Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 3, 18 April 1860 — Ke ola a me ka make o kekalii kanaka ii. [ARTICLE]

Ke ola a me ka make o kekalii kanaka ii.

Ua noho iho nei, ma kekahi moku aina o Amerikahui, he kanaka makee lapuwale loa. Ua hooili ia mai oia e kona makuakane i kekahi apnna aina mahi nui loa, me na mea paahana mahiai, a ine kekahi mau mea kuonoono hale. Ua malama oia he hale hookipa no kekahi mau makahiki; a mare oia me ka wahine, a hanau mai la na keiki eha na laua. Mahuahua ae la kona waiwai n nui loa; aka, no ka pi loa, aole oia i Hooliīo aku i kekahi hapaumi no ke ao ana o na keiki ma ke kula, a ua hele aku lakou a i ke kanaka oo me ka naaupo loa. Aoie no oia i hookaa aku ke dala maoli ma ke kuai ana; kuai no ia i na mea ana i makemake ai me na mea ulu o kona aina. No kona puni e nana aku ike alohilohi o ke dala maoli i ka po, ma kona keena maiu, oiui e helu ana, me ke kukui aa hoomimi e uiuiki ana imua ona, oia ke kumu o ke kuu ole aku o nu dala nalenale. 0 ke puhi lama kekahi hana ana, a hoopuka iā kekahi waiwai maiaila. Oka nui o kona waiwai paa he $40,000 no ia. Eia ae ke kumu ano e o knna make ana : la ia no he mau haneri busela anoano mauu makamae, a ua mākemake kekaiii kanaka e kuai me ia no na dala he utnikumamalua ko ka busela hookahi; a hoole mai kela, aole e kuai ke ole e loaa i na dala he umikumamakolu ko ka busela. Nolaila, haalele aku la ka mea inanao e kuai. Mahope waie iho, hoouka aku ke kanaka aua i kona anoano i ka makeke ma kekahi kaona, i kuaiia’i, a ua loaa na dala ehiku wale no ko ka busela ! A ahai ia mai ia ia ka lohe no konn poho loa, minamina iho la ia, kaumaha k& manao, hele nunuha oia io a ia nei; a liuliu iki, komo oia 1 kona hale paapaa, a kaawe iho la ia ia iho a make loa. Ua ko io ia ka olelo, “ emoole ke kaawale o ka lapuwale mai kona dala aku.” A make oia a kanu, huli iho la kona mau hooilina i ke dala ana; a loaa ia lakou he pahu hao iapalapa, ikaika loa, a me kekahi pahu barela i apoia me na apohao he lehulehu a iknika loa hoi, a iloko o ia mau pāhu elua ua hoouluuluia na dala melemele a me na dala keokeo he $250,000 I Nani ka hawawa o ua kanaka la i ka hoahu i ka puu dala nui, me he mea la e hiki ni ia ia ke kaikai pu ia m&kona uhane ma kahi ana e hele ai. Ua kuhihewa maoli kekahi poe no ke ano oka waiwai. Aole no he mea ia e hooiliili a nui ka puu, a e milimili, a e nana aku, a e kiekie ai ka manao. Ua haawiia mai ke dala i mea e pono ai ke kino, a me ka noho ana, i oluolu a nanea hoi ke ola. Makehewa ke huna ia iloko oka pahu; aolo pono iki maiaila; aole no e kupu a hua e like me ka laau hua. Oka mea e pono ai, o hookomo iloko o ke~kalepa a me ka mahiai, aluila e loaa ka hua. M*.