Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 14, 6 July 1859 — NA KE AUPUNI. NA KANAWAI CIVILA O KO HAWAII PAE AINA. [ARTICLE]

NA KE AUPUNI.

NA KANAWAI CIVILA O KO HAWAII PAE AINA.

Paoky 145. Ina i ae aku ke Kiaaina, ao kona hope paha, i ka kepa ana, a i ka lawe ana’ku i kekahi kanaka maoli, ekakau oia i kana olelo ae ma ke kua o ka palapala ae like a ke Kapena me na kanaka, a e ukuia ke Kii. aina no kona luhi he hapalua dala, no kela ka. naka kela kanaka i hoolimalima ia, a e laweia’na paha. Pauku 146. I ka wa e kepa ai kekahi kanaka maoli e holokahiki maluna o kekahi raoku, e uku mai ke Kapena o ka moku i ke Kiaaina o ka Mokupuni, a i kona hope paha, no oa auhau piU kino o ua kanaka nei, x elua dtla wale. no ke oi ole aku ka manawa i hoollmalimaia’l maōma o ka m&kahiki hookahi; a ina e oi aku ka manawa mamua o ka makahiki hookahi; alaila, e uku mai ke Kapena 1 ha dala eha. . ■ 147. Ina i kepaia kekahi kanaka maoli e holokahiki maluna o kekahi moku; a ina ua hana ke Kapena o ka mOku e like me na olelo a ka pankn maluna iho, alaila, e hookuuia kela kanaka i na auhau piK kino a pau, no ka manawa a pau o kona holo aha maluna o ka' moku, a hiki I kona wa e hoi inai ai i keia Aupuni. Pauku 148. Aole eoku na luina kanaka maoli i kekahi nko e pili ana i ko lakou hoolimaUmaia aaa, a i ko lakon hookhuia ana, aole >oi e pnohiia ia nau mea noloko mal o ko la-

kou uku no ka hana maluna o Ka moku, aka, na ke Kapena o ka moku e uku ia mau lilo a pau loa. Pauku 149. O kela luina keia luina, he haole paha, he kanaka maoli pāha, i holo a j ( hoohanaia maluna o kekahi moku, me ke kakau ole ia o ka palapala ae like me ke kapenii no ka hana a me kona uku, e ukuia no oia nu kana hana, e like me ke kumu hoplimalima nui i ukuia’i na luina e ae, ano like me ia, nialuna o ua moku lft. Pauku 150. E hoūnoho ke Kuhina Kalaiaina i luna kepa, a mau luna kepa paha, no na awa o Honolulu, Lahain, a me Hilo, a imua o ke alo oia luna, a o kona hope paha, e hoolimalimaia, a e hookuuia, ae ukuia na luina kanaka maoli a pau. Pauku 151. Mamua o kona hapai ana i ka' na oihana, e haawi ua luna nei, i ke Kuhina Kalaiaina, he palapala hoopaa me na hope kupono i ka manao o ke Kuhina, no na dala ehia tausani, no ka hana pololei me ka paewaewa ole o ua luna nei, i na hana a pau i pili i kana oihana. jE noho ua luna nei.-ma kana oihana a pau na makahiki elua, aka, e hiki no i ke Kuhina Kalaiaina ke hopau ia ia i kela manawa keia munawa. ' , Pauku 1 5?. Ina i hookuuia mai kekahi luina kanaka maoli, mai kekahi moku okohola mai, a mai kekahi moku i holoholo i ke kalepa ma ka aina e, e hoike ke kapona i ka luna a ke Kuhina Kaluiaina i hoonoho ai, a i kona hope paha, mamua o ka ohiana o ua luina nei i kana uku, i palapala hoike i ka nui o na aie 0 ka luina i ka moku, a mo kanui o kona uku no kana hana ana, a e hooiaioia kela palapala hoike ma, ka hoohiki ana, ke manao ka luna pel», a nana no e hoohiki aku i ke kapena. Pauku 153. Na ka luna i hoonohoia e ke Kuhipa Kalaiaina, e naoa i ka hoolimalima ana, a me ka hookuuia ana o na luina kanaka maoli, ke noi mai kekahi luina e kokua ta ia, ma ka hana ana i kana olelo ae like me ke kapena o ka moku. no kana hana, a me kona uku, a e nana i ke kakauia ana o kona inoa ma ka papa-inoa, a me na palap&la ae like o ka moku, e like me ke kanawai o ka aina nona ia moku. Pauku Iō4- Aole eku i .ke kanawai, ke hoolimalima aku ua luna nei i kekahi iuina kanaka maoli e holo maluoa o ka moku, no ka manawa e oi ana i na makahiki elua. Pauku 155 Na ua luna nei e malama ina palapala hoopaa, no ka hoihol ana mai i na hiina kanaka maoli, i oleloia ma ka Pauku (43, a 1 ka pau ana oka manawa i oleloia’i iloko o kekahi palapala hoopaa, e hooili aku ka iuna i ua palapala hoopaa nei lka Loio Apana o ka 4 mokupuui kahr i noho ai oia, a e hai aku ia ia ua pau ka manawa. No ua Loio Apana nei e hoopii no ka hakiia ana o ka palapala hoopaa, maloko ona la be iwakalua, mahope iho o ka loaa ana mai ia ia, ke ole i kauehaia oia e ke Kiaaina o ka mokupuni, e olalo aua, ua oki ka hoopii. Pauku 166. Ina e make kehahi luina kanaka maoh oiai ka holoholo aoa 6 ka moku, e hiki no i na kma nei, ma kona inoaiho, ke koi aku, a ke hoopii aku a loaa mai, ka nku'hoolimalima, o ua luina nei, a e hookaa aku i kona poe hooHina. * Pauku 157. Ina o puka mar ka hihia iwaena o ke kkpena moku a me ua luina nei, ma ka hooponopooo ana i ka ukn hoolimaiima a me ka aie akekahi luina kanaka maoli, alaila, e hiki no iua luoa nei e kahea aku i ka loio Apana o ia mokupuni, e kokua mai ia ra<me ka ukn ole. ' Pauku 158: & okuia ua lona nei h« hapalua dala, no kela luina keia loina i kepaia, a hookuuia paha, imua o konaaio, a eOe eiua me ka hapalua hapabanerio ke da)a i ukaia’kn i

k'.la luina keia luina; a o ka pau no ia o kona uku no kana hana ana. Na ka moku no e hookaa i ka uku o ka luinn, koe wale no na hapahaneri elua me ka hapalua o ke dala i loaa ::iai i ka luina. Pauku 159. Aolo e paa kekahi hoolimalima nna, a hookuu ana, a hooponopono ana, me kekahi luina kanaka mao'i. ke ole ia e hanaia raa kona ae ana ma ka. palapala, imua o ke alo o ka luna-i hoonohoia e ke Kuhina Kaluiaina, a ’imua. o kona hope paha. Pauku 160. Na ka luna kepa e- hoike mai : ko Kuhina Kalaiaina, i kela hapaha inakahi.ki keia hapaha maknhiki, i na hana i hanaia ma kana pihana, a me ka nui o na koina, a me na uku hapahaneri i loaa mai ia ia. Pauku 161. Na ke kapeiia, a ona paha o kela moku keia moku malalo o ka hae Hawaii, e komo ana iloko. o kekahi awa o ke Aupuni Hawaii, mai ka aina e m ii, a mai ka moana niai, mamua o ka ae ia ana, e.hookomo i kana palapala hoike iloko o ka hale dute, e hoike po* lolei ana imua o ka luna dute o ia awa, i na luina maluna o kona moku, mai ka wa ana.ihoike ai mamua,iloko o kekahi awa Hawaii, a e uku i ua luna dute nei, i hookahi hapaha dala no ka malama, no kela luina keia luina, maluna o ia moku, a e hiki no i ua kapena nei, a ona paha, ke lawe ia dala, noloko ae o ka uku 0 ia po«-luina. Pauku 162. Na ke kapena o kela moku keia moku holo pili aina, iwaena o naawa a me na wahi ku moku o ke Aupuni Hawaii, e hoike 1 kela hapaha keia hapaha makahiki, i ka luna dute nui, a i kekahi luna dutē malalo ona, i palapala inoa o na Inina a pau ana i hoolimalima ai iloko o n* malama ekolu mamna iho, a e uku hoi i ua luna dute nui nei, a luna dute paha, i hapaha dala no ka malama, no kela luina keia luina ana i hoolimalima ai pela, a e hiki no i ua kapena nei ke lawe ia dala noloko ae 0 ka uku o ia poe luina. Paukn 163. E hanaia ka hoike ana i olelo ' ia iloko o na pauku maluna iho' me ka hoohiki 1 ke Akna, e like me ka olelo a ka Luna Dute noi. Ina i hoohiki wahahee mai kekahi kapena, a ona[paha, e manao ia no ia ua hoohiki hoopunipuni, a e hoopaiia oia ma ia ano, e hoouku ia no hoi ia, hookahi haneri dala, i raea e pono ai ka puu dala e hanaia ana mahope nei, a e hiki no hoi ke laweia kona moku a e kuai ia’ku i mea e kaa*i ia uku hoopai. Pauku 164. E hoike mai na luna dute, i kela hapaha keia hapaha, i ke dala iloaa ia lakou mamuli o na pauku maluna iho, i ka Luna dute nui, a nana no'e hoihoi ia dala me ke dala pu i loaa ia ia, i na kapena me na ona o na * nioku, iloko o ka Waihona o ke Aupunl, e malamaia malaila, i pnu dala kaawale i mea e pono ai na kanaka holo moana Hawaii ua mai, a hiki ole ke haoa. He mana ko ke Kuhina Kalaiaina, e kokua i na kanaka hooholo moku o ia ano, i keknhi manawa e like me konā manao.he pono, a hiki i.ka wa e paa ai na hale mai, a o na mea e ae paha. Pauku 365. O ke dala i koe, i loaa mamuli 0 na pauku maluna, mahope o ke kokua ana 1 kekahl manawa elike me ka olelo maluna, e hoomoeia ma na hila aie o ke Aupuni, e like me ka manao o ke Kuhina Kalaiaina he pono, a hiki i ka walawa uadala nei e kuai i wahi no ka hale mai no na mea holo ro» kamoana, ano ke kukulu ana hoi i hale mai maluna iho, a e hoomakaukau paha i nn hale mai e ae no ka poe holo moku, alailo, e hooliloia keia dala malaik. He mana ko ua Kuhina Kahuaina neikelawe, no ke Aupuni, i ka aina, dala, 4 me ka waiwai e ae, no na hale mai no ka poe holo moku, a e hookaawaleia ia waiwai, no ia hana wale no. p*utu 166. Iha i knkuluia ka hale mai nui, mn kekahi awa o keia Aupuni, e hiki no i ke Kuhin» Kalaiaina, kc manao oia he pono, ke

ae like me ka poe noiia ia hale, e hoolilo i kauwahi o ka puudala o ka poe holo moana, e kokua ia ia, ke ae ia e malamaia na kanaka Hawaii holo moana, ke mai, a hiki ole ke hana.