Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 12, 20 June 1860 — Kekauwahi o ka Olelo a ke Kulina Waiwai i ka Ahaolelo. [ARTICLE]

Kekauwahi o ka Olelo a ke Kulina Waiwai i ka Ahaolelo.

Keena Oihana Waiwai. } Mei 21, 1860. 5 E like me ke kauoha a ka M<>i, a e like hoi me ka olelo a ke Kumukanawai, ua waiho ia aku keia hoike no na dala Aupuni iloo na makahiki elua i pau ai i ka la 31 o Maraki, 1860. Na dala iloko o'ka Waihona Aper. 1,1860, $349 24 O na loa a pau iloko o na makahiki elua i pau ai i ka ]a 31 o Maraki, 1860. No ku Auhau o waho mai, $213,209 08 No ke kalepa kuh>ko, 62,628 26 No na Auhau* 108,841 85 Oihana Paipalapala, 7,873 41 Na uku a me na hoopai, 50,564 -34 Na koina a me na loaa-wale, 25,389 31 Na loaa o ke Aupuni, 100,831 49 Na loaa'liilii e ae, 86,628 94 655,866 68 $656,215 92 A O na lilo Ooko o ia manap wa hookahi. K No ka Moi, $52.326 21 ; '• Oihana Kalaiaina, 107,821 43 r “ •* Paipal. Aupuni, 20,000 00 •* No ko na Aina e, 16,065 78 «» . i» Waiwai, 52,706 34 *• •* Aopalapala, 23,742 83 »* “ Kaua, 45,494 64 •* ** Kanawai, 90,928 27 *• HanaHou, 181,821 35 •* Kela lilo keia lilo, 101,985 40 Lilo ma ke dala i hooemi ia ka waiwai, 196 16 — 643,088 40 Na dala ma ka Waihona Mar. 31, 1860, 13,127 52 $656,215 92 O ka aie o ke Aupuni ma ka la 1 o Aperila, 1860 he $108.777 33. A he 12 keneta ka uku hoopanee no ka makahiki maluna o na dala he $100,075 22. A maluna o ke koena, (he mau haawina i hoolilo ole ' ia,) aole no i uku ia ka uku hoopanee. He pono paha ko hui me ia he $20,000 i hoaieia e ke Kuhina Kalaiaina, mamuli o ke wKanawai i hoaponoia i ka la 21 o Apeeila, I 1659, e piii ana i ka wai piula; aole nae i

manao ia na ka Wuihona Aupuni e hookaa ia dala, no ka mea, ua hookaawnle iu na dnla, hoolimalima wai, e uku aku'aiia aie. O na loaa a pau oia ano, ua waiho loa ia no kela mea wale no, Ua hui ia me na daln i hookaaia aku i kekahi mau haawina e, e pili aim i ka hana hou aiia i n.t knnawai, ke pai ana i ke Kānawai Kivila, a me kekahi inau dala i hookaa in i kekahi mau kanaka mamuli o ka inea i hooholo ia e ka Ahaolelo. Ua hookaa koke ia na palapnla aie a pau, he $28,r00 ka nui, i ka manawa i olelo in e kan ai, a he 18 hapahaneri ka uku hoopanee maluna o ka nui. A ua hoopuka hou aku kekahi mau palapala aie oia ano, inamuli o ke Kanawai o ka la 25 o lune, 1855, a mamuli hoi o ka Bila Haawina o ka la 4 o Mei, 1859, he $70,350 ka nui, a he 12 hapahaneri ka uku lioopanee. Ua manāoia āole e pono ke uku aku i ka uku honpanee i oi aku i ko keia; a he mea i ku i ka noonoo ia, o ka inanao, aole paha he pono ke uku aku ke Aupuni i ka uku hoopanee e like me ia ka nui no na aie pokole e pono ai, a no na aie ku i ka wa paha. 0 ka nui o na palapaia aie i nie aku ia i ka la 1 o Aperila he $70,350, .a e hiki ana no ka manawa e hookaa’i ia mau palapala aie a pau ilokcr o na makahiki elua e hiki mai ana; āka, ua manao ia o ka nui o ka poe nana ia mau palapala aie, e hoaie hou mai no lakou. He mea e |»ono ai nae ke hookomo ia ma na haawina i na dala a pau no ia mau palapala aie a me ka uku hoopanee kekahi, a no na palapnla aie a me ka uku hoopanee kekahi, a no na palapala aie e hoopukaia ana mahnpe mamuli o ke Kanawai. O ka aie i ka Moi wahine kane make—i hooemi ia a i $17,000,— e hookaa ia aia a manao ke Aupuni he pono, a pela ka aie i ke Dala kula, he §12,725 22 ia, e uku aku ia e like me ka manao o ke Aupuni he pono. 1 ko’u manHo, he pono ke hoomakaukau e no na lilo a pau e pono ai, a no ka hookaa ana ht»i i na palapala aie a pau aia a hiki.aku ka manawa e kaa’i, rno ka hoaie hou ole aku. Aoie no he kuinu pono e lioomau aku ai ka lilo aku o ke Aupuni mamua o na loaa mai i akaka lea. He mea e pono ai ka iehulehu, a he rnea hoi i ku i ka naauao, ke hoopau kuke i na aie e noho nei; a ua manao ia, e oluolu no na kanaka kamaaina maikai a pau i na mea kue ole ka pololei e hana ia e hooko ai ia mea. O ka nui o na loaa i manao ia, no kela mea keia mea, no na maknhiki elna e hiki mai ana, mamuli o na kanawai e noho nei, eia no ia: $743,226 00. Na dala ma ka Waihona Apenla I, 1860, 13,127 52 ' Ka foaa a pau, $756,353 52 0 ka nui o na lilo i manao ia no ia manawa hookahi no, e hui ia hoi me na uku makahiki i aie ia i ka la mua o Apenla, eia. - - $748,100 79 Ka oi o na loaa i manaoia mamua o na lilo i manao ia, $8,252 73 Ua kuhi ia, aole no e oi nui nku a emi nui mai paha na loaa i munao ia; aka, no na Kanawai dute i hoololi ia, a i manao ia e hoololi ai, aole no e hiki ke hai pololei loa aku. O na lilo i manaoia, no na mea no ia i manaoia e ke Aupuni o ka Moi, aole no e hiki ke waiho aku, • O ka loaa no ka auhau ma ka waiwai paa 1 kela makahiki he $8,140 04, a no ka auhau ma ka waiwai lewa hoi he $7,543 47, he $15,689 51 ke hui ia laua. Ua emi keia malalo o ke dala i manaoia e loaa mai ai, no ke kumu kuai o ka waiwni iloko o keia Aupuni; aka, ke manao nei no au, ua helu pono ia a pololei ka nui, e like me ka mea i hiki ai ke faolu. O na mea i keakea iki mai ai 1

i Ua hooko nna o ke Kanawai, no ke ano hou no ia o ke Kanawai, a no ka walea ole oaha o na iuna, a me ka nele i ke kanawui kuhikuhi ole. Aohe no he kumu pono e hoohalahala ai i.ke knu ana i,ka auhau uuku maluna o ka waiwai; aokanuioko kakou poe uku auhau, ua ao oluolu nku lakou i ka hana kau like a ke Aupuni i hana’i e loaa mai ai ke kauwahi o ke dala e pono ni lea hoomalu ana. \J3ole i pau.}