Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 49, 9 March 1859 — MOOOLELO AMERIKA.-Helu 17. [ARTICLE]

MOOOLELO AMERIKA.-Helu 17.

Makaliiki 1693 H<>lo inai la o Eeniamina Feleteher i kiaaina no ke aliio Berifania maluna o Nu loka. He kanaka hookiekie huhu koke no ia, aka, ua pono kona hoolohe ana i ke ao.ana a Sekaila, i kuna hana aoa me na Inikini, 5 ka iauuu oluolu me lakou. Nolaila, aole Iak<>u i kaua mai i na haole ia mau makahiki, a lilo lakou i paku e pale aku ai i na lnikini e holo mai uiia e hao inai Kan;»de mai.

Ur kaunhaia o Feleteher, e lawe i ka luna koa ana maluna o na koa o Konelikula, hele aku ho ia i Harefnda, e hoouluulu īa lakou, ikn paiknu. Aka, kue mai na lunu a uie na koa o Konetikula ia ia, a hoi wale mai nia i Nu loka me ku loaa ole mai ka hana ana. Kokua.ikaika «'ia e hookiekie i ka Ekalesia Eueleiii inaluna <> ka moku o Nu loka, aka, ua ikaika mai ka manaoo kanaka e malu like ko lakou mau eka|esiame ko Enelani, a kue mai hoi ka ahaolelo i keia manao ona, a holo ole hoi kela. la makahiki maii, ua pau ke kaua ana o Beriiama me Farani, i ke kuiknhi ana o iu mau aupuni. Maknhiki 1098, komo mai ka Eaile o Belamoule i kuaina nm'Nu loka, h'e alii Ikiiikn ia ame ka hoopoim. la makahi.ki uiai, un huokuiia mai o Nu Hamesirc m6 Masakuseta mamuli o kona malu. He niannwa. poWa nui kda ma ka moana. a he r.ui ua moku kalepa i haoia e lakou maiaila, nie ka pepeliiia oka poe hooholo inoku. Ua kauoliaia mai ke kiaaina e kona alii, e kokua i kahoopau ana ia mea ino. # Nolnila, mamua o kona h.olo ana mai i Amerika, hoomakaukau iho la oia i kekahi inoku ine na mea kauae hopu ai i na mea p«»wa i ka moana, a haawi i ka liooholoana ikekahi koa kaulana, o Kapenn Kida k.a inoa. Aka, i ka hiki ana o Kida i ka moana, huli kela me na kanaka ona i poe powa, n i kekahi mau makahiki, hoopilikia i na moku e holo ana ma ia kai aku, ia kai aku, a lilo ka inoa o Kida i mea hooweliwelī nui ina Amei-ika.

Aka, 4 kona pae ana ma Btt<etona i kekahi wa tne ka hoohanohano nui, ua hopuia oia a pio, a lawe ia aku ia i Enelani. Malaila, ua hookoiokoloia kela, a ua okiia kona poo. Hoopii aku na enemi o Belamoute ia ia i kona lawe malu iha waiwai pio o Kida. Aka, i ka hookolokolo ana ia Belmnoute, aole i Inaa ka hoopiii i keia hewa ia ia, a pfuka maemae mai oia.

1 ka make ana o BeIamoulc, hlo mai o Lo Kornbi i kiaaina no Nu loka mc Nu lere»i 1'ka hiki ana mai o Komhi, ua mokuahana n» kanaka i na aoao kue elua, a hoopHi ikaika ua kiaftiria la i ka aoao o ka poo nana i pepehi ia Leisia, u hoopihkia iho la i ka aoao i kokua ia ia. Hoino ikaika hoi oia i ka pne a pau i hoomana olo ma ko ka Ekaleaia Enelani.

Noho uhauha hoi o Kornbi, e aie nui ana, a hoomaunauna nui ia i na data uupuni ' No ia mau mea, noi pkiepine na kanaka a pau i

ke i»ILi o Enelani, e hoopan i kona alii ana. \ i ka pnu ann o kona kiaaina, hooknlokolo ka pon hoouie ia ia, a hpolei ia ia iloko o ka hale paahao. Malaila ia i noho ai a hiki i ka make ana o koha Maia make ana, lilo oia i alii ma Enelani, a pakn imu oia a hoi aku i kona aina.

Mai ia wa' mai a hiki i ka makahiki 1709. noho (iialuhia na kanaka o Nu loka, me ku pomalkai. la makahiki homnaknukaM aina Bei itania Ameiika, e kaua iu Knnadt. ka wa kaua keia o Ana me Farani. Ma na nwa o Nu Enelani e hoomnkaukau ana ka aumoku e holo khua ia Kueheka, a o >u loka ihe Nu Iercsi, na mea e hele nui ana mauka, e hui pu «ne inkou me ka hoopio ia M«alemla ina ko lukou hele nna aku. Aka, aole i hiki inai na manuwa mai Enelani mai « like ine ka olelo ana, a pau wale iho no ih mai» moa. Akn, he nui ka aie ana oia mau aina ina inea lilo iloko « keia khun an». A inahnpe ua pilikia loa na kanaka no ke«a aie nui.

Ua puu keia knua ana i ke kuikahi hou anw ika makahiki 1713. A mai ia wa mai, inn makahiki he 40, aohe kaua hou ina AineHki. Iloko o ia manawa, kukulu na Farani in« pakaua, ame na hale kuai ma na aoao o n« muliwai a ine na inoanawai o Onelaiio a hiki i iMiscgariH, ama 'ka muliwai o MSi«ipi a hihii'Nu Oleana. Pela lakou i puni :»i in« aina a pau o Beci(ania, e k?u anu i ka hae « Farani innluna oia mau aina. Ina heie aku na Beritania malaila e kuai me na Inikini. uu kipakuia mai lakou rne ka huhu, a me kn pepehi. Liio ih« la ia kaua ana i kumu o enemi nui ai na kauaka 6 ia aupuni. A mahope wale mai, he kumu kela i houpio ia u* na Farani, a lilo o Kanade no B rilania.

1 ka makuhiki 173*2, o Mi. Kosebi ko kiaaiiia o Nu ioka, ua mokuahana na kanaka * elua aoao, ka poe pili me ka poe pili makaainana. E hakaka ana lakou, no.ke kiehie o na’iii me ka poe waiwai, a no ka nelr a kaumaha o na makaainana. Ua hookoloknlo ia kokahi mea hoopuka Nupepa mn Nu loka, no kona ho< hewa aoa i ka hana a kiaaina me kona poe luna. I ka huokolokolo ia una, ua hoopuka ka jurc ia ia. He nui ka hauoii « kanaka i keia puka ana, a haawi ka pne Iuna o Nu loka i ka ipugula i ka loio nana i kokua i ka tnea hoopuka Nupepa, n»r ke akamai o kana olelo ana imua 6 ka juro, la wa no ka hnoinaopopo ana, * o ka manao ikaika o kunaka e hoopaa ma ka pono e ,pil«. no na makaainana, aole no na’lii wale no.. / Makahiki 1741, he haunaeie nui mi Nu> loka, no ke kuhihewa o kanaka, e ohumu' ana na kauwa nika e pepehi i ko lakou ra«« haku. N.o kekahi powa aoa, a tto ka weU. pmepine ana o na hale, ke kumu o ia kuhihawa ana. 1 ka imi ana i ka poe nana ta kolohe ano, hele mai kekahi mau ineh hoopua»puni imua o ka lunakanawui, a hoohiki-,’ r ohumu ana na nika e māke oa kanaka ia lakou. Ua nui na rnea > hookolokoloia, i ni-, ke iho na riika he kanakolu a keu, i ka ikaika oko kanaka kuhihewa ana. I ka »oonoo ana o kanaka, i ke aaomo o ka po»boahiki, ua maopopo he kuhihewa waie ao i». manao a pau. A piha ioa ko lakou manao « ka mioamina i ka po« i make. Mai keU wa aku, aohe noi o oa mea hou iwaeoa o oa kanaka aa N» loka. Poaaaika» 4 kb lakou n»ho ana, ka mahuahua o.ka . waiwai a ine ka palahalaha a kaoaka a hiki •

kn wa kaua hou me Farani a me oa Inikini 0 Kanmle i ka maknhiki 1745. In wa, lele hou mai na koa Farani ioc na lnikini o laknu maluna ona kuanina, a hauia kekahi mau kulanaknuhule ma ka aoao akau o ka aina. Houluulu na koa e pale aku i ka enemi, aka, un holo lakou i ko lukou mau aina, a pakele. 1 ka makahiki 1748, ua malu hou lakou i ke kuikahi hou ana me Farani, a hiki i ka wa i kaua hou rnai ai na Farani, a iilo mai ni o Knnado no BeritiAiia. K hookomo rnai ana »a Mooolelo ma keia hope aku, i ka hui nui ana o na moku nina o Beriiania Ameeika il.-ko o ia kaua nna.