Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 43, 23 January 1861 — He mooolelo no ka laha ana o ka olelo a ke Akua ma na Mokupuni o ka moana Pakifika. [ARTICLE]

He mooolelo no ka laha ana o ka olelo a ke Akua ma na Mokupuni o ka moana Pakifika.

He mea keia e olioli nui ai kakou o Hawaii nei i ka lohe ana i ka holo ana o ka olelo a ke Akua ma na pae aina o keia moana nui o Pakihka nei. Mai manao kakou o Hawaii nei waie no ka pae aina nui kahi i malamalama. Ua holo lea ka ike aia kekahi mau pae aina e ae. He mea pono hoi i ko Hawaii nei poe Keristiano e lohe i keia mau mea i hiki ia lakou ke kokua ma ka pule ana, a e hiki hoi ia lukou ke hoomahui i ka poe Keristiano ma na, pae aina e, e hapai mai nei i ka hana o ka hoolaha ana’ku i ka olelo a Iehova. £ hoopokole loa oo wau i kuu mau olelo; no ka mea, he uuku wale nokahi i koe o na aoao o ka Hae Hawaii, a e hoolohe ponomai oukou ia’u. E hoomaka ana wau e hoike aku ia oukou i ka holo mua ana o ka ike ma na pae aina o Tahili, no ka mea, oia ka pae aina nui, kahi i hoolaha mua ia ka Eaihala. Ua mahele ia ka poe aina o'Tahili i elua mau pae aina, o Tahiti ponoi a me ka pae aina o Polapola. \ Ma ka pae aina o Tahiti; eia na mokupuni, 0 Tahiti, o Eimeo, o Maiaoill a me Tetuaroa. He wahi mokupuni uuku a haahaa o Tetuaroaj a uuku wale no tia kanaka. He mokupuni uuku hoi o MaiaoUi, a uuku wale no na kanaka. He mokupuni npi nani loa o Eimeo me na puu ame na awawa. He umi mile ka loa o keia mokupuni, a he umi mile hoi ke kaawale ma Tahiti aku. Hookahi tausani ka nui ona kanaka. He kanakolu mile ka loa o ka mnkupuni o Tahiti, a ua like kona ano me Maui, he mauna ma kela aoao a me keia aoao, a he puali iwaena. Eiwa tausani ka nui ona kanaka. Ua ike mua ia o Tnhiti e kekahi Kapena Paniolo, kokoke elua haneri me kanalima makahiki i hala ae nei, i ka makahiki 1606. 1 ka makahiki 1774, ua holo aku kekahi mau kahuna pule Pope Paniolo ilaila, a ua noho lakou maiaila a hala na mahina he umi. Ka haalele no ia o ka poe Pope i kela aina, aole hoi hou ae, a mahope loa o ka loaa anaia lakou i ka Baibala, mai ku lima mai o na misionari Beretania. Ekolu holo ana mai o Lono, (oia o Kapena Kuke,) i keia moana o Pakihka, a ua ku oia i Tahiti i kela holo ana mai keia holo ana mai. 1 kor.a haalele hope ana ia Tahiti, ua holo mai oia i ka Akau, a ike mua ia Hawaii nei, makahiki 1778. Olelo o Lono, no ka iiilii o na mokupuni o Tahiti, a no ko lakou waiho mamao loa ana’ku, nolaila aole e hele ana na misionari i kela pae aina. No kona ike ole i ka ikaika o ke aloha ia Kristo, no laila kana olelo ana pela. Kokoke i ka pau ana o ke Kenekuna hope iho nei, ua hooikaika nui na hoahaoau Kenstiano ma keln hana pono keia hana pono. la manawa, ua huomakaia kekahi mau Ahahui Manawalea, a o ka Ahahui hoouna Misionari o Ladana, oia kekahi i hoomaka ia manawa. Hooholo keia Ahahui e hoouna’ku i kekahi poe misionari i Tahiti. Kuai lakou ika moku, a hoouna aku maluoa o ka moku, he ’iwakaluakumamaiwa miaionan. Ka nni o lakou ua mare ole ia, a he.poe hana lima hoi. Ku aku lakou i Tahiti, i ka la 4 o Maraki, i ka makahiki 1797. E noho ana elua mau haole kolohe malaila, kokua lakou i na misionari mn ka maheie ana i na olelo iwaena o na kanaka am(nt misiouari. Hauoii na kanaka no ka noho ana mai o keia poe me lakou, no ka mea, manao lakoii e loaa ana i ka hao a me oa mea hana a pau. O Pomare kainoa o ka moi, a o kana wahiae o ltia, o Otoo ka inoa o kana keikikane a

oTetoa ka inoa o kaba wahioe. O Haamanemane ka inoa o ke kahuna hoomanamana. Haawio Pomare i na misionari i ke Ahupuaa o Malawai, ma ka aoao akau o Tahiti. O Haamaneipanp ka mea uana i haawi i keia apana aina no lakou ma ka inoa o ka moi, me ke kulou imua o lakou, e like me ka lakou hana mau.. Haawi hoi ka moi ia lakou i hale nui, 108 kapuai ka loa, 48 kapuai ka laula. Noho maanePhe'umikumainahiku o na misioaari. Holo aku kekahi o lakou i Tongatabu, a hookahi o lakou i Nuuhjva. Pau ia, hoi aku ka moku misiouari i Beretania, ai ka lohe una i kana mau hana, ua nui ka hauoli ana o na hoahanau nana i hoouna aku ia i«. L. H. Guhck, (Kauka Kulika.)