Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 11, 15 June 1859 — Moku nalowale, o Nihoa. [ARTICLE]

Moku nalowale, o Nihoa.

£ia malalo nei, kekahi palapala no ka moka Hawaii, o Nihoa ka inoa, i manao ia, ua nalowale i ka makahiki 1855. I ko’u manao, he mea kuhihewa ka oielo a Keala, aole pololei. Aka, aole maopopo iea. O ka mea e ike i ka oiaio, a oiaio ole puha o keia mea, e hoike mai, i |ohe pono kakou a pau. L. H. E ka Hae Haieaii e: Aloha oe. £ hai aku oe ma ua pepeiao o ka poe hoolohe, a me aa makamaka i ike i ka heluhelu; malia paha e makemake lakou e lohe i keia mea hou au i lohe ai. O Nihoa moku, oia kekahi moku Hawaii i nalowale i ka makahiki 1855, ma ka maiama 0 Maraki, holo mai oia mai Honolulu mai'me na eemoku maluna iho, no Kaupo, no Kipahulu, no Hana, na eemoku; a hiki lakou ma Alenuihaha ke kai mawaena o maui, me Hawaii, ua nalowale, no ka mea, he wa ino kela, o ka mea maopopo no ia moku ua make! Ua lohea ka make mai o a o. A no la, he mea hou ko’u lohe ana iho noi, ua ola o Nihoa moku, a me na eemoku maluna iho : e ninau paha uanei oukou ‘‘i lohe oe ia wai?” I lohe wau ia Keala, kekahi keiki no Kahikinui, holo oia maluna o kekaKi moku Okohola M. H. 1854, hoip mau ma ka moana e like me ka makemake o kona haku, a ku ka moku ma Paniolo, ua noho ia ma ka aina hodkahi makahiki, a i ka M. H. 1856, holo hou ua Keala nei maluna o ka moku Okohola a ku ka moku ma Kaiakea, pae «ina o Kahiki, me Polapola, i ko lakou lele ana i uka, halawai, o Keala me Kekaula wahine a Ekikalaka o Hoouaula, a me Paalua wahine a P. R. Holi o Hana, o keia mau wahine be mau eemoku laua maluna o Nihoa: ike mai o Kekaula ia Keala ka mea holokahiki, aloha mai la kela, “ aoloha hoi pahaoee Keala,” aloha aku la ua Keala nei me 'ka hoohewahewa, no kona ike ole ana ua holo o Nihoa ilaila, a no kona hoohewahewa, hai maoli mai o Kekaula, “ ua hoohewahewa paha oe ia’u,” ae aku ua Keala nei “ae.” 1 mai kela o Kekaula ao hoi wau, ka wahine a Ekikalaka, a kakou e noho ai 1 Kaekaekini, i Honuaula i Maui; o ka pau aoa ia o kona hoohewahewa. Alaiia, ninau ua Keala nei, “ eia ka oe i _ anei.” I mai kela, “ i puhiia mai paha ko makou moku o Nihoa e ka makani, a he mau pule ko makou hele hewa ana i ka moana a ma keia aina, o ka nui omakou, na noho ma ia wahi aku ia wahi aku o keia aina, a oka moku o makou ua lilo iho nei i ka Farani,” a o ua Kekaula nei he keiki kan& e hii ana, o ka hala o lakou i halawai ai, ma ka hale inu rama o kekahi kanaka Borapora, ma Haiakea; h® nui iakou ka poe holokahiki i ike maka i keia mau mea i haiia maluna; no Kauai kekahi, no Hawaii kekahi, hookahi ia o Maui nei> o ko ’lakou mau inoa a ka makua aole loaa ta Keala, o na inoa holokahiki wale no na inoa loaa ia ia, pela ko’u lohe ia Keala. E na hoa holokahiki o Keala, ina ua hoi mai oukou roa ka aina nei, be oiaio ane» ua bla o Nihoa, a me na ohua maluna ona ? Ina ua ike kekahi holokahiki elike me ka ike a Keala e hai mai ma ka Uae t ikea ka oialo. E ka Hae Hawaii e, o oe paha ka mea htki ka kamailio pu rae na Nopepa haole, malia paha o h«t mai ia oe i ke ano o ka lilo ana o Nihoa moku i ka Farani, ua lilo paha ma ke knaiia, ma ke aha la? A oia hoi kekahi hoaUona e maopopo ai «a ola o Nihoa; no ka mea ua pOikia ka naao o kekahi poe e noho nei no ke aloha » oa keiki, roe na makua, a me na wahine, t oalowale pu roe Nihoa» A e olioli paha lakoe ke lohe t kou

hai ana mai i ka mea oiaio, o keia kanaka nona ka inoa i haiia maluoa,-ua ninau wau ia ia, ua hai mai kela me ke kanaloa ole i kana ike, wahi ana he ike pono kona. Elua wale no eemoku i halawai rae ia, a o ka uui aole i halawai pu. Na W. B. KAPU. Kipahulu, Maui Hikina, 14 Mei, 1659.