Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 20, 17 August 1859 — Ka Hae Hawaii. POAKOLU, AUKATE 17, 1859. No Ka Oihana Aopalapala. [ARTICLE]

Ka Hae Hawaii.

POAKOLU, AUKATE 17, 1859.

No Ka Oihana Aopalapala.

Ua paiia ke Kanawai Kivila e pili ana i keia Oihana, a ua hooiiiia'ku i na Kahukula a pau mau kupe no ko laknu mau Apana, hooka)Fii kope no keia Kumukula keia Kumukula, aia paha iloko o ka lima o kela Kumu keia Kumu, ua kanawai nei, i hiki ia lakou ke heluheiu a noonoo a hana e like me ia. Peia no na Kahukula. E noonoo iki kakou ia kanawai, i maopopo ia kakou kona ano a me na mea kupono o haua’i. O ka Peresidena o ka Papahoooaau me kona mau hoakuka elua, ke poo ia o keia Oihana; na lakou e malama a hooponopono i na mea a pau e pili nna ia ia. .■ “ £ia ke ano o na kula Kumu mua o ke Aupuni, e ao aku i na kamalii o ka aina, ma ka noho malie, a me na komu mua o ka ike, oia hoi, o ka heluhelu, kakaulima, palapala aina, helu, a me na mea ano hke e ae.” A e kokūa kakuu a pau i keia oihana, i hold7 .Yo na Kahnkula. —-Na lakou, me ke kuka pu ana me ua Lunakula, e kukulu i na hale kula a e hana hpu ia lakou paha; e hookohu a e hoolimalima i na Kumu ma kolakou mau Apana. Na na Kahukula e malama i na halekula, a me ka waiwai a paue pili ana i keia oihana, mamuli o ka olelo a ka Peresidena o ka Papahoonaauao. • Mamua o ka hookohu ana i kekahi kumu, pono i ke Kahukula e noonoo i ke ano o ka mea ana i manao ai e komo iloko o ka oihana kumukula; a ina i maopopo ole kona ano noho malie, a me ka ike, alaila, mai hookohu ia ia i kumu; no kn mea, aole paha hiki i ke kanaka koloho a hanp hewp, ke ao pono aku i na kamalii o ka aina “ ma ka noho malie,” e like nie ke kanawai. Aia a maopopo lea kona noho maiie ana, alaila, e hoao ia ia ma ka heluhelu, kakaulima, palāpala aina, helu, apelaaku; a ina ua makuukau oia ma ia mau mea, pono no e hookohu ia ia i kumu kula. A pau na kuinu i ka hoonoho ia ma na hale kula, ua pono i kc Kahukula a me na Lunakula, e hele a e nana i ke ano o ka hana ana ma kela kula keia kula, | maopopo ka ikaika a mnlowa paha o ke kumu, ka akamai a hemahema paha, ka maluhia a ole paha o ko kula. A ma ka noonoo ana o ke Kahu me na Liina, ina ua maopopo ia lakou ka hemahema loa o ke kumu, alaila, pono ia lakou ke hoopau koke ia ia a imi i kumu hpu, i kupono no ia oihaoa. Na na Lunakula i kohoia e like me ke kanawai, e kokua i ke Kahu, a e paipai i na makua, a me na keiki kula, i hele mau lakou i ke kula, me ka noho malie a me ka hoolohe pono ana i na rula o ke kula. . Penei ke koho ana o na Lunakula ; 1 ka Mooede hope o Dekemaba o kela makahiki keia makahiki, “ e halawai na oiakuakane a me na kahu o na kamalii iloko o kela kula keia kula, a e kohoia ma ka olelo waha e ka hapaoui, i mau Lunakula, hookahi a elua paha, (aia no i ke Kahukula ka nui,) he mau kaoaka kupa Hawaii.” “ Na ka Lunokanawai o ka Apana, a i ole i&, o kakahi kanika paha ana t hookoha ai, e nohT» kina no ia koho ana i na Lunakula, a ehai koke hoi i ka mea i kohoia, i ke Kahokula oie Apana.” • Nolaila, ua pooo i na Lnnekanawai Apana, mamua o ka Moncdo hope o Dekemaba, e hookeke I meu kaneke kupono, e noho lene hoomalu ma ke koho ana I oa Lunakula, ma kela hale kula keia hale kula o kona apana. A oa k« Kahukula e hai mua aku i ka nui o

na luna ana i manao ai, hookahi a elua paha, no kela kula keia kula, i holo ka h'ana. JVb na Makua.— Eia ka hana nui a na makua, ma ka oUIo a ke kaonwai: “ Na na makua a me na kāhu o na kamalii mai ka makahiki eono a i ka umikumamaono, e hoouna mau i ka lakou mau keiki i kekahi kuU kupono, e aoia lakou raa ka noho malie a me oa kumu mua o ka ike.” Ninau mai paha kekahi,. “ Pehea la, ina i makemake ole ka makua e hele kana keiki i ke kula, a ina paha e haalele ke keiki i ke kula, aole i hele ilaila, pehea la ia ?” Eia no, aole paha ka makemake o kanaka ke kanawai. Eia ke kanawai.ua paa loa ia, penei : “ Ina i paakiki kekahi kamalii, i ha haalele i ke kula, na ka Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, ke hoopiiia imua ona, e kena’ku e hopu ia ka makuakane, a o ka makuahine paha, a kahu keiki paha. a ina i ku kahewa, e hooukuia ka mea hewa i na dala elima a emi mai paha, no ka makuakane a makuahiiie, a kahu paha; a ina i loaa ole ke dala, e hoopaahaoia ma ka hana oolea a hala na la he umi, a emi mai paha. A ina no ke keiki ka hewa, na ua Lunakaoawai nei e hoouku ia ia, aole oi aku i na dala elua, a i ole ia, e hoopaahao ia ia ma ka hana oolea, a hala na la elima a emi mai pahn; aole no nae e hoopaahaoia kekahi keiki malalo o na makahiki iie umi.” Ua hiki i na makua, lunakula, kumuao, a kanaka e ae paha, ke hoopii t oa makua a keiki hewa paha, imua o ka lunakanawai. Nolaila, e na lunakula, ina i ike oukou i oa keiki haalele i ke kula e aea wale ana roa na alanui, a ma na wahie ae paha, e hoopii ia lakou imua o ka lunakanawai, a nana no e kena’ku e hopu ia lakou a me oa makua paha, a e hoopai e like me ke kanawai. Alaila paha, pau ke kolohe ana o pa keiki, a me ka palaka o na makua. JVa Palapala Hookohu Kumnao. —Aia ma ka Pauku 726, a malalo iho oia pauku, ke kanawai e pili ana ia mea. E noonoo na Kahukula ia mau mea, a hana e like rae ia. E na Kahukula, na Luna. na Kumu, a rae na makua a pau, e hapai kakou i keia oihaoa, a hana me ka ikaika ā me ka manao lana, » loaa i na keiki a pau a kakou na pomaikai o ka poe naauao a rae ka noho malie ; alaila, aole makehewa ko kakou luhi, a me ka hoomanawanui ma oa hana maikai.