Ka Hae Hawaii, Volume 5, Number 49, 6 March 1861 — MOKUNA XV. [ARTICLE]

MOKUNA XV.

He hiipo kanaka maikui io no ua wahi pio nei, a ua uhekeheke hoi kooa walii kino, me na lala pololei, aole nae nui loa ia, he Unlali nue a me ku mio pono hoi o kona kiuo mai ka poho wawae a hiki i ka piko poo ; a o ka nni o kona man makahiki, e like me ka mea a’u i kohoWale ai, he' iwakaluakwmamaoiio no ia. Aoie no he ano luulea ole a hae hoi konn nanaina ; aka, he am> lokomaikai kai i ouli mai, a i kona manawa i ak'aiki mai ua liko loa kona ano oluplu a me ka opumnikai me he kanaka Europa la. Aolo hoi i piipii kona lauohomehe huluhulu hipa la, e like me ka niiio na nika, ua kalole ia a uliuli hoi, n haule heleloi palahalaha inai ia maluna o kona poohiwi. Ua nui a laula hoi kona lae, me na maka alohi, a kahulihuli hoi naonohi. Aole i eleele loa kona ili, tiu nanakea no ia. Ua pnepoe kona helelielena u lai hoi uie ka ihu uuku, uole no hoi i upepe ioa ia e like me kn na nika. O kona mau lehelehe, aole ia he manoanoa, ua lahilahi maikai no, a ua nani hoi kona waha i na niho keokeo loa, Ho ano kanaka maikai wale no kona ; a kuhi iho la au, ua hoopukele ou i ke ōla o kekahi alii o ka lahui ona . Hoomuopopo no au i na mea he nui wale ana i hoike mai ai, a hoakaka aku au ia ia ua oluolu loa au iaia ; a liuliuiki, hoomaka ae la au e kamuilio pu ine ia a e ao aku ia ia i ka oleio. Hai mua aku au ia ia i kona inoa a paanaau ia, oia hoi o Poalima y n.o ka men, o ka poaliina, oia ka la a’u i hoopakeie ai i knna ola ; a ao aku hoi au ia ia e kapa mai ia’u o Haku, me ka i aku oia no ko’u inoa mai ia manawa aku. Aoao no hoi au ia ia i ka olelo ae a me aole, me ka hoakaka aku ia ia i ko laua ano,- Hapui au i ka.ipu i piha i ka waiu, me ka hoonana mai o keia ia’u e inu ana imua ona, a hoomau hoi au he mamala pnlena iloko o ka waiu, a ai iho ; aiaila, haawi aku au ia ia he ipu waiu a me ka palena, me ka hoomea aku e hana no oia e like me a’u i haua ai, a ae oluolu mai la ia a hana iho oia e like me a’u i poloai ai ia ia e hana, me ka hailona mai ia’u, ua olioli loa oia i ka ono o ka ai, a hoomaneo mai la oia i ka puu no ka manalo loa. Kaohi au ia ia iloko o ke ana i ka po okoa, a i ke ao ana ae, kauoha au ia ia e aia ae a e hele pu me a’u, me ka i aku, e haawi ia ana no au ta ia i kekahi mau lole e like ke ano me «’u i aahu la ; hoihoi ae ta ia i keia

mea me ka akaaka lenlea niai ; 110 ka mea, un kohuna lua oia, aohe ivahi welu kapa iki pna e uhi ui i kona kino. Kai aku uu ia ia a i kuu hule paa, a haawi ue la ia he.palemai wnwae ie, u’u i uniilii mni ai noloko ae o ka pahu o na luina o ka nloku i iliia mmmia aku, a mahope o ka hoano e iki ana, ua pono no ia ; alaila, humuhumu ne la au he kuka ili kao, e fike me ko’u kuka keano, a he wahi inaikai iki hoi o ia kuku ; no ka mea, ua mahuahua ko’u akamni ma ke kela ana no ka humuhumu pinepine i na manawa a pau. Hnukuikui lioi au he papu le nonaikaili holoholona, e liko ke ano me ka mea hou ioa mai. 1 kahikoia ma ia auo maikai, ua hauheo loa kuu kauwa, a hele kilohi io a ia nei oia 'me ka hakilo ma kela aoao a ma.keia aouo. i ike iho oia i kona nani iho ; me he wahine hookano la i loaa mai i ka ho,loku bou e hoohaha mai ana ma ko alanui, i awihiia jnai oia.e na wahine paoa i ka lole hou ole, u e hakoiia inni hoi oia o na kane hooipo mai. Aka hoi, he wahi haaheo no hoi o’u la i kn ike ana aku i ka’u hana akamai, a no kuu mana e hnolealea aku ia hai. Fahemahema nae kona holoholo nna i kinohou, no ke kaumaha o na pale-mai inaluna o kona puhnka, ka mea oia i maa ole ai mamua, a ua poholehole hoi ka ili o kona mau poaeae i ka anai mai o ka lole ; aka, no ka hoopapau ana i ke komo ana, aole liuliu loa a ua walen loa oia i ka aahu mai o'na lole. Noonoo ae la au no ka hoomakauk.au ana mma he wahi e hiamoe mnu ai a i mea hana pono aku ai ia, a i maluhia loa hoi nu, kukuiu ae la au he hale puoa ma kahi kaawale mnwnho iki ae o kuu hale paa. Heipuka komo no kuu hnle i hamaina mau nokuu nelei ka pani puka ole ; a nolnila, hana iho la au he pani puka i weheia maloko, a i ka po, hoopaa au maloko Noiaila, ina ua manao kuu kauwa e koiohe, nole no he hiki ia ia ke komo wale iloko o kuu keena ipoe. Hookahi wale no mea e hiki ai, oia ka wawahi ana o ka puka ; a ina pela kana hana ona, e puoho ia mai auanei i ka halulu, a e pale ae au ia ia, me ke ko ole o kona makemake. Pela no ko’u makaala ana ma na mea a pau e pili anaika noho ana, i kimopo ole ia mai au i ka mnnawa a’u i manao ole mai i ka ino ; a halawi nui hoi au i na mea o ka hale mamua o ka moe ana i ka po. He hana inea nae keia makaaia ioa ana; no ka mea, aohe paha o kekahi haku e ae ke kauwa hoolohe, lelepau a me ke aloha mai e like me Poalima. Aole ouku wale oia, aohe hoi ooa mumole a me ke kue tnai; he laulea wale no kooa ano, a ua like kona aloha ia’u me ko ke keiki i koo» mao makua; a ke manao nei au, iaa paha ua ioaa ia’u i ka pilikia, inu ua kaumaha aku oia i

kona ola i pani no ko’u o(a, ina malaila au e (iakele ia ai. I kekalii kakahiaka, hele pu aē la maun ma kn nahele, me ka manao e lole i kekahi kao, » e kaikai ika Iiaie i mea ai, la’u e hele ana, ike aku la ou i kekahi kao wahine e rnoe ana ma kahi malumalu ine na keiki elua e moe ana ina kona aoao. Huki iho la a« i ka lole o kuu kanaka, o Poalima, a kauoha ae la au ia ia e ku mnliē me ka oni ole, alaila, ki pu aku la nu i keknhi o na keiki. O kuu knuwa aloha, nana i jke mni ia’u ma kahi loihi aku, e kipu aku ni i kona enenii, me ka ike ole niai i ka mea i mnke ai a me ke uno o ka mako ana, ku haaluiu mai oia me ke kahaha loa, a 110 kona makahai loa, manao ae la au e kapoo ia ana oia iloko 0ka homia. Aolo oia i ike nku ike keiki kao 1 pepehiia; aka, wehe ae la ia i kona kapa me ka inanno ua kipu au ia iu « e huli atla oia ika puka aka poka i hou ai. Imi ai la ia, aole nne i loaa, a hele mai ln ia imua o’u a kukuli ilaio, ine ka olelo namunamu mai i kekahi mea loihi i houmaopopo ole ia e nu i kinohi; a liuliu ike au e npnoi inai ana kelo, aole au e pepehi ia ia, n ln\ve i kona ola. I mea e pau ui i kona kuhihewa e eha ia ana oia, apo ae la au i kona lima ine ka akaaka mai, a kuhikuiii aku la au in ia i ke keiki kao au i luku ai, me ka • hoailoa aku, e kii aku oia n e lawe mai, a o ke kii aku ia no ia. Hoole loa mai oiamo kekahi mau la mahope o ia manawa, aole e hoopa iki mai i ka pu; a mnhope, hele oia imua o ka pu rhe ka hai nui aku o kona mnnao, me he mea In he ola no ko keia meu hnnu ole la, a hoomaopopo mai ia i kana olelo n pone mni hoi. Ikē au ta ia e haha ana i keia mau mea i ka wa ana i nianao ai ua huli nku kuu alo. O ka mea nui ana i noi ai, oia ka pepehi ole mai. Ma ke anohoomana no kona kuiēanu Lawo ae la au i ke keiki kno i ka hale, a lole ae la i ka ili, a mahele iho la i kona kioo. Paiia iho ia au i kekahi poke o ku io, a hoomakaukau ae la au i ka papaainn a hoho iho, mc ka h.aawi aku i kekahi o ka io ia Poalima e ai ai, a manomono la kona olioli i.keia pomaikai. Aka, o kona mea ka-' hahu loa, oia ka ike mai la’u o kapi ana i ka io ika paakai. Hoike mai la kela, he me ino loa ka paakai no ke kino; a waiho ao la oia i ke kauwahi uuku iloko o kona waha, me ka hoopailua mai n me ka hooa mai, alaila kuhakuha mni oia me ka pupuhi o ha wale, a holoi ae la oia i kona waha me ka wai inu. 1 mea e hoike aku ike kue loa o ko’u munao i kona, a me kona kuhihewa hoi, hoo-* komo iho au i ke kauwahi io i kapi 6Ie ia i ka paakai iloko o kuu waha, a hoomen wale mai la au o kuhakuha a e pupuhi i ka Wale o ka waha m> ka nele i ka paakai ole, e lihe ke ano me kana i haoa ai no ka iu i kapiia. Aka, he mea ole loa ia ia Poalima. a ua hala ka manawa loihi wale mamua e koua nno ana i ka paakai iloko o ke kupa, « iloko o na mea ai eae; aole nao i ai nujr£ca ia mea. oiai i noho pu inaua. No koea ( t ka paakai o(e, mai kona hanau ao4' r Mcy|| keia hoopailua. Iloolawa no au i ka’u kauwa i k* io paila ia, ime ke kupa kupono i ka nui no keia la, a maoao ae ia au e hooahaaina ta la . ika la apopo ike keiki kao i kunu ia. No ( kuu nele i ka hao ole e kau ai ka io ma ke ahi, kukulu ae la au he nosu iaaa elua, fae 1 mau kapuai ka wa iwaena o laua, a kau a« i la au he kaola maluna ae.