Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 5, 4 May 1859 — Ka make aua o J Piikoi. [ARTICLE]

Ka make aua o J Piikoi.

I ka la 26 o Apenila, make iho ia ka mea Hanohano o J. Piikoi, kekahi o na Mii o ko ilawiiii nei pae aiua. He kanaka i mahalo nui ia no kona makaukau a me kona ikaika ma na o-ihana i haawiia aku ia ia. He 55 kona mau mnkahiki, a « kona mai i make ai, he mai .o ka aalole nui* a pilikia ka holo ana o ke koko, a make no ia. Mamua o ka make ana o Piikoi, hoomakaukau oia i wahi mouolelo o koha ola, mai kona la hanau a hiki i ka la i kak iu ia ai, oia hoi ka la 7 o Aperila. Eia malalo nei : KA MOOOLELO O J. PIIKOI Ua hanau au i ka malama o Ikuwa, oia hoi 0 lanuan, i ka makahiki o ka Haku 1804. Hanau au i Waunea, Kauai, a o kn’u wahi no ia i hanai ia’i, a hiki i ka pae ana ae o Liholiho mua i Kauai, i ka la 22 o ka malama o lulai, makahiki 1821. Ah»aina nui iho la o Liholiho me kona mau alii i pae ae ai inaluna o ka m<>ku, Okikowali ka inoa, il<»ko o ka hale Puilihale. A pau ka ai ana, kahea aku la o Liholiho ia Kaimualii, “ E Kaimualii e, eo! nui ka ai a me ka ia o Kauai nei ;. eia wale no koe, o ka paka ole.” I mai o Kaimualii, “ Ua inakaukau la ” Kahea mai la o Kaimualii ia’u, “ E Piikoi e, e hele ,oe, ea, ma ka’u wahi i haawi ai ia oe.” Ae aku aa;“ Ae.” Pupuhi ia mai la ka paka a a, haawi ia mai la ka ipupoki paka a me ka popo welu ahiia’u, lawe aku la au imua o Liholiho i ka paka Kahea mai o Kaimualii, “ E kalanie eia mai ka paUa a * me ke kanaka pu n<>.” Ia wa.lilo ihn ia au i mukipaka. O ka hma mua in i l«aa ia’u. a» ke kumu ia o ko’o lilo loa ana no Liholiho. Uwe nui mai ko’a poe nana i hanai. Olelo aku hoi kekahi po*' o’u. “ Aole e hiki ia kakou ke uwe aku ia ia, no* ka mea, ua haawi lilo loa ia oia no ke alii.” Knapuni ae la o Liholiho Kauai a puui. owau pu no kekahi i» hele ana a puni Kauai Hoomakaukau ih<> la ka hoi o l.iholihp i Oahu nei, a me ka holo pu mai o Kaimnalii 1 Oahu nei. Olioli loa ko’u mana > n<> ka holo pu mai o Kaimualii, •• kuhi ana au <> makou pu ke holo m« k<> makou moku h<>o

kahi, maluna o Kamaholelani. Aole ka! hoolei ia mai la wau e like me ko’u lilo loa ana no ke alii, maluna mai au o Haaheo, ma ko ke alii mokii. Holo mai makou aku i Waianae, noho iho la makou i Waianae Holo iho la o Kaimualii i Waialua e halawai me Kaahumanu, mahuka iho la au e holo pu me ia i Wuialua, hookuke mai no o Kaimualii ia'u. I mai oia, “ E hni oe, aia oke alii kou makua, aia ia ia kau ai a me kau ia, a me kou kapa, a rne kou mau pono a pau; a ma kana wahi e olelo ai, malaila aku. I noho oe rne ke alii a i ilihune oe, a hele wale, a hume i kahi malo, raai haalele oe ” Ae no au. ■ Holo makou i Honolulu nei, a noho makou i Pakaka, a me ia no au i noho ai, a nana no hoi au i malaina a hiki i kona holo ana i Be-' ritania. A«»le no au i pale ika Kannualii kauoha, ua honlohe p"no no au e like me kana, a n>> ke alii no kn haniele mai i ke kanaka. Aole no hni au i ilihune a h»ie wah* h»i i ko’u wa me ia ua malama • po.no lo» no ia ia’u ' ■ . I ka liolo ana o ke alii i Ber'|fahia, kiimai o Knhalaia in’u a i«w** i aikane nana, a o ko m»kou inoa a pa» he Huaula N>>ho au me -Kahalain a hala kekahi manawa. hnih>>i ia o Kahalaia i Kia iina no Kauai, n nwau pu hn kekHhi Miih>»|»> ih>», kipi iho la o Homehuin<>, *>ia ke ka«ia nna i Kauai i ka nialaina o SepetemHba, makahiki 1834 A pau ke ka*»a «na, kii ne •> P>* iVa Kalaiwohi e hoi mai i Oahu n< i, pu n<> kekahi i h«i «nai, A ma ia h*>pe ih », make iho la •> Kahalaia, nia k;i inaliiina « Aperila, makahiki 1836. Noho ih > au me Kinau, a inahope iho li<»»una inai la ka M<»i ia Kapokini a me Mmnau'i-e kii mai ia’u. X hiki mai, i niai laua ia’u, “ I kii mai nei mami la >»e e hoi kakou iluna e ai ai ” A« «ku h t •‘•Ae.” \ hiki makoo i P 'hukaina, ai ih« la m >kon i ke a »ak«a. I mai la ka M>n ra’u. *. N > Liholiho hoi <>e, aole h<*i <»u hoi m.ii me au,” I nku au. "Ua hoj «n ila n<» hoi i>>»h« ” Ua uinpHo ae no hoi ke alii ike kannk» O k«’u «»ho ana ia iiip i*i. a r> k<» mak »u inoa a pau ia wa he Hlllu>IMI)ll;

A he mau makahiki paha mahope mai, Haavi mai la ka Moi ia’u ka hooponopono o na aina ma Oahu nei. Ua hooponopono no au me ka malama no hoi, a ua maikai paha io. imua o ko ke alii mau maka, a ua loaa no hoi ia’u kekahi pomaikai iio ia. A mahope iho, i ka holo hoomakaukau ana 0 Haalilio i Beritania, huilioi mai la ia i na pono a ke alii i waiho aku ai ia ia i ke alii, haawi mai la ka Moi ia’u ka malama oia mau mea a pau. A ina ia hope mai no, hookuhu mai la no ka Moi ia’u i .kekahi palapala e koho mai ana ia’u i alii no kona Ahauleh», a ua loaa mai ia’u ka noho alii ana, a rne ka noho pomaikai no hoi malalo o kona malu. A ma ia hope mai no, hookohu hou inai no ia ia’u o kekahio kona Ahakukakukanialu A ma ia hupe rnai .no, haawi mai la ka Moi ia’u 1 kekahi haua nui. aole i ike ia inamua; e hele wau e mahele imua o na ’lii i ko lakou mau ama mai ka Moi mai iloko o Haliimaile. 1 ko’u hele ana a ku imuao lakou me ku’u olelo aku ia lakou, e mahele ia na aina a pau ia lakou, kue mai kekahi mau alii, olelo mai ia’u, “ Aole o makou makemake nau e mahele ko makou aina.” Olelo aku au, ‘‘ ina aole oukou e ao mai e mahele ia na aina ia oukou, alaila, aole no hoi o oukou aina mai Hawaii a Kauai.” He hua ikaika no keia i kou pane ana aku imua o na ’lii, aka, aole no nae o’u kaualua, no ka mana nui i haawi ia mai ia’u eka Moi, mai ke Akua mai. A ua oluolu no hoi ko’u noho ana malalo p kona malu, a hiki i kona make ana, i ka la 15 o Dekemaba, A D 1854. Aole no hoi au i pauaho i ke alii, na ke alii no ka haalele mai i ke kanaka, A ua hooili mai ke Akua mana loa i ka noho moi ana maluna o Kamehameha IV, a ua hoomau mai no hoi ka Moi Kamehameha IV i ko’u noho alii ana maluna o’u, e like no me ko’u noho ana mamua, aole oia i lawe aku ia mau mea, a ua pomaikai no hoi liu a me ko’u ohana malalo o kona malu, a hiki i keia wa, E ola ka Moi Kamehumeha IV i ke Akua, a e hoonui mai hoi ke Akua i kona noho alii ana. Ua hana iho au i keia wahi mooolelo ma^ luna me ka nawaliwali, i mea hoi e ike ai na mea a pau i- ke kumu o ka loaa ana ia’u o ka ooho alii ana, a me ka pomaikai no hoi malalo o ka malu « ke Alii, eia o ka mukipaka. Aloha kakou. Na’u, J PHKOl. Honolulu, Peleula, Aperila 7, 1859.