Ka Hae Hawaii, Volume 4, Number 26, 28 September 1859 — HAA WINA XV. [ARTICLE]

HAA WINA XV.

JVb na dute maluna o ka loaiwai i laweia mai. Pauku 516. E kauia, e ohiia, a e ukuia maluna o ka waiwai, me na mea kuai ano kalepa, a me na mea ulu i laweia mai iloko o keia aupuni, ke dule e like me elima hapahaneri ad valorem, koe nae na waina me na, wai ona, a koe hoi na ko me na molakeke, me na siropa o ke ko, a me ke kofe, ke uluia ma kekahi aina e i loaa ole ke Kuikahi me keia aupuni, a maluna o ia mau mea e kauia na dule i oleloia malalo ae nei. Na wai ona i puhiia na waina o kela ano keia ano, ale, pota, bia, kaida, a me na mea inu i huiia, na wai momuna, me na wai hoeueu i oi aku mamua o kanalimakumamalima hapahaneri alekohola, he umi dala no ke galani : Barani, rama, gini, huika, araka ame na waiona e ae i puhiia, aole oi aku mamua o kanalimakumamalima hapahaneri alekohola, elima dala no ke galani : Na waina, na wai hoeueu, mema wai momoua o kela ano keia ano, koe wale no ke kalaroka ioi aku i na hapahaneri he umikumamawalu, aole nae i oi aku mamua o iwakaluakumamahiku hapabaneri alekohola, hookahi dala no ke dalani : Kalareka, waina, ale, pota, bia, kaida, a me na mea inu e ae i huiia me na wai hoeueu, me na wai momona, aole oi aku mamua o umikumamawalu hapahaneri alekohola, elima ad valorem : Na ko a pau i uluia ma kekahi aina i )oaa oie ke kuikahi me keia aupuni, elua kenela oe ka pauna ; Malakeke, me na siropa o ke ko, i hanaia ma kekahiaina i loaa ole ke kuikahi me keia aupuni, umi kenela no ke galani : Kofe i uluia ma kekahi aina i loaa ole ke kuikahi me keia aupuni, ekolu kenela no ka pauna : Aka hoi, aole e kauia kekahi dute maluna o ka waiwai me ka ukana kupono no na moku manuwa, e pili ana i kekahi aupuni e, ke laweia mai a hoohanaia ma ia ano; aole hoi maluna o ka waiwai me ka ukana i laweia mai eka luua nui o kekahi anpuni e, nona iho, mamuli o ka olelo o ka pauku 467; aole hoi maluna o ka waiwai i ae wale ia e laweia mai e na moku okohola, mamuli o ka olelo o ka pauku 689; aole hoi maluna o ka aila, iwi a mea e ae o ke kai i loaa i kekahi moku i kakauia he moku Hawāii. A eia hoi kekahi; e hiki no ike Kuhina

Waiwai, ke noiia mai c ae aku i ka lawe ana mai o kekahi o na mea i oleioiu malulo ac nei, rne ka uku ole i ke dute, penei; na auoano, na aa, kawowo, me na mea kanu i lawe ia mai e luia a e kanuia ina keia aupuni; n palau me na ookope a me na mea paahana e ae o ka mahiai, i laweia mai e kekahi kanaka mahiai,a poe kanaka mahiai palm nolakpu iho; ka wili me ka mahu, mea wili'ko, mea wili kofe, a me na mea wili e ae e pono ai ka hana mahiai, i laweia mai e kekahi kanaka mahiai, a poe kanaka mahiai paha no lakou iho; na lio kane, lio wahine, hipi kane, bipi wahine, hipa, puaa, me na holoholona e ae, i laweia mai i mea hoomaikai ai, a e hoomahuahua ai, i.na hanauna holoholona ma keia aupuni. Pauku 517. A hiki i ka wa pono, e kaulia na dute i hoakakaia ma keia pauku, i pani no na dute i oleloia iloko o ka pauku maluna iho, me ke kue ole i kekahi kuikahi e noho nei, iwaena o keia aupuni a me kekahi aupuni e, alaila, e auhauia a e ohiia ke dute maluna o ka waiwai kalepa i laweia mai, mai na aina e mai, penei : 1. Ma ka Alekohola, a me na wai ikaikae ae, ua like pu ke gegere o ka ikaika me ka Alekohola, he umi dala no ke galani; ma ka barani gihi, rama, wbiskey, a me na wai ikaika e ae a pau loa o kela ano keia ano, malalo o ka ikaika o ka alekohola, ekolu dala no ke galani; ma na wai ona e ae, cordials, bitters,na hua me ka barani, na wai ala,a me na mea kalepa o ae, i kawiliia me na mea ono, a ua kawili ole ia paha, q he alekohola nae maloko, ua like ka ikaika me kanakolu hapahaneri a maluna ae paha, ekolu dala no ke galani. 2. Hookahi a me hapalua dala no ke galani, no na waina, oia hoi port, sherry, inadeira, a me na waina e ae o kela anu keia ano, ua oiaku ka ikaika mamua o ulnikumamawalu hapahaneri o ka alekohola maloko; pela no hoi maluna o na cordials, bitters, a a me na wai kalepa e ae, o kela ano keia ano, me kn alekohola, a wai ikaika paha maloko, maluna o umikumamawalu hapahanen, a malalo hoi o kanakolu hapahaneri. 3. E kaulia ka dute elima hapahaneri ma ke kuai mua ana o ka waina, iloko o na pahu, i kapaia e ka poe kalepa, he waina “ de Cargaison.” 4. £ kaulia ka-dute he umi bapahaneri raa ke kumukuai mua, maluna o ke kaida, bia, ale, pota a me.na mea inu e ae i hooawaawa ia, malalo o umikumamawalu hapahaneii o ka ikaika o ka alekohola malpko. ' 5. £ kaulia ka dute he umikumamalima hapahaneri ma ke kuai mua, ma ka waina a pau loa, ua oi aku ka maikai mamua o ko “ de Cargai8on,” malalo o umikumamawalu hapahaueri o ka alekohola maloko; pela no hoi ka dute maluna o ka baka, ka opiuma, a me na mea a pau i hanaia me ia mau mea. 6. E kaulia ka dute maluna o na waiwai kalepa a p'au, i laweia mai, iloko o ko Hawaii pae aina, he umi hapahanen ma ke kuai mua ana; aole nae e kaulia ka dute maluna o ka waiwai o kela anō keia ano, i laweia mai no ke aupuni, no ke Alii paha, a me ke Aliiwahine, maluna hoi o ka lako no na manuwa a me na aupuni e, ke luweia no lakou, a me ka waiwai i laweia maie naluna nuio naaupum e e maanei no lakou ponoi, a me ka waiwai i ae ia iloko o na kuikahi, e lawe wale ia mai me ke dute ole e na moku okohola; a me na buke no na Oihana Kahuna, a me na mea paahana e hanaia ana, e ka poe onaainaemai, aole hoi he mea kuai, a me ka lako kahiko no na hale ma na aina e, i lawe pu ia mai maanei, aole hoi he mea kuai; a me na aahu o na malihini e komo mai ana ma na awa o Hawaii nei, aole hoi he mea kuai; a me ka

lako o na hale, aole he mea kuai; ona kanaka o ke aupuni Hawaii i make ma kaaina e; a me ka aila, iwi, ia, a tne na mea e ae noloko mai o ke kai, i laweia e na moku Hawaii; a me ka waiwai kalepa i laweia’ku i ka aina e, a hoihni ia mai me kona ano mua; aole hoi i hoihoiia’ku ke dute i uku ia mamua ; E hiki no hoi i ke Kuhina Waiwai, ke ae i keia mau waiwai i oleloia malalo, e koino wale mai me ke dute ole, ke noiia mai pela; o na laau kanu, aa, anoano, i lawe nle ia mai, i mea kuai; o ke dala gou!a, a me ke dala maoli, o na mea hoomoakaka i na mea akamai, no na kula; o na mea milimili, na kii i penaia a me na kii i hanaia, aole he mea kuai; o na lau botani, na mirtilara, na mea o ka honua e inaopopo ai ke ano o na oihana akamai, no na kula; na huke, na palapala aina, i loaa ma. na oina e, i ka Papahoonaauao, i mea e pono ai na kula; a me na modela o na mea hou, na mea paahana o kela ano keia ano, i mea e pono ai kokahi hana; na mea mahu, na wiliko, kofe, a me ka raiki, oopalau, ookope, a me na mea mahiai e ae i lawe ia mai e kekahi kanaka mahiai, a ahahui mahiai paha, e pono ai kalakou hana; o na nalo mele, na manu, lio, liowahine, iakeke, bipikane, hipiwahine, hipikeiki, hipa, puaa, a rae na holoholona e ae, i laweia mai, i mea e maikai ai na holoholona o ia ano jnaanei; e hiki ao hoi i ke Kuhina Waiwai ke manao oia he pono, ke ae i ka alekohola e laweia noloko ae o ka hale dute, i mea hana laau lapaau, i mea paahana, i mea hoomoakaka i na Hana akamai e ac, ke uku ka mea lawe i kanalima hapaneri ma ke kuai mua ana, e haawi hoi ka mea lawe, i palapala hoopaa, i mea e hana’i oia i keia rnau hana wale no, me ua alekohola nei. Pauku 518. E ukuia na dute maluna o ka waiwai, me ka ukana mena mea kuai ano kalepa, i laweia mai iloko o keia aupuni ma kedalamaoli; aka, e hiki no i ka Luna Dute me ka ae mai o kē Kuhina Waiwai, e haawiaku ika manawa kupuno no ka hookaa ana i na dute, aolo oi aku i na la he kanaiwa, ke loaa mai ia ka palapala hoopaa, me na hope kupono i ka manao oua Kuhina nei, no na dala aole emi mai malalo o ka palua o na dute, e olelo ana e hookaaia na dute ine ka uku hoopanee umikumamalua hapahaneri o ka makahiki, makoko o ka manawa a ka luna dute i haawi ai e like nie ka olelo maluna. Penei ke kakau ana i ka palnpala hoopaa. Ma keia palapala e ike ai na kanaka a pau, ia maua, o ■ ■ ka mua, a o kona hope, e noho la ma ——, mokupuni o ——- ko Ha1 waii pae aina, ua hoopaa maua no ——- ka Luna Dute o ke awa o a no na hope ona, a me na waihona, e uku aku i ka uku hoopai i dala, a no ke aupuni ia dala. No ka hookaa pololei aku ia aie, ke hoopaa nei maua ia maua iho, palua, a ia inaua pakahi, a me na hooilina a me na h'ooko kauoha, a me na hooponpono wniwai hooilina o maua. Ua kauia ko maua mau sila i keia la—o — .18 . Eia ke ano o keia olelo maluna, ua hookomo mai o —■— ka mua, (iloko o ka mokupuni o , maluna o ka moku o k'e kapena, i puu waiwai -dē!a maloko, a ua hookomo ponoia ma ke awa o ,) a nolaila, ua aie oia i ke aupuni no ke dute i dala. Ina i hookaa pono mai o ka mua ma ka olelo hoopaa, i na dala a pau o ke dute ma ka hale dute ma ——, mamua o ka pau ana o na la he mai keia la aku, a me ka nku hoopanee he umikumamalua hapahaneri, aolo hoi i nele iki, alaila, Hlokeia palnpala i mea ole; a i olepela, uapaaloa no, a e pili no ia maaa na mea i hoopaaia. Na ko maua lima i hana a khahoi i na sila

ma- , i ka la a me ka makahiki i olelo ia maluna. (Sila,) (Sila,) Aka hoi; aole e manaoia ua kue na olelo o keia pauku, i ka waiho ana o ka ukana a me ka waiwai 6 kela ano keia ano, rne ka uku mua ole i na o na hale papaa o ke aupuni, malalo o ke kauoha a me ka malama ana o na luna dute, a mamuli o na rula hooponopono e kauia e ke Kultina Waiwai, i kela manawa keia manawa. Pauku 519. E hookaaia na dute a pau maluna o ka waina, a i ole ia, e hoopaaia ka uku ana, mamua o ka haawi aua i ka palapala ae no ka hoopae ana, a nō ka lawe ana maluna o kekahi moku e ae paha. Pauku 520. O na palupala hoopaaapau, no ka uku ana i na dule, i hanaia e kekahi hoa o ka poe hui kalepa, ma ka inoa hui, ua paa'no ia mau palapala hoopaa nialuna o ka hoa, a ra.au hoa e ae paha, o ia poe hui, e like me ka paa ana maluna o ka hoa nana kakauinoa. , „ Pauku 521. Aole e pono i kekahi kakauolelo, a i kekahi kanaka hoolimalima paha no ka mea e haawi ana i ka pa|apaia hoopaa, e kakau i kona inoa i hope no ka mea ona i hoolimalimaia’i. Pauku 522, Ina e hookaa oleia ke dala i oleloia iloko o kekahi palapala hoopaa no na dute, ma ka ia e pau ai ka manawa i hauwiia no ka uku ana; alaila, na ka luna dute e hoomaka koke i ka hoopii no ke dala, a e hiki no ke hooloheia ia hoopii e ka Ahahookolokolo Kiekie, a e kekahi Aha Kaapuni, a e kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie ma ke keena; hikino nae ke hoopii hou ae imua o na Lunakanawai a pau ina kona haneo, Pauku 523. Ina e ike oleia kaona o keka hi waiwai, e kauoha aku ka luna dute, e hanēia ka papa helu o ia waiwai, ae kohoia ke kumukoai o kela mea keia mea, malalo o ka hoohiki, e kekahi mau kanaka maikai, alaila, e hoolahaia a e kuai kudalaia ka waiwai, a e lawe ka luna dute noloko ae o ke dala i loaa mai ma ke kudala ana, na dule, ka uku o ka malama ana, ka uku hoopanee maluna o na dute mai ka la i hookomnia mai ai ka waiwai, me na lilo a me na koina a pau, a e waiho aku i ke dala i koe maloko o ka waihona dala o ke aupuni no ka mea nona ka waiwai, a ina e hoomaopopo mai oia i kona kuleana, e haawiia ke dala ia ia. E hooili aku ka luna dute i ke Kuhina waiwai, pu me ke dala koena, i kope o ka papa helu waiwai, me ke koho ana i ke kumukuai, a o ka palapala hoike o ke kudala ana, e hoakaka ana i na hoailona, me ka helu, me ke ano o ka waiwai i kudalaia, me ka inoa o ka moku a me ke kapena nana i lawe mai, me kahi i lawe ia mai ai, me ka manawa, a me ka inoa 0 ka mea ia ia ka hooiliia ana inai maloko o ka papa helu waiwni o ka moku. O ka palapala hoike a ka luna dute, oia ka mea e pakele ai ke knpena, a o ke alii moku paha, nana i lawe mai ka waiwai, ma ke koi ana ia ia o ka mea nona ka waiwai. Ina he waiwāi popo wnwe a poino koke ka waiwai i kii ole ia e ka ona, alaila, e kudaia koke ia no. Pauku 524. O na dala a pau i ukuia mai no na dute maopopo ole, a no nn dute i kauia malalo o ka olelo kuihe no ka nui o na dute 1 koiia, e malamaia a e hanaia ia mau dala, e like me ka hana ana me na dala e ae i loaa mai no na dute, aole hoi e kaohiia e ka luna dute a hoomaopopoia na dute, a e hooholoia ka olelo hooholo no ka hoopii ana i na aha, no ke kupono a me ke kupono ole o na dutē i ohiia; aka, ina e hoomaopopoia e ke Kuhina Waiwai, ua ohi ka luna dule i ke dala i oi aku mamua o ka ke kanawai i kau ai, alaila. ’e hoihoi ako oia i ke dala oi, ooloko ae o na

i dala ma ka waihona o ke aupuni, i hookaawale ole ia no kekahi hana e ae. Pauku 525. Ma na mea e pili ana i kaohi ) ana i na dule, a ma na mea e ae i pili i na i kanawai dute, e hoolohe aku na lunaduteme i na luna o ue, i na olelo kuhikuhi i kakauia 5 e ke Kuhina Waiwai, a inu e puka mai ka »ihihia no ka maopopo ole o kekahi olelo o na - kanawai dute, alaila, e paa no ka olelo hoo- - holo a ke Kuhina Waiwai maluna o na luna dute, a me na luna e ae. o ka oihana dule. i