Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 12, 22 June 1859 — NA KE AUPUNI. NA KANAWAI CIVILA O KO HAWAII PAE AINA. [ARTICLE]

NA KE AUPUNI.

NA KANAWAI CIVILA O KO HAWAII PAE AINA.

Pauku 106. E haawi mai ka mea nona kekahi waapa i aeia, ma ka palapala kauoha a ke Kuhina Kalaiaina, i kona waapa me na kanaka ika hana a ke Aupuni, no ka uku eha dala.no ka la, no ka waapa eha hoe me na kanaka hoe eha; a elua d,ila o ka la no ka waapa ke emi mai aa hoe me na kanaka hoe malalo o eha, a ina e hoole mai ka mea waapa, e hoopaiia oia raa ka uku hoopai aole oi aku i na dala he kanalima; aia noi ka manao o ka Ahahook'olokolo. Pauku 107. Ina i hooholoia kekahi waapa no ka uku hoolimalima, ma ke awa o Honolulu, a me Lahaina paha, ma ka ioaa ole o ka palapala ae, e lilo ia waapa no ke Aupuni, ke hoakakaia kpna holoholo kue ana imna o kekahi Lunakanawai hoomalu, aapanapaha. Pauka 108. Na ka mea nona kekahi waapa i aeia e kakau me ka pena, a e i ka helu o kona palapala ae, ma na aoao elua o ka ihu q kona waapa, o hoopaiia mea nona ka waapa, 1 ka uku hoopai i elima dala. Pauku 109. E kakauinoaia na palapala ac hooholo waapa e ke Kuhina Kalaiaina, e helu pakahiia i ka manawa e hoopukaia’i, a e ailaia/

me kona sila oihana. Aole hoi e,hiki ke hoolilo i kekahi palapala ae o i* ano ia hai; JVb na palapala at i ka poe hoolimhlima lio. Pauka 110, £ hiki no i ke Kuhina Kalaiaina, ke haawi aku t na palapala ae i kela mea keia mea, no ka hoolimalima ana i na lio, ho ka makahiki hookahi, ma Honolulu a ma Lahaina, ke (oaa mai i ke Knhina ielima dala, no kela lio keia lio, a ka mea makemake i ka palapala ae e manao ai « hoolimalima; a e 'hoakakaia ka nui o na lio hoolimalima maloko o ka palapala ae.v Paaku 111. E helupakahiia na palapala ae hoplimalima lio, a e kakauia maloko o kela palapala ae keia palapa ae, he olelō hoohaiki, meneia ; Aole e hiki i ka mea nana keia palapala ae, e hoolimalima aku i kekahi o kona poe lio, e hooholoia ma ka la Sabati, o hoopaiia oia ma ka uku hoopai e lima dala no keia lio keia iio i hoolimalimaia pēla. Pauku 112. E kau ka mea nona ka palapala ae hoolimalima lio i ka helu o kona palapala ae, ma ka lae o ke kaulawaha o keia lio k«ia lio hoolimalima ona, o hoopaiia oiama ka uku hoopai eiima dala no kela lio keia Ho i helu ole ia. Pauku 113. Inae hoolimalima kekahi ika lio i ke kanaka ona, a akn i kona ee aaa, a me kona holo ana maluna o ka lio, e hoopaiia ka mea nana i hoolimalima aku i ka lio pela, ma ka uku hoopai elima dala. Paaku 114. Na kela mea keia mea e hoo-

limalima aku ana i ka lio, e kuhikuhi aku i ka mea makemake i ka holo lio i ka pono ole o ka holo ikaika ana ma na alanui, o hoopaiia ua tnea hooiimalima nei ma ka uku hoopai elima dala. Pauku 115. E hiki no ke lawe, a e hoohana i tia lio hoolimalima a pau, i ka hana a ke Aupuni, a e hoolakoia lako» e na mea nona na lio, ke kaupha aku ke Kuhina Knlaiaina pe!a ma kap&lapala; a e uku ka poe nona lio na Ho i elua dala no ka la no ka hana a keia lio ko ia lio. Pauku 116. Ina e hoolimalima aku kekahi i ka iio ma Honolulu, a ma Lahaina paha, me kaloaa o!e o ka palapala ae, e hoopaiia oia ma ka uku hoopai he umi dala. Pauku 117. E kakauinoala na palapala ae hoolimalima e ke Kuhina Kalaiaina, a e si!aia rae kona s£la aole hoi e hiki ke hoolilo i kekahi palapala ae o ia ano ia hai. JVb na palapala ac i ka poe malama lio kea. Pauku 118. Na ke Kuhina Kalaiaina e koho i ekolu mau luna iloko p kela Apana keia Apana Auhau o ke Aupuni, aole nae o lakou lio kea i malama ia no ka hoolimalima, a o lakou hoi na luna nana i na lio kea; a ma ka uku ana i hookahi dala pakahi i kela mau luna, alaila, na lakou e nana i na lio kea apau i lawe ia imua o lakou e uana,. ma na (a a lakou e hoakaka ai, jloko o ko lakou mau Apana auhau; a ina raa ia nana ana e maopopo iua mau luna nei, a o ka hapa nui o lakou paha, ua kupono kekahi lio kea noka hoolaha, alaila e haawi lakou i palapalae hooiaio ana pela, i kamea nona ka iio kea, me ka uku ole; a ma ia palapala hooiaio e hiki no i ka ona ke malama ia lio kea ma kona wahi ponoi no kona pomaikai ito. . Pauku 119. Na ke Kuhina Kalaiaina, ma ka uku ana ia ia ina dala elima, e haawi i palapala ae i kekahi mea, ma kona hoike ana ia ia i ka palapala hooiaio a na luna, e like me ka olelo ma ka Pauku 118, e malama, a e hoolimaiima i ka lio kea paha i oleloia ma ia paiapala hooiaio, i mea e hoolaha aku; ina i hiki akn ia lio kea ina makahiki eha mai ku la i hanau ai. E paa no iapalapula ae no na makahiki elua mai ka la i palapalaia’i. Pauku 120, 0na lio kea a pau i hiki aku i na malama-he nmikumamawalu, a keu paha, e hele wale ana me ka palapala ae ole, e auhau ia no i kela makahiki keia makahiki i na dala he umi. Pauku 121. Ina e huna ka rrfea nona kekahi lio ke i iae ole ia, a ke hoike ole aku oia i kona iio kea i ka Luna Helū o kona Apana, e hooukuia oia i na dala he iwakaiua, no kela lio kea keia lio kei i hunaia pela; a e haawiia kekahi hapalua o ia mau <!ala i ka mea nana i hai mai i ka Lana Helu, a i ka Luna Auhau paha. -Vo na palapala ae i ke kaomi teatna. Pauku 122. Ma keia Haawina, ua kauohaia ke Kuhina Kalaiaina, e haawi aku ina palapala ae, e ae ana i ke kaomi ana o ka waina, ke waiho mua mai nae ke kanaka makemake i ke kaomi waina, i palapala hoopaa i ke Kuhina Kalaiaina, e hoopaa ana ia ia ibo, ame kekahi hōpe kupono i ka manao o ke Kuhina; a penel ke ano o ia palapala hoopaa : E ike auneina kanaka a pau ma keia palapala, owau o , ka mua, a o , ko’u hope e noho ana ma , ma ka Mokupuni o , Pae Aina o Hawaii : uahoopaaia tmua nona dala elima haneri, imua o ke Kuhina Kalaiaina, a i kona mau hope ma ia oihana, a e hiki no ke ohiia ko maoa waiwai hoi a me ko maua waiwai kaawale, i kaa keia mau dala, ke hooko oleia na olelo malalo iho; a i mea hoi e hookoia’i keia mau olelo, ke kau nei maua i ko maua mao inoa no maoa iho, a me na hooilina, a me na hooko kauoha, me na hooponopono waiwai o maua.

Ua kauia na lima a mo na sila o maua i koia la o—. M. H. 18—. Eia ke ano o keia palapala; ho ka loaa ana mai ia , ka mua i keia la i palapala ae, e kaomi i ka waina, mailoko o ka hua waina i hoouluia ma Hawaii nei, no na makahiki he umi mai keia la aku; ina aole oia e kaomi i ka waina i houluia ma ka aina e; ina aole oia e puhi i k.i barani, i ka rama, a i kekahi wai ikaika e ae; ina hoi e hoike aku oi» ma ka palapala me ka pololei i ke Kuhina Kalaiaina, I ka ia hope o Dekemaba a mamua ae paha, i ka nui o ka waina i kaomi ai, ka nui i lilo aku, a me ka nui e koe -ana ia ia, alaila, e lilokeia palapala hoopaa i mea oIe;~aka,—Ina aole oia e hoopololei i kana hana e like me na olelo a pau maluna, a maopopo i ka manao o kekahi lunakanawai hoomalu, a o kekahi lunakanawai apana paha, ua hooko ole ia na olelo a o kekahi hapa paha o na olelo o keia palapala hoopaa, alaila, e lilo na dala i oleloia maluna no ka wai houa waiwai o ke Alii. ; Sila Ka mua. •Sila Ka hope. Pauku 123. Mamua o ka loaa ana o na palapala ae nei, e qku ae ka mea lawe i ka palapala ae i ke Kuhina Kalaiaina, i na dala he kanalima, i dala no ka waihona o ke Alii, a me ca dala hoi kekahi o na hoailona pai |o ke Alii.