Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 38, 19 December 1860 — MOOOLELO NO LOPIKANA KULUKO, He wahi Olulo nana i noho Iwakaluakumamawalu Mukahiki ma kekahi mokupuni kanaka ole, a me kona Hopakele ia ana kekahi. MOKUNA V. [ARTICLE]

MOOOLELO NO LOPIKANA KULUKO, He wahi Olulo nana i noho Iwakaluakumamawalu Makahiki ma kekahi mokupuni kanaka ole, a me kona Hoopakele ia ana kekahi. MOKUNA V.

la’u i hiki hou ma kahakai, lawe no au i na mea a pau ma kahi e loaa ole ai e na nalu, a no kuu makau i na holoholona hihiu, kukulu iho la au i wahi hale me na pahu a me na papa laau, a uholaia hoi kahi pea maluna. Moe oluolu no au ia po, a i ke ao ana ae, holo hou au maluna o ka moku, a e like me ka’u hana ana inehinei, pela au i hana ai ia la, a ua hoopaeia mauka i kekahi mau mea hou i pono ai kuu noho ana. I kuu pae ana, ike aku la au i kekahi popoki hihiu e noho ana maluna o kekahi pahu, aole nae ia i makau ia’u, aole hoi i ka pu a’u i kaulona aku ai ia ia, nolaila, kiola aku au i wahi palena nana, a ai iho ia a hele malie aku. Ano la, ua hoolako no au i ka ai e lawa ai no ka manawa loihi; aka. no ka manao poho aole e hoopakele koke ia ana au, makee aku la au i na mea a pau o ka moku, a nolaila, ua hele no au i na la a pau a i ka wa malie, e lawe aku i kekahi mea mauka. I kuu hele ana maluna o ka moku, loaa iho la ia’u i kekahi pahi umiumi, mau upa, mau pahi a me na o, a me na paona he kanakolukumamaono o na dala, he kula kekahi a he dala hoi kekahi. “Eo ! ka lapuwale makaukau ole,” e wahi a’u, “O oe no ia, ka mea a ko ke ao nei makee ai a e hiipoi ai; auhea anei la hoi ko’u pomaikai ia oe, a me kou ano makamae hoi ia’u? Aole no he hiki ia oe ke loaa mai ai i kekahi mea no’u e pono ai, aole hoi e ahai aku ai ia’u mai keia wahi aaa aku a i kahi o ke kuonoono. O kekahi o keia mau pahi, ka mea i manao nui ole ia, ua oi kona waiwai ia’u i ko keia ahu kala hulali a pau loa; noloila, e mau no oe ma kahi au e waiho nei, e hookapooia ai iloko o ka moana, e like me kahi mea i hokae loa ia aku.” Holo iho la au mauka me ka apuepue nui, a ia po no ua pa ikaika ka makani a ua nui hoi ka ino o ka moana. I kuu ala ana i ke ao ana ae, ua nalo ke kaele o ka moku, ua haki liilii ia e na ale. Manao iho la au e hana i wahi e noho ai; a i kekahi wa, kuhi au e kohi i ana; a i kekahi wa hoi, kuhi au e hana i halelole; . a mahope, ua holo ko’u manao e hana laua a elua. Koho iho la «u i kekahi aina papu uuku i ma ke kumu o kekahi pali kalali, a ma ke alo o keia pali, he wahi puka, me he ipuka ana la ke ano, a nalaila au i kukulu ai i kuu hale. Hookahi hanele iwilei ka laula o keia aina papa, a elua hanele iwilei ka loa,

a ua uliuli a koʻiʻi hoʻi ka mauʻu e ulu ana; ʻaʻole hoʻi pa mai maluna o ia wahi na kukuna liliʻu o ka la awakea. Kukulu iho la au he mau pou, ʻeono ʻiniha ka wa i waena o kekahi i a me kekahi, a puni ka hale; alaila, kiʻi aku. la au i kekahi kaula nui a ulana iho la i waena o na pou, a elima kapuaʻi ke kiʻekiʻe. Manao iho la au, he wahi hulili no ia, kahi e hlki ʻole ai i na ho|oholona a kanaka paha ke komo ai. ʻAʻole au i hana i ka ʻipuka ma ia pa, aka, komo no au ma ke alapiʻi, a pela no kuʻu puka ʻana i waho. I loko o keia wahi a’u i waiho ai i ka waiwai. a pau o’u, ka paula a me na poka, a me lia mea ʻai kekahi. A laila, pao iho la au i loko o ka puka ma ke kua o kuʻu hale, ʻo ia hoʻi ka puka ma ke alo o ka pali, a nui loa aʻela ia; ua like ia me ke ana maoli no. ʻAno la, ua hoʻonoho maoli ia no au i moʻi no keia mokupuni, a ua hele no au i na la a pau me ka pu e kau ana ma ka poʻohiwi, e kipu aku ai i na mea kupono no ka ʻai. ʻIke ihola au, ua. paʻapu ka ʻaina i na kao, a i kekahi la ki pu aku la au i kekahi ʻoiai e hanai ana ʻo ia i kana keiki; ku malie ihola ke keiki, me ka ʻike ʻole ua luku ʻia kona makuahine, a i kuʻu kaʻikaʻi . ana aku i ke kino o ka makua a i kuʻu hale, hahai ia ke keiki ma hope a i ka pa hale; ha pai ae la au ia ia a waiho i loko o ka pa. Ua manaʻo no au e hanai ia ai a nui, aka, no kona ʻai ʻole i ka ʻai, pepehi iho la au ia ia. Ma kuʻu helu ʻana o ka manawa, ua pae mua no au ma keia mokupuni i ka la 30 o Sepetemaba. la’u i noho ma laila he ʻumikumamalua la, hopohopo ihola kuʻu manao o poina auaneʻi au i ka helu manawa, a me ka la Sabati no hoʻi, no ka nele loa i ka peniʻole,, •ka ʻinika ʻole a me ka pepa ʻole kekahi; nolaila, kaha ihola au me ka pahi ma kekahi pahu laʻau a’u i kukulu ai. i na huaʻōlelo peke ʻia “ Ua pae i uka nei au i ka la 30 o Sepetemaba, 1659.” A i kela la keia la, ʻoki ihola au i kahi niho mole ma na ʻaoʻao o ua pahu nei, a ʻo ka niho mole no ka la Sabati ua palua kona loa i kona la ʻe aʻe, a o kela no ka la mua o ka mahina hou, ua palua kona loa i ko kela no ka la Sabati. Makehewa naʻe keia, no ka mea, i kuʻu huli ʻana i na mea a’u i pakele ai no ka moku mai, loaʻa ihola ia’u i na meaa pau a’u i makemake ai, ʻo ia hoʻi ka peni, ka ʻinika a me ke kalana, ʻelua panana, kekahi mau mea hoʻoholo moku,. na ʻohe nana, ʻekolu Palapala Hemolele ma ka ʻolelo Pelekane, a me kekahi mau buke ʻe aʻe. ʻO kekahi ʻilio a me kekahi popoki,, lalawe au.ia laua a ʻelua i mau kokoʻo lua no’u e noho pu iloko o kuʻu hale. Manaʻo paha auaneʻi kekahi, ua hoʻolako ʻia au i na mea a pau e makemake ai; ʻaʻole 1«, ua nele.au i kekahi mau mea e pono ai. £ hoʻouʻuku ana ka ʻinika i kela |a keia la; ua nele au i ke kui kele ole, pini ole, a me ka

e lopi ole e pinai ai i ko’u inau aahu; aole hoi j o’u kopnla e hoohikihiki ika lepo Ua hala j ka makahiki okoa a pau ka pa o kft mala o’u i i ka hanaia. j Hoopuupuu iho la au ika lepo mawaho ae - o kuu hale a puni, alaila, ako iho la au oluna, - i pale ae ika ua. Alaila, houmaka iho la au - e hana i noho ame ka papaaina, Aia a nia- - kemake au i papa, kua iholaauikumulaau, , a kalai iho ta me ke koilipi a lahilahi kupono, j alaila, hana iho la ofb ke koi holu a pahee. Ma ia hana, aole liuliu a lako iho la au i na i papa e lawa ai np ka uhi ana i kuu mau poi no a pau. ) la wa hoi, hiki wale inai ia’u i kekahimea i kupanaha. I kekahi la, loaa iho la au i ke« ; kahi eke, i piha mamua i ke kulina, he mea i ai ia na ka moa, a manao iho la au e hahao i ■ ka paula iloko, a lulu iho la au i ke aa a me i ka lepo oloko ma ka aoao o kekahi pohaku, i me ka manao ole i ka mea e hahai ana ma- • hope. Ua haule a nui ka ua inamua koke i iho, a i ka pau ana o ka mahina hookahi, ike • iho la au malaila, me ka makahahi loa, i kei kahi mea uliuli a koii no hoi; a i kona kupu i ana ae i kela la keia la, nnna kokoke ae ia au.a ike «ho la he mau opuu kulina, e like ■ loa me ke kulina i ulu ai ma Enelani. Ano e no ka hookakekake ana ae o kuu . manao i kuu ike ana iho ia mea. Mamua u& kuhi au, ua hiki waie mai na mea a pau o ke ola nei, me ka hoomakaukau e ole ia mamun • e kekahi mea mana loa; aka, i kuu ike ana ae i ua wahi kulina la, e koii ana ma ka aina panoa, a oo kuu hoomanao ole i ka mea i hookupu ai ia malaila, monao iho la au, aoU no i pau na hana mana ake Akua n nua oka maka o kanaka. Kuhi iho la hoi au, na ke Akua ūo i hPokupu mai ia, me ke kanu ole iho o ka anoano, i ai na’u ma keia mokupuni aua. a rae ka neanea hoi. Kahe pinepiae na waimaka o’u no ke aloha i ke Akua no kona hoopomaikai wale mai ia’u; a ua hoomahuahua ia ae ia aloha, i kuu ike ana iho i kekahi mau kumu laike e kupu ia ana ae, a koii hoi. - Oiai ua olioli ko’u manao i keia mea, manao iho la au he kulioa hou no paha ma ia aina; nolaila, huli hoaa lua iho la au raa oa Wahi pohaku a raa oa wahi palipali, aole nae i loaa, a hoomaoao wawe ae U au no kuu lu apa i ke aa a me ka lepo o kahi eke kulina . ma.ia wahi. Puehu koke aku )a kpu mahalo aoa aku a me kou.aloha.aoa aku i ke'Akoa, ne ko’u manao'ana iho, h»m*a mam<*a t . moU no he hana man a; aka, oke aoo e iaaoH oke kupu ana mai o ui kulioa la, uahoomaopopo mai no ia i ko ke Akua makma. ana mai ■ . M*.

— . k * ; * k» k»la āko, ka ke Akua no ia.