Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 17, 27 July 1859 — [No ka Hae Hawaii.] HANAKATUUA, HIVAQA, Iune 15, 1859. [ARTICLE]

[No ka Hae Hawaii.] HANAKATUUA, HIVAQA, Iune 15, 1859.

*' E na makamaka a pau tna ko Hawaii Pae y Aina. Aloha nui oukou, . Nani ka lokomnikai o ka Haku i kona ae aoa mai ia’u e iauna pu me oukou i ka makahiki i hala, ’ma ko kakou pae aina hanau. A o ke Akua hoi kai maiama pono mai ia’u i keia hoi ana mai ma ka moana, a haiawai po ine ko’u mau hoa misionari ma keia pae tfiia f pdulija me ko’u kaikuahine wahine a rtie na keiki elua. Ke 1 b*UbfcWi au e hoike ia oukou i wahi mooolelō iiekeia ho|o ana mai o ka mokii “Hokuao.” ‘ ’ Holo mua. Ma ka la 25 o Apenla 1859, hoomaka ko! Hokuao ika holo mai i ko Nuiihiva pae me ka manao e kipa iki <ok Kealakekha/ i Hawaii. e ioaa kahi mau mea al nokamoku. No ka mea. ua ake nui kb Kona Heraa poe e ike i ka moku ,fHokuid.” E like me k‘e ktfnb tha‘fe e iiali ana oo ki la e mare *i. kela holo mua aha mai no ka mea, ua hoi hou W moku i Oahu. a ku ma Waimanalo i Ewa. Ekolu la ō ke ku wale aha o ka moku 'ma Waiiha•alo oae ka hana ōto. No fce akamaipaha o

ke kapena. Nui ke poho wale ana t> iu bebedoma okoa i keia hoio ialau ana 1 Holo alua. Ma ka ia 3 oMei, 1859, hoomaka hou ka Hokuao e holo mai i ko Nuuhiva nei pae aina, a no ka maikai o ka holo ana inai o ka moku, ua hooholo ke kapena © ku kn moku ma Kealakekua. Hookahi la me ka hapa ko makou hulo ana mai Honolulu a ku ma Kealakekua, oia ke awakea o ka la 5 o Mei. Ekolu la ko makou ku ana nia Kealakekua, nui ka hauoli o ko Kona Hema poe i ka ike ana i ka inoku "Hokuao.” Makana wale mai lakou i na mea a pau e pono ai ka nioku, piha e ka moku, aole pau kolakou makana aloha. I ka la 9 b Mei, 1859; Haalelo ka Hokuao ia Keaiakekua, a holo mai la i ko Nuuhi* va pae nina nei, a mamua o ka napoo ana o ka la, hnla hope ko lae hema o Kau, i Hawaii. A oia ka pnu o'ko’u'ike.ana ika aina hanau o kukou. Aloha ino oukou, aloha no hoi makou. I ka hebedoma mua o kb makou holo ana mai Hawaii mai, kokua pono mai ka makani ia makou; a mama no ka holo ana mai, a i ka lua 6 ka hebedoma, inoino ka makani, nolaila, hakalia Ua holo ana. I ka la 23 o Mci, !859; HaIa hopeka pdaiwaena o ka honua ia makou; kaa makou ma ka aoao hema, oia he 14 ia mai Kealakekua mai. A i k$;la 30 6 Mei. ike makon *ia Aiao, Fatutaa, Tahatuiti, kekahi mau moku kanaka ole o ka pae aina o Nuuhiva nei. a no ka pono ole o ka makani, ua puhiie makou ma ka aoao 'komohana o Uapou me Nuuhiva, a malie no hoi i kuhi mau |a eloa.' 1 ke kakahiaka oui la 3 o lune, ike makou ia Fatihva, a mahope o ka nnpoo ana 0 kaia, kalewa makpu makai o Oomoa, kahi 1 noho ai o Mr. J. W. Kaiwi ma. Ma ke awakea b ka ia 4 o luoe, ku aku la makpu make awa oOomo*; a kuu kaheleuma, , no ke kokoke i l*JSabali. Oia hoi he 28 la bo)o o ka mok|i mai HonoluUi, a i Fatuiva, Ho|o maoli .no! E pla ka Hokuao. Ka halawai aha me|p kamaaina. Halawai mua au me njt kamaaina o Oomoa maluna 6ka mokplftkuao. Nui ko Inkpu olioli i ka ike ana i ka moku Hokuao, a uwe aloha mai no hoi Ukou ia’u; no ka moa, ua kamaaina au meiakou mainua. Kaua ma Fatuiva. Hai malu mai la na kamaaina ia’u, “ Elima poe o Ewaewa ikeia manawa i make ia Oomoa nei; 2 kane, 2 waoine, hookahi Miikamahine uuku hou. Okiia na poo eha, lawe ola ia mai ia ke kilikamahiae, ama Oomoa 1 kaaweia ai. A ua haawiia keia poe i mohai no na akua kii pooi liWio, i kaumaha i oa hala.

Elim U mamua iho o ko makou hiki ana aku keia kaua ana, ma ka la I lune. Holn aku ko Oomoa poe kaua ma na weapn 8; a he 12 kannka no ka waapa hookahi, ma ka po keia kaua ana i ko Ewaewa poe i ka wa e hiamoe ana lakuu. Nani ka ioo okeia hnna ana. Ka kalawai ana me na kumu o Patuiva. Nnnl ko makou aloha kekahi i kekahi i ka launo pu eoa no ka mea, ua noho kaawale makou he makahiki okoa. A ua ltrh( lakou i ke kali ana i ka moku nn keia noho loihi nna o ka Hokuoo i Hawaii. E ola maikai ana lakou, na kane mona wahine a me na keiki, luno 6, 1859. Haalele makou iu Oomoa ma Fatuiva. Holo mai la maknn i Hivaoa nei. . A roa ka ta 7 n Inne, ku ka Hokuao ma Hanaiapa, kahi o A. Kaokau, no ka makau wale o ke Kapena keia ku ana, ma kahi e, aole i ku ma kahi i hoomaopo mua ia ai. . A ua poho walo kahi mau la «lua n'o keia lawe ana i ka mokn e ku ina kahi e, aole ma kahi i hoomaopopo mun ia e ku ka moku. Ka i/ihaolelo Misionari ma Hivaoa. Ua akoakoa mai na kumu i keia wa, ma Hivaoa nei.. , Nul ko makou aloha i kekahi i kekahi; no ka mea, ua hala okoa ka makahiki o kn noho kaawale ana. Ao|e i holo pono ka ma* kou inau hana no ka pihoihoi i ka wikiwiki o ka moku, a ua kamakamailio iki no makou i kahi mau mea ma na mea e pili ana i kamakou hana. - Eia kahi mea i hooholoia. Ua noi mai o Mi. Cevi. Kaiwi, e hele di& i Tahuatn, ‘aole like ko makou manao. A no ka makemake nui o Mi. Kaiwi e hele i Tahuata, ua hookuo ka aha ia ia e helflf i Tabuata, e like me : kona makemake iho no, no ka mea, ua loaa ka puka mamua i ka 1858, e hiki ai ke hele; keia mea e like me kana manao iho. Aile'Ahaolelo a makoa no ha makahiki 18ŌŌ*'no ka maopopo ofe o ka noho loihi an» mai o ka mokn me makou, he hopuhopu aluali) wale no ka haoa o ka moku; me he mea la he mea ole ka makou hana maanei. A he naau manao e ae no kahl t haoaia ma keia aha. Ka Jihaaijui EkaUsia. Ua malnma makou i ka Ahaama a ka Haku ma llanakatuua nei imua o keia poe kamaaina, a manao makou, ua launa mai ka uhane o ke Ahua me makou. Hookahi keiki iiuku i Bap«lizoia, na Mi. L Kaiwi ia keiki hou; Ōoi Miaionan kai noho maf ma ia papa mi. hoahanau EkaUsia kamaaina. Ke kupaamau nei no na hoahanau ma ka pono o i ka Haku Ietu Kristo. O kela mau hoahanau ma Fa(uiva a me Htvaoa mi. A ke la-

una mai nei no kahi poe hou ma ha halawai a ma ke aopalapala, a ua ike no kahi poe, pela ma na wahi a pau i nohn ia e na kumu e ike auanei oukou ma na palapala'o na Mieionan a oukou he malihini au. He kaua ma Fatuiva i keia manawa, ko Oomoa poe me ko Evaeva. Ma ka makahiki i hala 1858, ka hoomaka ana a komo no iloko o keia makahiki 1859. A he nui loa ko lakou huhu kekahi i kekahi, ko Oomoa poe rae ko Evaeva, ma ka nana ana, me he mea la, aole paha e pau keia hana. JVa holoholona mai Hawaii mai. He mea kupanaha i na Fatuiva a me Hivaoa i ko laknu ike ana i ka bipi i ka makahiki 1858. Eia ka inoa a lakou i kapa mai; ai ina bibi. “He puaa niho ooa .” Eia ke ano (He puaa me na niho loloa. A i keia makahiki 1859 i ko’u hoi ana mai nei. Ai ka o koonei poe i ka hoktj maluha oka Hokuao. Nui ko lakou kahaha ika ike aoa me ka mahaio. “Ka’! He puaa' niho ole ka hoi keia.” Ao like me ka bipt. He māu niho loloa kona, eia nā inoa ā lakhu i haawi mai ai. “He puaa niho ole.”> Hā puaa ai loihi.” He puaa ihu loa. - ' No ka mea, akahi no lakou a ike i ketu< mau holoholona hoa mai na aina «. O ka» puaa ka iakou i ike, ka inoa, ka ilio, ka po- ' poki. Oia no na holoholona i kamaaina <qa> keia mau aina. ’ JVa Kanaka F.arani ma JVuuhiva. He oiaio ka haalele ana o ke Kiaaina Farani, meko-i na poe koa, a na hoi i Tahiti paha a i Fara-5 ni pohr» He mea ia e hoolana ai iko kakou’ manao, e na haipule ma Hawaii; uo hai kahi kia e hilināi nui ai na kuinu pope. Ona kumu pope wale no i koe i Nuuhila, e ke hana nei lakou i ka lakou oihana pope, ma Nuu-' liiva, Uapop, ame Hieaoa nei. ':f! » 1 i Mok% Kohola V Twilxgkt.'\ Ua ili kahi’ moku kohola ma Hivaoa nei, aia ai Hanai manu kokoke, i ka lao komohana o' Hivaoā nei. Ma ka la 1 o lune ka ili aaa, mMi. holo» aka nei ka “ Hokuao” e kokoa i kek poe pio malaiia. ■h •' > Ua hoopuka ao i keia mau m«a raa ka Hao Hawaii i ike ookou a pau mai oa o, ao ka> mea, aola au hiki ke palepala pakahi %«o-f kou—aole manewa. E pule nui oukou.i k* Haku no makou, i lilo makou i poe ikaaka % maoli, e hana i ka kana a ka Haku iwaeoaa ko NuuHiva pae aina nei. £ ola maikai aoa na kumu a pao » keuo manawa.; o Kapohaku k« mea ano maiaal iki. Ke lana oei ka maoao e hooikaika ait aku i ka hena a ka Haku, iwaeoaekeia poe naaupo. Oka Haku pu me oukeoa {Mhl. s Na ko ookoo makamaka ma Hieāoā oei, 0 J. KEK