Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 3, 20 April 1859 — MOOOLELO AMERIKA.—Helu 23. [ARTICLE]

MOOOLELO AMERIKA.—Helu 23.

* jVo kana a ko Bcritania i ko Jhncrika, i kaauale ai lakou. * Ma ke kuikahi o ka makal)iki 1763, loaa ia Enelnni na aina hnu he nui loa ma Amerika, mai na nioanawai akn a hiki 1 ka aoao akaii loa aku, a mai ka Alelanika a hiki i ka moana Pakihka. I ha makahikj he 150, ua aumeume o Farani me Enelani no na ain,a o Amerika, a e huikau aha i na kamaaina me na lnikini iloko o ia hakaka ana. He nui na mea i make, a he nui loa hoi ko lakou poho *, ilaila. I o ko Farani aliiaem ma Ame<? rika, manao iho la na Beriiania, o ka noho malu loiihi koe no ua kanaka ona raā Aineri»i ka. Ua kuhihewa lakoui Ua nui ka aie o Beritania iloko oia mau kaua ana, a ua imi na lunaaupuni i na mea e loaa’i ka waiwai no ka o ia aie. No ia mea, kau mai ka Ahaolelo o Beritania i na kanawai auhau nui, me na dute nui, malnna o na aina ona, a maluna o na waiwai i laweia malaila. Papa mai la hoi na kanawai o Beritania i na • oihana-ma Amerika e hoonlii ai i ko lakou' waiwai.' Kaiiana i na lole, ka hana i na papale, i na kamāa, a me na o>ea ana i

Ua oihana amala, ua puu i ka papaia. Mākemiike na B'eritania e kuai na kannka o Amenka ia muu mea i hanaia ma Beritania, a ine ka uku i na dute e pili.ana iluna oia inau waiwai e pae'&uia malaila. Aole hoi i aeia ko Amerika mau nioku o holo. kaiepā ma ia ama ae ia aina ae, e like me na.moku o Beritauia. L T a hoomalu okoa ia kela moku koia moku o Amei’ika, mainuli o na kiaaina okoa, a me na ahaolelo i kohoia e na kanaka. Aka, e kuikahi ana lakou i na oihana iike a me ka olelo hookahi. He poe Beritania a me ua moopuna Berilania lakou a pau. A e kuikahi ana ko lakoū manao i ka launa pu ana o lakou iloko <> na pilikia like a me na pomaikai like o lakou a pau. No keia mau mea, ua like lakou me ka lahuikanaka hookahi, i ka maoao like ana e hoole i ka manao o na ’lii o Beritania e auhau wale mai ia iakou Eia kekahi mea i hoole ai lakou i ke auhauia e ka Ahaolelo o Beritania, aole i koho bnlota ia kekahi o kela ahaolelo e ko Amerika poe kanaka, a he mau ahaolelo poiioi ko lakou iho, nana e auhau inai, nolaila hoole aku lakou i ke aohauia e ka ahaolelo o ka āina e. Ua lilo ia manao i mea ; ma ko lakou naau, e auhauia e ka ahaolelo i kohoia e.lakou iho. Aole no i auhau nui mai na Beritania i ka mea kaumaha loa, aka, hoole na Amenika i ka auhau ana mai o ko ka ai na e. Ua hoomanawa nui mai na Amenika i na kanauai kaumaha e keakea ana i ka holo kuni ana o na moku o lakou, hoomanawa nui me ka ohuinu nae; aka, o ka auhau wale, aole lakou i hoomanawanui iki ilaila. Olelo lakou; ina e āc mni na Bei itania e komo ko lakou mnu luna iloko o ko lakpu ahaolelo, alaila e hiki kc auhau mai. Aka, hoole koke mai na Beritania me ko kuikahi o ka leo. A hoopakiki lakou ma ka manao, he pono ia lakou ke auhau aku, e like me ko lakou makemake. I ka .hoopii pinepine ana o na Amerika, « noi aoa i ke alii., a i ka ahaolelo, e hāna mai i na Amerikn, e like mo rna kanaka Berilania e-ae, alaila e pili.paa ko lakou noho nna mamuli o Kini Geoki ma, a e hookahi no ko lakou malama ana ia ia. Aka, manuo iho na.’lii Beritania, ua like pa Amenka me ko ka aina i pio i ke kaua, e ponoke hookaumaha mai. Olelo'mai na Amerika, aole i pau ko lakou kanaKa Berilania ana, i ko lakou noho ana ma Amei’ika, a makepiakeiakoue.hana ia. mai pela, A manao iho la na Beritania, ua like lakou me na kanaka aina e, no ka noho kaawale ana. O ke kau ana o ka ahaolelo i kanawai e kakauia na me» a pau o ke kuai a me ka hookolokolo ana maluna o na pepa aupuni i

hoailonaia, me ka uku i ke oupuni no ka pcpa. Okc ano o keia pepa hoailona ka inea e_nirt ai ka waiwni no ke anpuni. Ika iolie ana o ko Amerika i keia auhau nui ana, lionhalahala loa lakou, a lioole kuikahi iakou aole e kuai lakou i kela pepa. Haunaele loa lakoii i ka lawe ana mai o na Beiitunia i ka'pepu hoailonuia, a kipaku aku la i ua pepa la, e hoihoi ia mea i Beritania. ' No ia inea, ua pāu ke kuai ana,ka holo moku 'ana, Ua rnnre ana, a me'ka hookolokolo ana ma na aina o Ainerika, a kokoke iiala ka makahiki okoa, a pilikia loa na kanaka, alaila kakau iho lakou i ka lakou mau mea hnna, ma ka pepa i honilona ole ia, e jike mainua, aole nae i pau ke kanawai ia wa. . '.

Auhau hoi ku ahaolelo o.Eneiaoi i ke t| inu mai Kina niai. Aka. i ka hiki ana o na moku Beriiania me ke ti uiihau ma Bosetona, koino na kumaaina o Boseton« i ke kupn Iniki.ni, a pena iho i ko lakou mau maka, a ee nui lakou maluna o na moku kuai li, a hoolei pau loa ae la i ke li maloko o ke kui. Ma na awa e ae o Amerika, aole i hooloiia ke ti, aka, kuikahi nui ao la na kamaaina, aole lakou e kuai, aole hoi e inu i ke li. A no ka hlo ole ana o ke ti i ke kuaiia, ua hoihoiia ae la ia mea i Enelani, a he nui na makahiki i inu ti ole na Amerika. I ka lohe ana o na ’lii o Beritania i ka hana ana a kanaka ma Bosetona, huhu loa iakou, a hooupa aku ilaila i ka aumoku manuwa, a jne na koa e hookapu loa i ke awa o Busetona. Ku na moku ma ke awa, ā noho na koa mauka e hoomalu ana i ke kalepaana. He liuliu lou ia huokapu ana i ke kuai a rne na moku kalepa o Boselona, a pilikia loa na kamaaina o ia kuianakauhale i ka poiuli u na mea ilihune, no ka luaa ole ia lakou ka hana. He nui loa ka poe i haalele ia wahi no keia pilikia. Koho iho no na moku’Amenka i ahaolelo ho na aina a pau o lakou, a akoakoa iho la lakou ma.Nu loka. Hoopii aku la keia ahaolelo i ke Alii o Beritania, e noi ana e hoopau ia na kanawai koikoi, a e hana mai ia lakou me ka oluolu like i kanaka o EnelanL- Aolo i ao iki mai ke Alii a me kona Ahaolelo ia noi ana. Paakiki lakou e manao ana, ua hewa loa na knnaka o Amorika no ka hoohalahala ana i na kanawai auhau no Enelani maluna o lakou. Olelo kekahi poe ikaika o Ameiika, e kipi a e haalele loa i ka malu o Beritania. Aole nae i makaakau ka naau o kanaka e kipi ia manawa. Makenaake lakou e hooluolu mai i na kanawai koikoi, alaila e pau no ka manao kue. Eia kekahi mea hoonaukiuki mai. I ka wa i hooholo ai kekahi ahaolelo Amenka i ka olelo ae like e hoohewa ana i ka hana koikpi a Beritania i ko Amerika, ua hoopau ia ka

nolio ana oia ahaolulo oke kiaaina, Pela i inanao ai na Penunia e hoopaa ai i ko Ukou mau waha. Eia kekahi moa i nui ai ka inaina o'ko, Ameiika. I ka makahiki 1770, ua hakaka kel.ahi poe kamaaina o Bosetona me na koa e hoomalu ana i ke kulanaknuhale, a kipu lakou na koa iwaena o ke aniina kanaka, a make no kekahi -mau kanmaina i na poka A lohe na kanaka o Amenka ia hana ana," he nui loa ka inaina o lakou i ko Beritania-’ poe. Ua hookoiokoloia ka luna koa no ka pepehi kanaka ana, a ua hoopuka ia oia ma ka pepehi maoli, aka, ua pili kekahi hewa nai no kona honpaa ole ana i na koa ona No kanaka kekahi oia hewa, a oka haunaele ana.

A ike pono na Amerika, aole i loaa iki ko Inkou makemake, a e mau ana na knnawai koikoi, u ua hoole ka ahaolelo a me ke Alii . o Enelani i ka hooluolu mai i ko lakou manao paa, hoomakaukau lukou ia lakou iho no ke kaua c kokoke inai ana. OBcritama hoi kekalii i hoouka nui mai i na koa a me nu * manuwa e hooko i ko iakou kanawai i kauia maluna o na aina o Amenka.