Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 16, 18 July 1860 — Kekauwahi o ka Olelo a ka Peresidena o ka Papahoonaau. [ARTICLE]

Kekauwahi o ka Olelo a ka Peresidena o ka Papahoonaau.

JSTo ka hele i ke kula. Aule nui o ka pilikia mulaila, ua hele mau nn keiki i ke kula, no ka paa ana o ke kanawai malaila, a nolaila, knkaikahi na kamalii i ao ole ia ma ka palapala. JVb rui Hale Kula. Ua hai aku au i ke ano o na hale kula mn na palapala makahiki mamua. Ua kupono ole maoli uo kekahi mau hale kula; he hale pili kekahi; he hale lepo kekahi; he hale po haku kekahi, a ua hemahema no, aole i hoolako pono ia i na pani a me na noho; he wahi papa eleele a me ka palapala aina paha, aole hoi oluolu ka maka i ka nanaaku. Ina ninau kekahi, no ko aha keia hemahema o na hale kula? Eia no ke kumu, o ke da)a ole e paa’i na hale kupono no na keiki noho kawalawala loa, e e mau ai hoi na kula a kokoke pau ka makahiki. Eia kekahi kumu; o ka palaka Io*a o na makua. Ua oluolu kekahi makua e noho iloko o na hale ino, a nolaila, aole ona manao nui e kokua pu me ke Aupuni e hana i hale kula maikai, i mea e nani ai kona wahi, a e oluolu ai hoi kana keiki. Eia kekahi; ma kekahi mau Apana, ua emi na kanaka, no ka hele a no ka make, a ua noho kawalawala hoi; anolailn, ua makehewa ka hana i na hale kula maikai ma ia

wahi, o haalele ia auaneino ka huumana ole, e like me kekahi mau hale kula i keia wa. Ma kekahi mou Apana nae, ua holo mua ku hana ma na hale kula. E like me ka hoike ana n»a kela palapala makahiki mamua, pela mau ka hnna; a i kuu kaapuni aoa, ua olinli maoli au i kuu ike ana i na hale kulapaa ame ka maikai. Eia ke kumu oka lo mua ann o keia haiia, « ka loaa pono mai o ke dala auhau kula i na Puuku; o ka ikaikn o na Kahukula a me na makua, u me ka paipai ana ona kahu ekaleaia, Ona kana* ka ma Kohala, ka poe oi ka ikaika ma ka hana hale kula. Ua hanohano no ka nina o Nu Enelani ke hana ia na hale kula malaila e like me Kohala. O ke Aupuni kekahi, a 0 na makua keknhi i hana pu i kela mau hale. No ke kahu ekaleaia kekahi paupnuaho ole ma ia hana. Ua malama ke kahukula i ke dala auhau kula, i keia mau makahiki, me ka manao a nui ae, hana i hale kula maikai; a iloko o na makahiki elua i hala iho nei. ua hoolilo malaila i nn $1,560 45, me ka hoomau no hoi i na kula, a ua pomaikai no na kula ma ia hana. Ua lilo no ka hana i na hale’kula iloko o ka makahiki i hala iho nei, he $6,139 12 Iloko o ka makahiki mainua, ua lilo ma ia hana, He $4,548 70|; a no ka haahaa o ke kumu kuai o ka laa», a me ke kokua pu o na makua, ua holo ka hana ma r\a hale kula, mnmua o na makahiki mamua aku. O ka olelo ma ka pauku 150, o ke kanawai e koi ann i na makua e kokun pu ma ka hana.i na liale kula, nin knhi mea e pono aimamua o ke kanawai mun, JV*o ke Kaapuni. Mai ka wa i paa ai ka olelo makahiki mnmua na kaapuni au i na kula a pau o ke Aupuni, uuku wale nn na kula i koe, a ua nana pinepine au i na kulao kekahi mau Apana. He hana luhi no ia no’u he hana maikai no nae. Oia wale no ka mea e maopopo ai ke ano o na kula, o ka hale maoli ai<u no a hoike liilii. Ua mnnaonuiia hoi na la hoike e na kumu a me na haumana, a me na makua pu; a ia manawa akoakoa, he wa pono ia no’u no ka wehewehe ana i ke kanawai no ka oihana hoonaauao, a me ka hooponopono 1 na mea- hihia, a me ka paipai i na makua ma ke ano o ka naauao. (Aole t pau.)