Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 3, 18 April 1860 — KE KAHULI NUI ANA MA FARANI. [ARTICLE]

KE KAHULI NUI ANA MA FARANI.

Me ka Mooolelo uo Nnpoleonn Bonrpnlc*

Helu 5.

Aole no i pau ka manao hoohaahaa aku o ka ahuolelo no ka hoopau ana i na alii, a me na inoa hanohano. Hookahi no poe waiwai nui, a hanohano i koq; oia ka poe kahuna o ka ekaleeia Romn maloko o t’arani. . He poe hoomaloka t ke Akua ka hapanui loa o ka ahaoielo. A pela hoi ka nui o na kanaka hanohano oka aina. Ua haalele lakou ika manao no ka oiaio o ka ke Akua olelo, a he lehulehu na mea i hoole aku, aohe Akua. Ike aku lakou i na waiwai nui o na kahuna ekaleaia, a ike hoi lakou, ua pilikia ke aupuni no ka aie nui, aohe hoi ona waiwai e hookaa aku ai, a e kau ana ke kaua nui e kokoke mai. ann, honmakaukau lakou i hila e iawe i ka waiwai o ka ekaleaia, a iilō ia waiwai no ke aupuni. Hoole kuikahi mai la na kahuna, i keia hila kanawai. Kuhikuhi lakou i ke kanawai e hoomaiu like ana i na wniwai d kanaka, aole e lawe waleia kamea a kekahi kanaktf, a olelo mai no hoi, rna ka auhau like i nu waiwai a pau ka poao no ke aupuni. Aka, aole i lohe mai ka ahaolelo.ia mau olelo hoole ana kahuna. Pane mai lakou, “aole ia he waiwai kanaka, he mea ia no kekahi aha nui maloko oka aina.” Ua paa ko lakou manao e lawe* a ua hooholoia ka bila a lilo i kanawai. Ma keia kanawai ua lilo kela poe kahuna o Farani i poe pilikia i ka ilihune. a ua hoka loa ko lakou ekaIesia ma ia aina, a hala na makahiki he nui. ■ No ka hiki ole lilo koke aku i na aina ekalesia, ua aie ka ahaolelo e haawi aoa i na bila aupuni maluna o ia mau aina, e li.ke me ke ano moraki. Peia lakou i hoopuka ai i ke aupuni i kona pilikia ia manawa. Aka, ua hoemiia ke kumukuai o ia mau palapala aie, i hookahi hapalua paha, a lilo iho la ia i mea poho loa rro na kanaka kuai. A pilikia hou na kanaka ilaiia. Ua pakele nae ka poe iiihune ina mea kaumaha oka auhau. Oia mau mea ka pono t unuhiia mailoko mai o kela hewa. Hookahi mea kaumaha hou aku ka ka ahaolelo i kau maluna o na kahuna, i oki loa ai lakou ma Farani. Ua lilo ko lakou waiwai, aka, aole i hemo ko iakou noho'ana. Ua pili keia kanawai hou i ko lakou manaoio i ka pope. Lawe mai no o Dom Gerle, he kahunapule iloko o ka ahaolelo i hila e koho ana i ka ekaleaia Roma i ekaleaia aupuni, a e hooie ana ina ekaleaia eae a pau. Ua hoopaapaa ia ua hila nei i ka hookahi me ka haunaele oie. Aka, ika la alua oka hoo-

paapaa ana, ua puni ka hale ahaoielo i ka poe wawa nui o kanaka e, me ka hiihu.ame ka paio, a me ke kuikui i na mea a pau ikokua mamuli oka hila. Olelo lakou, inn holo keia bila, e kaua nui no na kanaka o ka aina. Pela ka nui ona kannka houmaloka i ka ekaleaia Roma ia wa. Ka pau no ia o kela Bila Kanawai, aole i holo. Mahope iho, ua iaweia mai kela hila hou, e kokua ia kahoomana ana ilokoo Farani, e ke aupuni. No na ekalesia a pau keia kokua. Ua kau ia hoi he kanawai e hookaawale loa ana i na kahuna a pau mai ka pili aua ae ika pope ma Roma, a Ulo lakou i mau kahuna no Farani. Ua kauoha ia lakou e haalele i ka pili popp, a i hoole lakou, aole e hoohiki pela, alaila e kipaku ia lakou mai ko lākou noho kāhu ekaleaia ana. 1ka holo aha o keia bila, hople ka nui o na kahuna i ka hoohiki, 110 ka mea, o kn pili mo ka pope kekahi apana o ko lakou manaoio. IJe kakaikahi wale no na kahuna i hoohiki mahope oia kanawai. A o keia poe hoohiki, ua honwahawaha ia e na kalolika a pau. Ua mahaloia lakou e ka poe hoomaloka wale no. Ua mokuahana na kanaka o ka keia mea, a mahope iho, ua ulu na kauā make nui iwaena o na kanakn ma knuwahi o na kuaaina. no keia hoopau ana i na kahuna o lakou. No keia hoole ana o na kahuna e hoohiki mahope o ka haalele popo, ua paho ka manao e hookumu i ekaleaia kuokoa ma Farani. Oia kekahi mea i nui ai ka inaina o ka ahaolelo, a o ka nui o na kanaka i na kanaka, ai na kahuna hoohiki ole. Ua kipaku ioo ia lakou mai ko iakpu mau noho ana, a ua hoomaauia, a he lehuiehu na mea o lakou i pepehi ia a make. Holo hoi kekahi poe i na aina e a pakele. A pee iho la kekahi poe t huna ia e na makamaka o lakou, a hiki i ka pau ana o ka hoomaau. Ua lanakila ka ahaolelo maluna o ka moi, a me na’lii, a me na kahuna, a ua hookahuli ia na mea kahiko o kaaina, na mea pono a me na mea pono ole. Ua lilo na mea pau i mea hou; aole nae i pau ka hewa. Ulu nui po ia piha ka aina. Ua hoopau ia oa aha hoomana i ke Akua, a ua lilo na halepule i mau hole paani, hale kōa, hale paahao. Ua hooheehee ia na pele o lakou i mea hana i na pu kuniahi. Ua hoopau ia ka mana o ka moi; aole ia ia ke koho i kehahi luna roa ke aupuni, aole hoi i ae ia mai o Lui e huopuka i kekahi mea i hoohewa wale ia e make ma ke kanawai, aole hoi e koho i kekahi lunakoa, aole hoi e kena aku ia iā e kana i ka oihana koa. Hookahi no mana i koe ia ia, o ka hooie i oa kanawai i hooholoiai be pono ole ia t kona manao. Aka, aole i hlki ia ia ke hoole pinepine, no ka hoohewa koke mai o na kanaka

me ka hoino ia ia. He mea makau ia Lui ke lioaa i ka inaina o ka lehulehu e imi ana i kumu e pepehi ai ia ia. He aka wale n o kpna papale alii; he inoa moi wale no kona, no ka inana ole. Ua lilo ke aupuni i Repuhelika, a ua noho o i.ui maluna me ka hoowahawaha ia e na kanaka. No keia pono ole o kona noho ana, a me me ka makau o pepehiia mai oia iloko o kekahi haunaele, imi iho la ia i mea e holo malu aku ai i kahi e, O kona pilikia no, ua kiaiia oia e na koa makaala ia ia, me ka hook>he ole i kona leo. Ua kiaiia kona hale e na koa he 800, a o Lafieta ka luna. Olelo no kela, no ka hoomalu i ke kino o ke alii kela poe koa, Aka, ua ike o Lui, no ka hoopio ia iloko o kana hale ko lakou manao, i pakele ole ai ia i kahi e. Olelo ae la na kanaka ma ke akea, he pio ke alii, a he mea ke kokua iki ia ia i ka pnkele ana. Aka, he mau men no i Inaa e aa ana e kokua i kona holo. Hoomakaukau lakon i kaa lio e ku malu mawaho o ke kulanakauhale, a me na koa e kali malu ana ma ke ala e kokua ia ia i kona holo ana. Ika po 19o Aug»tc, hele malu aku la o Lui me ka moi wahine, a me na keiki a laua elua; ua komo lakou i ka lole ano e, a puka iwaho o ka hale alii. Hookahi no wnhine kauwa, me na kane'kiai ekolu, ka huakai. A komo lakou ika halekaa, a holo aku la ia po, a hikiiSan. Menekoula. Ku mnlio iho la ke kaa mulaila e hookomo ina lio hou. Ike mai kekahi kamaainu ia.ia, o Derue kona inoa, a hoomaopnpo ia ka like 0 kona poo me ke kii o ka moi maluna o na dala. Ee aku la o Derue malunai o kekahi lio, a holo kiki aku la imua i Varene, e hpala i na kanaka olaila o keakea i ko ke alii holo ana aku Hoohuli na kamaaina i kekahi kaa hipi ma ka aoao, ma kahi haiki o keala, a pani iho ia i ke alanui. Ua keakea ia km hale kaa o ke alii ma Vorne, a ua hoopaa ia lakou. Kahea aku o Lui ina koa e kokua ia ia i kona holo ana. Akn, hoole mai na koa, aole lakou e paio me na kamaaina i ke kokua ana i ka holo ana oke alii. No ka makau i ka make paha keia hoolē ana o nē. koa, no ka mea, ua koikoi ke kanawai. Ua hoihoi ia mai ke alii me kona ohana i Parisa, iwaena o ka lepo puehu o ke alanui, a i puniia kona kaa i ka aha haunaele nui o na kanaka hoino ia ia no kona manao e holo. Ane hiki ole i na koa ke pale aku i ka poe hookeke mai i ka hale kaa e nuku ii ia, Aka, hiki ola aku lakou i ka hale alii, a komo aku la me ke kaumaha a me ka luhi nui. Mahuka aku la ka poe kokua i kooa holo ana, a ka aina e, i pakele i ka make. Nani ka haohao a me ka pioloke o Parisa 1ka lohe ana ua hulo malu akuke alii. Makau nui iho la lakou, o hoi koke mai kela me na koa e pepehi ia laakou. He nui no na manao o kela poe keia poe. Ina e hele aku ke alii, ua pau ko lahou kumukanawai hon, no ke poo ole, a kaumaha iho la ka poe kokua mamuli oia mea. A olelo kekahi poe, a hala ke alii, u& pau kona alu ana, a oke kukala ika Repubelika i koe. Oiioli. no na lakohina, no ka mea, aohe mea keakea iko lakou manao hookahuli aina. Pela oa roanao pioloke o kanaka, a hoi hou mai ke alu i Paiiaa.