelu ia ka pauku 471, a nia ke noi a loane. ua hoopanee ia ka noonoo anu i keia pauku, a noonoo ia na pauku no ka auhpu waiwai. Heluhelu iu ka pauku 472, 473 , 474 Ma ke noi a Kahai, ua hooholo ia e haawi ia keia mau p«uku i kekahi K«mite Wae. Hoopau ia ke Komile, a ua kohoia no keia mau Komile, o Sheldon, KaUma, Richard!ton, Hileheoek, Kauinaea. Hoopanee ia ka hana apopo, hora II. Feberuari 17, 1859. Halawai i ka hora II. Heluhelu im k» moolelo, apono ia, me kekahi toau huololi, pule a pau. Hapai ia na hana i hoopunee ĪH Lilo ka Hale i Komile no na Kanawm Kiwila, Noho o Kipi ina ka noho Lunahoomalu. Heluhelu ia ka pauku 476« pili ana i ka Auhau Kula. Ma ke noi a Hitchcock, ua hoololiia keia pauku, me ka pakui hou ana i na hua olelo, “a he haumana paha e heie mau ana i kekahi kula kiekie, a i keka* hi kula nui paha,” 14 ka poe i ue, 11 ka poe i hoole. Ma ke noi a Kalama, ua kapae ia ka hua olelo “kanahiku makahiki, a ua hookomoia ka hua olelo “kanaono mahahiki.” Ma ke ooi a Austin, ua hooholo m keia pauku, me na hoololi i olelo la maluna. Heluhelu ia kn pauku 476, e pili a,,a * a ubau alanui. Ma ke noi a loane, ua houloli ta keia pauku, me ke kapae ana i na hua olelo “umiknmainaono,” ina ka iaUni 12, a om kn hookoino nna i ka'hua olelo “iwakalua. Ma ke nni.a Hileheoek, ua hoololi ia kei» pauku, me ka pakui hou ana ae muhope iQai i keia muu hua nlelo hou, “a he liauipana pahii e hele mau ana i lltekah« kula kiekie, a i kekahi knla nui pnh a • ,, M a ke noi a loane, ua hooholoia keia pauku me na hoololi. Heluhelu ia a houholo la k« pauku 477, a- ra« ka pnuku 478 Heluhelu la ka pauku 479, a ma ke noi a Kalama, ua hoopanee ia ka noonoo ana a h»ike mai ke Komite no na pauku e pili ana i ka auhau waiwai. Houpau ia ke Komile. Hoopanee ia ka hana apopo, hora 11. Febcruari 18, 1859. Halawai i ka hora II. Heluhelu ia ka moolelo, a pon»ia, pule a pau. Hoike mai o Sheldon no ke Komite Wae no na pauku e pili ana i ka auhnn waiwai. Ua hoomakau* kau ke Koinile i k<*kahi pauku hou. Ma ke noi a Kupakee aa hnawi ia ka hoike a keia Komile i kn Komile « ka hale a pau. Lilo ka hnle i Komiie, noho o Knpihe ma noho Luna Hoomniu. Heluhelu ia ka pnuku47IJ oi|g ka pau' u Ii<mi a ke Komile Wae i hoomaknukau ai. Ma ke noi a Kaumaea ua hooholoia e waihoia ka noonoo ana o keia pauko n pau l‘ u ka nonnoo ana i kn pnuku 471. Helulielu ia ka pauku 471 e pili ana i ka auhau kaa. Mh ke noi a loane ua kapaeia keia paukii, 16 ha poe i ae, 6 ka poe i hoole. Heluheluia kn pauku 472 e pili ana i ka auhau waiwai lowa. Ma ke o<»i o Aualin oa h>>oholoia e haawi ia keia pauku' i kekahi Komhe Wae, Sheldon, HolIi»ter,.Richardao«, Heluhelu ia a hooholoia ka pauku 473„ oia ka paoku anhau waiwai paa. Heluhek»

ia ka pauku 474. Manao o Sheldon e hookuu ia’ka waiwai o ka poe Kinai Ahi, a hiki aku i $1,500, no kela mea keia mea o lakou. Ua niuau ia a ua hoole ia keia manao ; 14 ka poe i hoole ; 9 ka poe i ae, a ua hoohohha keia pauku. Heluhelu ia ka nauku hou a ke Komile i hoomakaukau ai, i f helu ia 471£. A ma ke noi a loane ua hooholoia keia paiiku me kekahi hoololi penei : “ Pauku 47l£. No ka mea, ua manao ia ua pono ke kau i ka auhnu maluna n ka waiwai paa a me ka waiwai lewa, nolaila, ke hoakaka ia nei aole nō e hiki ke ohi i na auhau i olelo ia ma ka pauku 470, mahope ae o na makahiki elua mai ka hoohnlo,loa ana o keia Kanawni Kiwila.” Hoopau ia’ke Komile, a hoopanee ia ka hana apopo hora I I. Febemari 19, 1859. Halawai ika hora 11. lieiuhelu ia ka moolelo, aponnia, pule a pau. Heluhelu mai ka Lunahoomalu i ka palapala hoopii a C. C. Hamia, ka loio a L; Kamehameha, e noi mai ana, e hookaawale ia i puu dala kokoke $13,0U0 , no ke poho o na hooilina o ke alii i make aku nei, o Kekuaiwa. Ma ke noi aKalama ua haawi ia i kekahi Komite wae Dowaett, Sheldun, Kalama. Hoike mai o Kalama no ke Koinile wae no ka paukn 1495. Ma ke noi a Kaumaea, ua haawi ia keia hoike i ke Komile oka Hale ano. Lilo ka Hale i Koniile. Noho o Kapihe ma ka noho Lnnahoonialu. Heluhelu ia ka manao ake Komile i knpae i keia pauku ame ka pauku 1496 A ma ke noi a loane, ua āp'ono ia ka hoike a ke Komile, a ua hooholo ia e kapae i keia mau pauku, 1495, 1496, 13 ka poe i ae, 10 ka poe i hoole. Ma ke noi a Lopikana, ua hoololi ia ka pauku 1490. ma ke kapae ana i keia mau hua olelo ma ka lalani 2, “koe na kauoha waha wale no i olelo ia ina keia mokuna.” Heluhelu ia a hooholo ia ka pauku 479, ame ka pauku 480. Ma ke noi a Lopikana, ua hooholo ia e hoopanee ia ka noonoo ana i keia maii pauku i koe no ka helu ana i ka waiwai a hiki aku i ka pnalua, a e kauoha ia ka Lunahoomalu o ke Komife Waiwai e kuka pu oia me ke Kuhina Waiwai, no ke koho ana o na Luna Helu, ka nui o lakou, a me ke aho e uku ia’i lakou, no ke ano hou ana oke Kanawai Auhau. Helu- . helu ia a hooholo ia mni ka pauku 489, a hiki aku ika pauku 492. Ma ke noi a loane, ua hoololi ia ka pauku 493, raa ke kapae ana i ka hapa hope o ka pauku e i ana, “ina hoi i loaa ole ka waiwai e auhau ia’i, alaila, ina he kanaka kino ikaika, e koi ia no ia ma ke Kanawai e hookaa i kona auhau ma ka hana ma ke alanui, a ma ka hana e ae paha o ke Aupuni, he hapalu dala no ka la.” Ma ke noi a Lopikana.ua hoololi ia keia pauku 493, ma ka pakui hou ana. ae mahope i keia mau hua olelo. “A ina loaa ole ka waiwai lewa e lawa ana ke ohi ia, alaila, e hiki no ke ohi a kuai aku i waiwai paa o ua kanaka la, i mea e kaa ai kona mau auhnu.” Ma ke noi a Kalama, ua hooholo ia e haawiia keia pauku me na hoololi i kekahi Komile wae, Kalama, Richardaon, Hitchcnck. Hoopau it ke Komiie, Ma ke noi a Hitchcock, ua kapae ia na rula, a ua hooholo ia e kauoha ia ke Kumite no na Buke helu e kikoo aku i ke Kuhina Waiwai i ka uku la o na Lunamakaainana, a me na Luna e ae o keia Hale a hiki i keia )a ; a rae na drfla no ka Hae Hawaii a hiki i ka la 16 o Feberuari, 1859. Ma ke noi a Lopikana, ua houholo ia e hoopau ia ka lilo no ka Hae Hawaii no keia Hale Ahaolelo mai keia la aku. Hoopunee ia ka hana a poakahi, hora 11.