Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 6, 5 July 1917 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

! HISLU 14. j "Auhee oe e «uu ipo aloha, aole i loa wau. e hookuu aku ana ia oe e J ikoi hou i kpu wahi, e noho oa&i. no jkaua e "hoouiaona i ke aloha," a Luai bo&o oe e, holomalu aoai kuu |ulo aku, ae iioao ana no wau e kiai I (uakaaia ioa ia oe, oiai, he uku kou lioaa hou aku ia'u ma Keia hopeaku, iit; ualo aku oe inai .kuu man maka »ku." . ■■■ ~■■. Ua Jily iho la keia uiau oleio a AiWuhikapua i tnea houkaumaha loa i ka inauao o Keamaiu, oiai, eia ke hele aku nei i na hora o ka wanai«o, u aolo na«i he āno hiamoe iki inai o kmm kane. a ua ano kupilikii mai la kōna manao no keia mea, a na knhi no hoi oia, o ka iuhi la iioi, i ko laua kaapa wale anii i ?nan po, he kumu la hoi ia e haule uku ai kana ipo i ka hiamoe Ia uianawa'i heomanao ae ai o Keainalu e kahea i kona kupunaw.ihine o noho mai la i ka ak« iuki o Palioli, e hookau mai i ka hiamoe nui rO£luna o Aiwohiuupna, o lieia kahea , ana nae a Keamalu, he kahea 1 10 ia ,iluku. iha nnona", a ua hele «ku la no ka leo kahea a ka moopuna a lohe aku la no o Hina i Paliuii, ao ka ffa ia i «au mai m' hiamoe krukonukonu inaluna o Aiwohikupua, ai hakalia no a hiamoe 0 Aiwohikupua, <y ka nihi malie aku ia no ia o Keaipalu, oia hoi ke kino uhane o Keamalu ■» puka ana iwaho, ao ko ia nei kahea ae la no keia a "aolele," e hoihoi iaia nei i ka uka iuiu o Palioli. a he wa pokoie wale no a «namua hoi o ke ala ana o kahi Kaikuaane kuapuu ona, ua hoea ak u la ka uhane o Keamalu 1 kahi e waiho ana o kona kino ma«•li. a aoie no hoi i lolhi iho, hoala ana kahi £uapuu Pukoula i ko Keamala hiamoe iapu aua. Ua ala io aē. la.no h.oi keia, a hoea mai la hoi ua manu tne na pua lehua i piha i ka wai holoi i ko ia nei naau maka, a kani m&i la no hoi ka pahu liuia a kona kupunawahine, ao ko ia nei kau aku ia no hoi k*»hi moena "Panee" oiu nei, a heie ak'u I;t no kana hana maa muu 'o ka hula, a mahope no ioi o ka hula ana, alaila, hele no hoi i ka lokowai auau, K waiho malie ae kaua e ka niea heluheiu i ka *'u'i o Paiiuli e auau i+oa i ka lokowai kapu a kona ku* punawahine. ae hoomaloo ia apa hpj kona ili wena ula e m i'a o kela I wahi loko kupainaha, ae kahiko ia j aoa ao hoi i ka lehua uaui o kona «uaae »a oianu liwi, ai kakuo pu ia mai hoi e na uiauu O-o o ka uka kia manu o Olaa. ae huli ae hoi kaua i ke kane e uaau&u-a mai la i ke aloh* wahine. I ko Aiwohikopūa wa i ala ae ai, 0 kana mea, mua np o ka nana ana ue, o ka hoa luhi o, kela mau la me na po, a ua hoopuiwa uae pia i ka ike ole iina aku iaial. Utt hoomaka aku la oia e kahtu inia, ao!? he leo a ke aloha e p&ne mai ana. Ua ku ae la oia a hūli iho tti ia loko b ka hi|le o laua, a ob m wahi mea ioaa iki, a maIM*o ae la oia ua heie paha -ua wahiue nei ana iwahoj, a ua puiea o&oa akn la keia iwaho |e imi ai, ai kora h«i ana aku mt> kokahi «> na o kona alo alii, i<i|iau «ku k oia ia lakou no ko lakou ike pah.i i kekulii i wahine' opio u'i, a ua h.x>le mai la i no tioi na poe ana' t nin \u aku ai. 1 ka maopopo ann iaia ua haalek kaua ip<» aloha wi«, o ka wu uo iai i uwt> hamama ae jii o Ai voluku>! piU» a* loko o kana uwo, ua Uuo-

puka ae la oia i ka uwe wahine,_a ia manawa j maopopoai i £ua uae» apau e Johe mai ana. i ka i>wē o ke Alii, eia ka he wabiue ke kuuiu i hookapu ai o Aiwohikupua i kona haie i kela mau la.

I ka lohe ia ana o na ali| o ka aina, a me kona maa makua no hoi, na akoaakoa mHi la lakou i ke alo alii o ke keiki Alii Aiwohikupua e uwe hamama nei i ke aloha o ka wahine i haalele mai la iaia. Ika ike ana o Aiwohikupu;» ua akoakoa mai kon« mau waiua ame kona"a"Io" «lii imaa o kona-alo, ua kamailio koke aku la no oia i keia mau olelo. ■■!■■ "Auhea mai olua e o'u mau ma-' kua, a me na alii o ka aina alohii nei-o Kauai, eia wau ke hoohiki nei irn.ua o oukju. aol« wau e f a-i a inu hoi i.ka wai, a hiki i.ka wa e loa& ai "kuu mea e aloha nei he wahine. IHe wahine u'i-pookela keia a<>le j iio hoi wairs ike i kpkahi kaikama-j ••line.u'i e like.me keia. •> komi' mau i ma-ka he onaona, ao. kona-'iii .110 ho'' oa like me ke okooko o ke ahi, aoj ki-mn ili ua ,»i aku i ka pahee » ka i'a ''Olali,'.' ai ka wa h pua>i fe a ! ola o Kona wahun» iuiukai, ua 1u,,)-] Mmlamalama Ikh n.ko-* ia kou iiale i 1 eei, ahe makehewa, wale ka ho-aI i -ke ;>u ia.ma hooiualamalaniii. Ua aloha loa wau a he waiwai ule kuu ola ;ioa kt- . ole ftia e loaa hou ia'u.'' I ka lohe ana .o kona mau alii, koi.a mau maku.i no hoi a im- >ja lvi;hikuhi-puuoneo ke alo o Kauai, a aia iwaeua o koia puulu aiii ko Aiwolnkupu#' wahi Kahu pouoi, a he alii nu nae no ka aina, a he mea no hoi i hanau pu uie ia i ka la hookahi, oia hoi i ke awakea o Aiwohikupua i hahau ai, ao keia wahi Kahu-pi!ikino hoi, ua ha-1 i;au ia i ke ahiiihi, ai ka nui ana no hoi o keia wahi keiki, ua īilo no hoi oia i hoahela ai hoapili no ke A!ii Aiwohikupua, a ua kapa ia paha e ka poe kahiko o Hawaii nei, He Kahu iwikuamoo," oia hoi hej Kahu no i pili ma ke koko. Ua pane mai !a ua wahi Kahu nei me ka hopohopo ole imua o ke Alii Aiwohikupua. M Auhea mai oe e kuu hanai alii, aole i pololei kou hoohiki ana i ka a-i, a he mea itf nou e nele ai i ka wahine, i na paha e loaa ol« ana kau wahine e inai ako ai i na anahulu elua, a i ole paha i na anahelu paha eha, e make ana oe i ka pololi a loaa ole no kau mea e imi aku ai, a ina no hoi e loaar aku ana iā oe iloko o na pule, ai ka wa e ike mai ai ua wahine nei au e aloha nei, ua ano wiwi kott kino i ka hookii i ka A-i, a ua hookii kou mau helehelena. ālaila, e manao anu anei oe e kuu hanai alii; e makemake mai ana kela ia oe? He hana naaupo ia au e kuu hanai, o ka mea oi o ka pono a-i no i ka a-i, ae inu no hoi i ka wai, ai ka loaa ana aku no o ka wahine au ē aloha nei, e uaau ana tio ka a-i a ka manu iluna, alaila. e pili mai ana no kela ia oe." I ka lohe ana o na alii auie ua makua o Aiwohikup ia i keia mau olelo ano naauao a ko Aiwohikupua hoa a-iwaiu, ai lilo uo hoi i IwikuanaiKi puuahelo a ua alii u'i nei o Kauai Hemolele i ka malie, ua hoapono lokahi mai la lakou i keia m»u olelo. Ia m&nawa pu n > hoi i hooiuaopopo iho ai o Aiwohikupua he mau oieio oiaio keia a kona w*hi kahu ponoi, a hoopau ae la oia i kaua 4 hoohiki naupo. X ka pau ttna no hoi o ka olelo a kona wahi kahu ia i'a, ua neeuee aku la o Lukia kona makuahine a kokoke i kahi o ua keiki nei ana, a kamaiako ta oae ka leo o!uolu a ku no j hoi \ aloha, ae lilo ole ai hoi ia, |Uiau i uiea uo ke keiki aioha j wahine e eha ai. I 'Healw keia haua au i hana iho u«i a kuu k«iki? U» hoowahawaha auei w ia maua kou uiau <juakua i «loha ia oe e k« keiki naui * maua, a\>le hoi oe i uiao* ua hoopaiau m&ua ia o« a u*o^

ili Keaiual.u;,- ke kaikamahiu®, 1 a Ku we. Kakaehiaiaka na Alii. o fī?iwaii. . ka e uhai ana hoi oe ' . ka uiauu.mea i hoopaa ai me kela :oau alii nui t ai ko wa na hoi e h.ppka.uhua aoa. Kaumaha maoli ipaua ko.u mau makua i keia haua au e ke keio.i a i āloha uuiai," I, ka iuhe aua nu hoi o Aiwohikupua i keia mau olelo a ka makuahiue Lukiu, ua kamaiiio euai la 110 oīa ine ka ieu oluolu. ae hiki oleai no hoi i >.a mukua e huhu ";ikirTTjajaua keiki. 0 Olopana uo kuu makuakane. ■ u °Pe j:o hoi e Luk.ia kuu makuaiiine uaiii wau i hanau mai, a ua hoopalau aku la nae olua ia'u a noa jJa Kea.iialu, ke kaikuiuahine hoi a •'iua nei a ua Alii o Hawaii. Mai.kuu hanau ana a hoea i keia la a kakou e kamailio nei, ua nui kupono wau e ike aku hoi -i ka waiii ie a olua i hoopalau ai i «uu wa ii<» e hookauhua ana iloko o kou opu p kuu makuaiiiue, ao ka 'nea kupanaha no nue e ō'u iuaiv ' mnkua :i)oha. aole Jua olua i hoao iki e kii i ua wah.ne nei, a aole uo hiii i loaa iki ia kakou kekahi ho<>iaio kupono ua hanau io u KukaoUiaiaka ke aiiiwahiue o Hawaii he . kaikauiahine, a ua kapa ia ia hoi kona iuoa o Keaiualu, e like me ka oukou i aelike ai.aole ki maopupo iki ia kakou ke nno o ke keikii hauau ia i Hawaii, a ina oia i hanau :he keikikane no e Jike me a'u nei, alaila, e kohu oie ana ka iuoa a i olua i tiiii aku ai. He aneane ekolu la i hala aku I nei, a ia'u e pauhia ana i ku ona .awa. ai kuu puoho ana ae, e moe •»na keia wahine u'i pookeia ma kuu poohiwi, ai kuli puiwa ana a uana iho Ja i kona :nau heleheleiia, ua ike iho la wau he wahine uH pookela loa oia, a aole m» hoi wau I I ike mua i kekahi wahine u'i e iike ine koua ano, a ua noonoo ae ia no nae wau i ka olua inau oklo i hot»paa ai me na Aiii o Hawaii, , & ia manawa ne wau i aoi aku ai i kela wahine u'i & ka lauua ole mai, e oiuolu oia e iawe aku i moa o Keamaln, ai hooko ia ai hpi Ika olua oleio hoopaa mua, a £a ao ko'u ikei ka wahiue a he w«hine nana. ka iupa o Keaoiaiu, a aole no hoi kela u'i pookeia i hooie mai V bo; u kapa ana iaia o Keaoaaiu, i itolaila e kuu uaau uiakua aioha e, ua hoao ia np ka oiu% mea i houpaa ai. ua uoa io uo kuu ili ia Keainalu, ao ka piiikia waie uo o kona haalele iho uei ia' u ' 'ua iuuiua HanaJei i ka ua nui a ke aioha," ao ka oiaio Keia ia e luu inau ros|kuaae ahewa niai aua anei oiua |ia'u uo kuu noa ana 0 kuu iii >ahiue pookeia oka u'i. A 'u no hoi i fcapa aku ai i kona inoa o Kea malu? n ' I ka iohe ana o Lukia i kela uiau oieio au<? jiaauao a kaun keiki, ua iilo iho h up ia i uiea oluolu i kona wauao ine Oīopaaa kan» kauH. *u» hoopau ioa ae k iauaiko |laua maua(> ahewa i ka kua keiki, Ia maiiawa uo u&e p Lukia i niaau Upu aku ai ike keiki, iua paha i hoike iki u»ai ua wahiue uei i koua wahi e nohp uei, Ae* wahi a Aiwohikupua* ua iioike mai uo oia ia'u v «k ka koua wahi upho i Paiiuli» ao kahi uae oia wahi, aeie oia i hoike niai ia'u. I ka ioheanao na mea apnu i keia inoa o Paiiu'.i, aole no he uiaa iloko p keia ar A aina pna alii i ike i kahi oia wahi. a aole no Loi i ike na makua o Aiwoiūkupua i j o Paliuli, He inp* malihini iike kela apau i ka poe .> Kauai ia manaw*. Mamuli o ka uiaopopp ! o kaht s waiho ai ia wna P*f ua kauoha aku ia p AiwohikupuA i kona \rshi kahu punaheie # Hpomakankau i aa waa lehul«hu ka a-i hoi e po.no ka huli wahiiw a e Uel« pu ann nie ia. CAoi« i pau.)