Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 23, 7 September 1859 — Untitled [ARTICLE]

laiaina ke kau i na rula hooponopono no ka waiho ana, me ka malama ana, a me kahalihali ana i ka pauda, inaloko o kekahi kulanakauhale o keia aupuni, o liko me kona manao he pono, no ka maluhia o ka lehulehu; aole hoi e pono i kekahi kanaka ke waiho, u ke malama, a halihali i ka pauda, ma ka nui > a tna ke ano e ae; aka, ma ka nui a ma !te uno i kuhikuhi ia iloko o ua rula hooponopono nei. Pauku 355. E hoopaiia ka mea nana i haki i kekahi o ia mau rula hooponopouo, nia. ka uku hoopai aole emi malalo o na dala he iwakalua, aole hoi oi aku i na dala hookahi haneri, no kela hewa keia hewa. Pauku 356. Oka pauda a pau i laweia mai, a i malamaia, ma kekahi kulanakauhale, ma ke ano kue i. na rula hooponopono, e hiki no ke lalauia e kekahi makai nui, a ihakai paha, a e hooliloia no ka pomaikai o ka waihona dala o ke aupuni. Pauku 357. Ina e loaa ka poino i kekahi ma ka poha aoa-o-ka pauda, i malamaia e kekahi kanaka ma ke ano kue i na rula hooponopono a ke Kuhina Kalaiaina i kau ai, e hiki no i ka mea i poino, ke hoopii no kona poho i ka mea ia ia ka malama i ka pauda i ka wa i poha ai, a i ole ia, i ka mea nona ponoi ka pauda, ina tia ike oia i ka inalama pouo ole ana. Pauku 358 E hiki'no ina Makai Nui, me na luna makai a pau, e komo maloko o kekahi hale a wahi e ae, e huli i kekahi pauda i kuhiia ua hunaia malaila, me ke kue i ke Kannwai, a e hiki no i na Lunakanawai Hoomalu a Apana, e haawi aku i na palapala huli. i hiki ai ke huli e like me ka olelo maluna. Pauku 359. Aole e paa kekahi rula hooponopono no ka malama ana i ka pauda, aia a hoolahaia no na hebedoma ekolu, ma kahi nupeparo ke kulanakauhale, a i oleia, ma ke kau aha i na kope i hooiaioia p ia rula, ma na wahi akea ekolu maloko o ia kuianakauhale. JVb no moku ili a naha, a no ka waiwai Ui. Pauku 360. Na ka Luna Makai Kiekie, me na Mnkai Nui, a me na HopeMakai nui, ma na wahi a pau o keia Aupuni, mamuli o ,na olelo a ko Kiaaina a lakou. e lalau aku, e hoopaa a e malama, no ka poe ona i na moku ili a naha, roe ka waiwai ili, i ili raa na kahakai o ko lakou mau Mokupuni. Pauku 361. Aia a lohe kekahi Kiaaina i ka ili ana a naha o kekahi moku, a i ka loaa ana paha i kekahi waiwai ili, e like ka nui o ka waiwai me ka haneri dala, a oi nku paha, ma kekahi kai a kahakai ma kona Mokupiini, e kauoha «ku i ka Makai Nui e heI6 koke i kahi e waiho ana ua moku la, a waiwai paha, a ina aole paa ia mea ma ka lima o kekahi ona, a Agena paha, alaila.'e lalau aku oia, a e hoopaa a malama no na ona. Pauku 362. E hiki no ika Makai Nui ke hoohana i kekahi poe kanaka, e like ka nui me kona mauao he pono, e kokua i ka hoopakele ana i ka waiwai, a e hoonoho i kekahi poe kiai nana e malama i ka waiwai a e kinai i ka hoohaunaele ana; a ina e kue kekahi i na kauoha a ka Makai Nui, i ku i ke Kanawai, e hoopaa kokeia oia e like Jne ka mea e pono ai; a mahope i ka hookolokolo ana, e hoopaiia oia no hela ofeni, keia ofeni ma ka uku hoopai aole oi aku i na dala he > umi, a i olo i a, e, hoopaahaoia ma ka hana oolea aole oi aku i oa malama ekolu. Pauku 363. E hana ka Makai Nui i palapala helu o ka waiwai ili a pau i ioaa mai ia ia; a ioa Uoik'ka oia e ka mea nona ka waiwai, a e kona agena, a e kekahi mea kuleana paha, alaila, e hoohiki oia no ka oiaio o kooa papahelu, a e haawi pu aku hoi i ke kope o ia papakelu, ke koiia uwi, me ka wai-

wai a pau, i ka ona a i ka agena, a i ka mea eae nona ke kuleana pono ke lawe : Aka hoi, e uku mua ia, a i ole, e hoopaaia ka uku ana i ka makai nui, ka uku kupono no kana hana ana, me na dute, a me na koina e ae ana i uku aku ai, a ua hoohiki paha e uku >no ua waiwai la. . Pauku 384. Ina aole ae iike ka Makai Nuimekelaaoao. no ka nui o ke da(a e ukuia’i na Makai Nui, alaila, e hiki no ke waiho i ka hihia imua o kekahi poo ku i ka wa, e hookohuia e na aoao elua, aka, ina e ae ole mai kela aoao e waiho imua o ka poe ku i ka wa, alailu, e waiho kokeia iinua o kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a o i ka Aha Kaapuni o ia Mokupuni, a nana no, i kn wa kau hookolokolo a i ka wa kau ole paha, e hoolohe a o hoholo no ia hihia ma ke ano hana wawe, me ka hai aku maolua i rta aoaoelua; a e hiki no ia ia e hoopuka i na palapala kauoha hana e pono ai ka hooko ana i kana olelo hooholo, Pauku 365. Aole e koiia’ku kekahi nona ke kuleana iloko o ia waiwai, e uku i kekahi mea e ae, i ka makai nui wale no, no kekahi hana, a kekahi lilo paha, ma ka lalau ana, a hoopaa ana i ka waiwai, ke ole ia he waiwai i lalau ia a i hoopaaia mainua o ka hiki ana aku o ka Makai nni. Pauku 366. (na mahope oka hiki ana'ku o ka makai nui, a lawe e kaohi a e hana’ku kekahi kanaka i kekahi waiwai ili, a i loaa ma ke ano i oleloia mamua, me ke kauoha ole 0ka makai nui, ka ona, ka agena, a o ka mea kuleana e ae paha, e hoopaiia oia ma kai uku hoopai aole oi aku i na dala elimu haneni; aia no i ka manao ana o ka Ahahookolokolo. Pauku 367 E hoolaha aku ka Makai Nui me ka hakalia olo, mahope o kona hiki ana’ku, i na mea i pili i ka ili naha ana, me ke ano o ka waiwai i loaa, a me na mea nui e ae ana i ike ai a i luhe ai, ma ke ano ana i manao ai he kupono, i lohe ka poe nona ke kuleana; a ke ole oia e hana pela, e hoopaiia oia ma ka. uku hoopai, aole oi aku i na dala hookahi haneri. Pauku 368. E hiki no ika Makai Nui, mamuli oka olelo ake Kiaaina, e kuai kudala aku i kekahi hapa o ka waiwai, i loaa mai ke dala lawa pono no ka hookaa ana i nu dute inaluna o ka waiwai ma ka hale dute, kupono ia laknu ke uku mai. Pauku 369. Ē hiki no ia ia ke kuai kudala’ku ma ke ano i oi ka ioaa, i ka waiwai ua ikeia e ino koke ann ke waiho loihi aku, ke maopopo ka pooo ke kudalhia, a ke hoolaha mua hoi oia ma ke akea, a ma kekahi nupepa, ina he nupepa e hiki ai. Pauku 370. Ina e puka ole mai kekahi mea kuleana, e hoomaopopo i kona kuleana iloko o ka waiwai; alaila, e hoike aku ka Makai Nui, me ka hoohikiia, he papa helu o ka waiwai i ke Kanikele, a Hope Kanikele paha, ina he Kanikele a hope Kanikele e noho ana maanei, o ke Aupuni kahi e uoho ai ka poe nona ka waiwai, ina he waiwai no kokahi poe o ka aina e ka waiwai ili; a ina i lilo ka waiwai i ke kudalaia. e hoike aku oia 1 ka palapala hoike i ka nui o ke da|a i loaa mai ma ke kuai aoa, rae ka nui o ke dala _ ana i uku aku ai uo na dute a me na lilo e ae; a e haawi aku oia i ke Kanikele a Hope Kanikele paha, i ke k&a* a me ka waiwai e waiho ana maloko o me na palapala a pau i Upaa ia ia maluna o ka moku, a o ka waiwai ili. Pauku 371. Ina aole he Kanikele> a Hode Kanikele maaoei, o ke aupuni kahi e noho ai na mea nona ka waiwai, a ioa hoi aole koiia mai ka waiwai e kekahi mea kuleana, alaila, e hoike aku ka Makai Nui i ka palapale hoike dala imoa o ke Kuhina Waiwai, a -

e haawi aku ia ia i ke koena o ke dala, a na ke Kuhina e malama i ke dala no na makahiki elua, i hiki i na mea kuleana ke koi mai, a ina e hala ia mau makahiki me ke koi ole ia mai o ke dala, alaila, e lilo ia dala no ka pomaikai o ka waihona dala p ke aupuni, Pauku 372. Ma na Kanawai e-pili ana i na moku ili a naha, ine ka waiwai ili, ua komo iloko o ka inoa “ Makai Nui,” ka Luna Makai Kiekie, Makai Nui, me ka Hope Makai Nui.