Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 2, 7 June 1917 — KA HALAWAI MA WAIAKEA [ARTICLE]

KA HALAWAI MA WAIAKEA

ī ka L. H. o Ka Hoku n Hnwaii; * E olnoiu «uii :- Ua kipa aku wau ma ka hplawai makaainana P:rmiacntt ia e na Moho Demokalaka mā Waiakea i ka la ekahi iho nei' o lane, ē he wahi unaina GUku maoli no kai akoakoa ae tiia ia ahiahi', a lilo ia i mea hoonafraliwali i -ka manao o na Moho Bemoktt?<»ka ma ia ahiahi. 'O Beni Rose ka mi-a i haiolelo mna mai imua o kēla anaina uuku, a ua kamnilio mai oia i konn ano manao poho no ka ūuku mapli o ka poe hoolohe mai. Eia kekahi i> kana mau olelo'ia ahiahi. MMinamina loa wau i ko oukou kakaikahi i he!e mai nei, aole no a'u mau olelo hoopaa mua ia onkou, aka, i na wau e puka e hatia no waii e tike ipe ka hiki ia'u. 0 Charles Moore mai ka haiolelo «lua. E like no hoi me kona auo kamalii no ke nana aku pela no hoi i pulelehua wale ai' kana mau wahi olelo ia' ahiahi. E noi ma'i' ana nae e haawi aku i Moho Lunakiai no kela pea o ka aina. o"~Davida Ewaliko mai ka ukali mahope o Kale Mua, ai kona hoopuka ana mai no i keia mau olelo i kona wa haiolelo penei, 4 'He ?afea pono e loaa i ke Kalana he tuau kanaka hoopono e hookele i ka iiai.a oKalana, ai komo ole ke Kalana Iloko o ka aie." f 1 kuu lohe ana i"kela mau a ka mea haiolelo, ua hoomanao koke ae la 110 wau i kana haiolelo naa ka la 17 o Mei i hala aku nei, ia kona kamailiu aua uaai no hoi i keia mau olelo ppnei. "Akahi ae nei makahiki o ko'u iho ole aoa i kapiwai 6 inu wai ai, nolaiia, aole wau e hoohakaka hou ana i uu otpmobile ma na pou kukui ina na alanui, a hookui paha i na paia pohaku, a iho paha i na au.vai lepo.'' .

I kuu lohe ana i keia mau olelo o ka mea haiolelo, ua hoomanao ae Ui wau i kekahi īnau huahelu waiwai i hoike ia ae e John K. Ka no na lilo o ka haua hou ana i ke kaa otomobile o ke Kalana i ku ai|i ke kihi pohaku hale, ai uku ia ai na lilo mai ka waihona aku o ka lehulehu, a oi mamua o ke oO pakeneka ka lilo o ka hana hou i.na i na palapu o ka hookui ana, a na ka lehulehu nae i uku ia lilu nui hewahewa. Ke vvawa la nei nae e lilo aua o Jobn KKui i Kukauolelo na Ewaliko ke uuka mai oia i Lunahoomalu • nu ke Kalana o Hawaii. (Hg mea paakiki ka «aua ana i ka mannkaka mai ka lokowai mai.) Ke hoomauao pu uei no hoi wau ia aianawa i haiolele ai o John Kai (Mei 17) e ahewa ana ia Kauhane uo ka pau loa o na dala ma Hawaii Komohana, a hoonele k$ ia Hawaii Ilikina. Eia nae na huahelu i £oike ia ma ka buke p ke Kalana. ,

Ma ka oaakahiki 1910, ua hooiilo ia no na hana aianui uia ke Kalana o Ue $193,884,25, a uiai loko mai oia huina dala, ua hoolilo ia no Hawaii Hikiaa be $118,602,79, a oo Hawaii Komohaua hoi he $72,281,45. He i»au huaheiu oiaio keia, a nae ia mau haahelu oiaio\no e hoike uaai ana i ke ano hana kaulike o keia Lunahoomaiu Kauhane, eia nae haiolelo ako nei o Ewaliko ma Hawaii Komohana, e olelo ana i ko laila ]>oe v no ka pau loa o ua d*la ia Hawaii Hikina, ai ka hoea aua hoi ma Hawaii Hikina ael t alaila, haiolelo aku la hoi imua o kekahi mau waiū o Hawaii Hikiua, no ka anunu loa o Kauhane i ke <3aJa no Hawaii Komohana. He euea no keia na ka lehulehui koho balota o ke Kalana o Hawaii ē hoomaopopo iho ai i ke ano imi o»lota apuhi o keia poai e hele n«i <» hoonuinul wale aku no imua o ka iehu'ehu i ua mea oiaio o!e. O fca haiolelo hōpe ms ia ahiahi, oia no o J. P, Hale kekahi o na Repubalika hoi aMi i lohe mau ai * kona akena i kona kulaua R«pubalika i na wa i hala aku. lala no i hoomaka mai ai e kamailio, koke sku !a no o J K. īao o PuuM, ina ka aoao hea 1« t>la e k« nei, a ua hoike mai la no o Hale, he Repubalika no

: . i oia, .i n<i :ia olelo ka a Kanleine ke kuoau e hele aei e haioleio kokua ia Ewalika» ao ua olelo nei ka a Kauhane i kaniailio ai. "Ina ka «r,kt>ho ole ia Keolanui, alaila, aole ka m&ke koFfo ia Kauhaue. 0 keia kekahi o na olelo ano pahelo imi balota ano 'haahaa maoli 1 ko'u man«o 4 oiai, oka Kauhane a*u i lohe pono ai ina kekahi wahi ana i haiolelo aL īna Koi oukou i makemake e koho ia'n; alaila. e koho - hoi oukou i ka'u Makainui ainē ka'u wahi Kakauolelo, oia no hoi o Keol&nui mē~ Geo. Lowe." '

Aole i 01010 aku o Kauhane i na poe koho baiota, i na iiukou e kolio ole ia Keoianui, alaila, mai koho mai oukou ia'u. Ika ia nei iun pahele balota ana, alaila, hoololi ia ae la ka olelo a Kauh&ne i wahi maunu irai balota nana.

0, kekahi o kana mau olelo hoopiiipili oia ahiahi, oi no ka hoopili ana mai i na Manu. a Noa i hookuu aku ai mai ka Halelana .aku. Ma ka'u uianao hoopiiipili nae i kupuno no keia hoopilipili Baibala aJ- P, Hale, oia 110 ka Manu ua ua he Korata ia, a ua lele no a uialuna iho o na heana make ona mea e lana ana o ka ilīwai, alaila, kikokiko no i kela ūQBu heana, aoie lea i hoi hou kela korata i ka Halelana, ao ka i&anununu makaonaona, lele no, ao ka !oaa ole o kahi e ku ai na wawae, («iai, aole i inaa ia ano manu i ka a-i i na mea haum.ia, ao ka hoi hou no ia i ka Llalelana a lele hou no ka manununu » hoi mai la ine ka lau oliva uia ka nuku. Ua pololei io no o J. P. Haie i hoopiii mai ai i ka manununu ia. Kauhane, oia 110 ka manununu i lele io ai, a iioi uaai me kahi lau oliva e ponjr jai na keiki hana alanui. E pono j i.e oukou e ka poe mana koho ha-.j | lota e koho io uo ia Kauhane i imi loaana kakou e pono ai oukou na Naita o na alanui. , 0 kekahi o na inea a ua J. P. Hale i noke mai ai i ka nokenoke, oja_ no...kona. hoaloha.o na la i hala] aku, a ua J. P. Hale nei no hoi i heie ae ai i Hanmkua a koikoi ae la e koho ia Kiwini, ai keia mau la nae ua ino ioa o Kiwiui iaia. Noke mai ia i ke alakai ia ka o Kauhane eKiwini, a ina io he poiolei ia mau olelo a J. P. Hale, aiaila, poneaikai rt>aoli ke kanaka ke alakai ia e na kanaka maikai e like me Kiwini.

lua la : hela aku nei, o Kiwini ka mea nui loa ia J. P. Hale, ao ka imi hana iho la rio e pono ai na Hale nei, ai keia la nae o Kiwini ka Hoapili c ke Diaholo , a lilo o Kiwini i welu ulaula iinua e J P. Hale. a oia iho la ka wea e hele nei e hoinoino wale aku i ke kanuka ana i aie nui ai. O keia paha ka hoaloha a ka poe kahiko o kakou i kaimailio ai. "He makamaka ilio ka ma Va huelo ka ike." Ina i ka la apopo, pau ka uwi ana o J. P. Hale i ka waiu mai ka Hale Oihana mai o k« bipi waiu o na makai, o S<itn Pua aku aua kekahi o na kanaka ino ioa ia Jv P. Hale nba keia mua aku, no ke kumu o kei'u manaō pela, eia lio hoike mai nei ka ia nei mao hana i keia mau la, Ke hoao eei oia e imi i konā punaheie maiuna &ku o kona mau hoaaaa i aie nui ai. Me ka baflhaa, BAM l AINA.

Ua haiolelo ae ka Sauj M", Bpencer iuiua o ua Liuaahana Alanui o Hilo Hema nei, ae hooie aua i ke komo o ke Kalana o Hawaii iloko o ka iua. Maikai ua haua hiuieni a haiolelo o na Kauuāiu oke Kuia Sabati o HaiU • lua ka la feabati i Ua hoopiha ka poe ka hauoii. , , ; Ma ka iono ī lohe ia uiai la mai Houolulu i keia ankahiaka, ua haule o Meia Jbane ia Joe Forn, ai ua lauakila pu uo hoi o Roae i Makaiuui uo Honolulu. No ua Lunakiai hoi ua lanakiia ka hupanui oua Kepopalika. He hoike Kula Satati nui kai uialauia ia iuui n«a ma ka Luakini o Kepului iu« ka Ekaleaia o 2vapoopoo 1 ka ta iSabati uei,, a he uaui ua hana o na Papa Kuia da bati.