Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 11, 9 August 1917 — "E KE KIAI HEAHA KO KA PO?" "E KE KANAKA O KE AKUA HE MEA MAKE ILOKO O KA IPUH AO." 11 NALII 4:40 [ARTICLE]

"E KE KIAI HEAHA KO KA PO?"

"E KE KANAKA O KE AKUA HE MEA MAKE ILOKO O KA IPUH AO." 11 NALII 4:40

He aiiiu ktia a ka Bukt Nui, 0 ka olelo luna he kahea ii a ke Kaula 1 na Kiai 6 ka Lahui r ka Iseraela, ao ka olelo elua hoi, hi olelo ia na na Hauamoa o ria Kau ia i ke Kaula Eiisai, ae holke »nfi -f ke kr.r»,.> ana o ka ''Mea mak? iloko o ka ipahao, ai lapulapu hemi ia hoi e kekahi o lakou. I keia mau ia i hala koke iho la, ua" hele ae la ke£ahi o na "lapu - iapu imi poino o ka Hoa Kanaka," ae lapulapu ana i na mea ulu hoopoino i ka aoeu aua i makawelawela loa ai, ao ke kula ana i lapuiapu ai, oia uo oa kolamu o ka Hoku o Hawaii, ai ka loaa ana o keia-mea i hoolaha ia ma na ko. lamu o ka "Hoku o Hawaii" m» ka la 3 o Mei, 1917. Penei ia mau olelo i uouhi ia mai kekahi uupepa naiuu. Ai pakui ia ae hoi me kekahi mau olelo malaio ae "Kopenahegena t Apr, 27 —Ua ioaa mai la na lono oiaīo i keia wahi, ae hoike ana ia lono no ka luhi o na poe Kelemauia no keia kaua, a ua lilo i mea na lakou i ake nui ai ka hoea koke mai o ka maluhia. He lehulehu o na leka e loaa aku i na Hoa o ka Ahaolelo mai na koa aku ma ke kahua kaua, e hoike . ana. i ko lakou inea no keia kaua weliweli e pahola n«i raa na aina o Europa." "Ke uiha mai nei na Kt*lero&nia i ka pau koke ole o ke k?ua, a ua aui loa ka oiakemake e loaa koke ka aluhia. Ua pono loa no ka aiha ana o keia poe, no ka mea, ua loihi oaaoli no k6ia kaua ana, aka, aoie e pau keiā kaua, nokaniea, aole he manao lokahi iloko o ka poe manao ino." .0 keia mau itamu i hoolaha ia i ke!a manawa i puka ai ka Hokn o Hawaii, na kekahi mea okoa no keia i unuhi a h<*okomo iloko o na kolamu o ka Hoku o a ia no i Honolulu ka Limahooponopono o ka Hoku o Hawaii, ai ke ahiahi o ka Poakolu, oia hoi ka la 2 o Mei, oia nn ke ahiahi i hookuu ai na h*ma o ka Ahaolelo 0 ke Teritori o Hawaii. I ka puka ana nae o keia mau ilamu, aole i hoala koke ia ae kein mea ia maii la, aka, 5 keia oiaa la koke iho la no, un "lapulapu" ia aku la ka mea make e poino ai ka "Hoa kanaka," a unuhi ia ae la e kekah! Mea Manao Hoomauhala" 1 ka Lunahooponopono o'ka Hoku, i&o ua **Me& Lapulapu ala," oia*no mea i h *ao ai wamua o ke kukulu m aoa o ka nupēpa "Ke Oh <v Hawaii," e hoao ma na ano apan e ku&i i ka hapanui o m Mahele o ka Hui Hoolaha Nupepa Ka Hoku & Hawaii, ai ku ai kanft makaia! nialuna o ka Lunahooponop.ino ana i makaweiawela loa ai. Aōle no *>i keia lHpalapu1,4l ,4 h« makaukau loa i ka manao t> ka Olelo Hawaii, aka, ua ohi ia kona inau manao 1 ' e ka nono-

hu . e pee p 'I : inu īloko oka naa I* - pma i ..ka .ao- •. Ua ia:«e aku 3a ; u<; "2r|ea iapuiapii'' ne; i ka oiea ē poino āi konH Hoa tanaka" i sa naēa ana i uuuhi lalau wale a», a ( waiho ma ka lima o kekahi Loio , o Hilo nei, ao kela Loio no hoi, ao!e oia he "Aikane" na ka Luna- , j h<K'p(>nop<>ti<)o ka Uoku o Hawoii. I I ka loaa atm o keia "unuhi i ka aina kaulana o Kalalau laua rae | Keolewa,, " , • ī'a manao lea ia iho la e kekahi puulu, g loaa a'na ka faewa t ai ole o ka "Mea enake iloko o ka ipuhao, e apn-koheoheo ia ai ka Lunahooponopono jfr k t Hoku o Hawaii, ae lalau uaai ai paha na iioua o ke AupunLaaa ke ano he "KIPI," ae lawe īh akn ai paha ka Lunahoo. poncf)pono o ka Hoku o Hawaii ma ke ano he uie»v kue i kona Aupuni ai kona Hae Aloha. Ua hele nae ka Maka'inui o ke Kalana o Ha- ( waii ma kekahi mau apana inawa- , ho aku o Hilo nei, ai ka hoi ana mai nei o ka Maka'inui, ua akoa- • koa ae la "he puulu imua o ka * Maka'inui, āi loko hoi o ke Keena 0 ka-Maka'inui e kuka no ua maunu anaana n-'i o ka Lnnahooponopone. oka nnpepa "Ka Hoku (i Ha\va;i i Ma ia halawai aole ih.ea ae ka meu 4 ' l 'nulii i kn pali i; Kalalau Ttie Keolewa.k a, na hoike ae nae ke "'AIKANK" nana wo i unehi i keia mau olelo, a waiho aku oka Loio. Ma ka manao o ka Maka'inui o ke Kalana o Ha- ' waii, aole e hikl e manao ia, he i mau "Olelo hoino" kela i na Aoao ' e kue ana ia Kelemania, aka, o ka mea paha nana 1 kakap kela rrjau olelo ka mea i maopopo, o'wal 5a kaaa e kamailio nei, "ka poe manau ino." Ke mahalo nei makou 1 ka manao weheuehe c> ka ka'iuui, oiai, ua hiki no i kela uie keia mea ike i ka Olelo Hawaii, ke hoomaopopo iho a ia ke kalele ana 0 kela mau olelo no ka poe a ua "koa Kelemania i kakau aku ai. oia no hoi na Hoa o ka Ahaolelo Keieinama, a mahea iho ia ka piii ana o ka unuhi lalau aoa a keia mea manao ino n<» 03. Aoao Huiia ia mau olelo. I keia mau la ua loaa mai la no na hoike o kela uianao, no ka like ole c> ka manao o na lioa o ka Ahaolelp, Kelemaaia maluna o keia oinau o ka "maluhia," a ia no he poe manao ino e ake ana. no e hoomau ia keia kaua a hoea i ka hopena awaawa loa, oia hoi na Hoa ponoi o ka Ahaoielo o Kelemania. O keia haaa i hana ia e keia "Mea Unulhi Laiau," ai* hete aku ai e aihema hemahema imua o ka Loio, ai manao ai paha e loaa iaia he mea e kaai kaua makaia< hē haoa hoike maopopo loa mai keiā 1 ke ano "MANAOINO HOO MAUHALA O KE KULANA ANO HAAHAA MAOLI," a he ano "BMALL" (Omiiuaiilu) maoli no keia ano hana imihala grale. Ke ole no hoi inakou e kohihew», o keia mea "uuuhi i ka pali o Kaialau," oia no ka mea i haiolelp ae u>a kekahi haiawai kalaiaina ma Waiakea, ae kapa ana no i ka Ohana o ka LunahooponopoQo o ka Hoku, he "Ohana a ka mea pepehi kanaka," a do ka lawa ole uo paha o ka niniau uae ia mau oieio hoino wale, alaila, huao ae la e Hpulapu lau aaea make, ai hookomo ia iioko o ka ipuhao, a lilo ia i mea e hoopoino ai ka mea ana i "manaK/ino hoomauhala ioa ai." Eia ka «ilnlo kaulaua a Kolonelo Busavela. "Helako na ilio apau, ao kapo hoi no u& Popoki e uwe ai.'\ Eia hui ka ka Buke Nui i hoike mai ai. iike rne ka ke kanaka x iuiu ai, peia no hoi kana eohi ai." £ hoea ana mai ana no ka manawa e ohi ai oia i ka hu» ana i iulu ai. Ua haaieie iho la o Misg Mabe! Wiieox o Lihue Kauai, i kona aina hauau a haia aku ia uia ke aoo he Kahu malama mai no na koa poio«. ma Farani. O keia no kekahi otm kaikamahine a Mr, ame Mrg. 8- W. Wilikoki o Lihue, a he moopuna hoi na ks Makua Laim»«a o Hilo. anMMHMeai | R kukuio ift aku nm ina kahi kokoke i ka I wapo o Kuhio, he mau UUe hoahu aila no ka Hni Ai!a !^|ndarc!