Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 23, 1 November 1917 — O KA LEHULEHU PAHA KA LUNAKANAWAI KUPONO [ARTICLE]

O KA LEHULEHU PAHA KA LUNAKANAWAI KUPONO

K t ii ku — AU>ti • >.r - h ulu«.!u iiimi ~t' l Wk Ulī K»?i l»:t«l uUP' p.l w-.i»ai. iu> k«i-i Mi:m iuanao ln» at aka aku mn i n kn lehulplui, h e waiho aku ana hui i īia .uiea 'oiaio *.■ piSi »na i ka ''Uoolalia >teahoO " Tuhn M. MaKuka i' pili ana iio ko iaKou Xj;>]u Ekalej?it< nia lillo." Aoie nae ki-ia manao ana lih ake "hoopaapaa pi.li hoon-a(ift,' l elilfen e laua i ho piha opala ai aia im koianm o ke ' Kuok. a'' aka. u.o i ua' .!««.»• «iaio i-uj.ua o kou pt>e, heiuhelu. a i lk« oaai ai lakou iha aiea oiaio no ba noea pili ika Hale oka Kkaieeia o Haiīi a ua enea hoolaha mea hou nei i painuu aku uei imu« o ko ka iivpet>a Kuokoa poe heiuhelu, uia ka hoike & n a ?ku 1 ky ka Ekaleeia o Ilaili, tna kona mau hoa o"' ka Papa kahuwaiwai kaiehu aua aku &a īa lakou mai ka

nuiio aiui i keia 'Hale o ka Ekalesi3 0 H»iii. | Kia no ka aiooielo po'olei no keia Hale •> ka i kaleeiā ame ka aina e ku nei ua hafe uei a ka Kk»ie»ia" m Ilaiii i knkiiln ai: Ht? aueane iiiakahiki i hala . ak.'uj iiei in:uiiu!i o ka hooikaika ;.»i& > ko uiakou K»hu liev. S. L. Dīftha, * ua lilo mai la i ka Ekalesi» o Haili kekahi hapa o ka ning o ka Makua Ko?ioa, a o : ka no hoi e "• huli pono mai ana i ke ?«!'> o ka * lauakini o Haili, a oke kuwukuai i aelikP ia me ka Hui Trust Mua o if_iio, he &G,OOO. Aole he <L\la kuike ka ka Ekale^Ue uku aku as np keia aina s aka, ua hanaia riae iloko o ka pnbp«!;i kuai, e* ukr aku inakou i ka nko panee no ke dala hookahi he e;mo ketieta rio ka. makahiki, a ina e kaa ole keia uiaii dala eopo tausani iloko ona ma kahiki eliaia, alaila, e pili hoo no ka aina me keia Hui Trust. E waiho ana tna ka waihona o ka Ekaleaia he aneahe elua tabsaiii elala, 0 ua hooholo iho 1a ka P- p» Kahuwaiwai o ka Ekalesia n Haili e hoolilo i kela m«u dala no ke kukulu ana i kekahi hale ma kekahi wahi o kela aina, a i loaa ai hoi he lōaa e kokua'mai ai 'i ka uku ana i ka uku panee o ka aie. Ua kukulu i'o ia no keia hale, a ua paa ua hale nei i ka wa kopono, a aia no nae ka mana oka hooponopono aha o keia aina ia mau !a malalo no o kela Hui Trust <> Hilo, a na lakou no e ohi na loaa apau oka aina, ana lakou no 1 hoomakaukau ka palapala liooli-

malima o keia hale malnna o ua aina nei, •<% e paa ana no lakon i ka obi ana o kela naau loaa, a hiki wale no i ba wa e uku ia aku ai k 9 kumukuai o ka aina. Ia manawa na hele ae keia alakai oua hoonoana nei o John M MāKuka e hooiaha oaan nei, "eia wale no ka hoomana oiaio," a noi i kela hui no ua hale nei a ka Ekaleeia i kuku'lu ai, a e p+a ana no hoi malalo o ka Hui Trust Mua o Hilo. Ua ae aku la no ka Hui Trust Mua o Hilo, a ua hoomakaukau ia ka palapaia ho(»lirnalima no hookahi makahiki, a ua koi ia mai Ja ka pereßidena o ka papa kahuwaiwai me ksi puuku o ka Ekaleeia o Haili, e kakau aku naalalo o ke!a palapala hooli<UB- - o hookahi ?r>akahiki, aole nae be olelo ia inanftwa e makeuiake nna keia mes. "hoolimaHma" e hoolilo i ua hale rei ā ka Ekalēeia o Haili i ku'iulu ai i ha!e noho no kekahi ohana, i ba!e hoomana no'ko Jftkou Eka!?sia, A paa aku !a ka palapa!a hoolimalima o hookahi maKahiki, a 1 ka noho ae o ua poo nei o ka fto<» mana i Hooporiopono Hou ia («8 Hi!o noi iloko o ua hale nei, a ao't*'i loihi na la mahope iho, ua ike aku la oa hoahanau o Haili, ke Kahu o ka Ekalesia o Haili anie kona papa kahuwaiwai, e hoolilo ia mai ana ua haie n€i i hale kukulu hoomana K.ulaM i ka manaoio o na Makua Misionari s kukulu ai nia Hawaii nei, a «a ike maopopo ia uie ka hoohewahewa ole, e hele ana na alakai o ua hoomana Moremona ?

ū. .'srj k 0 p »ii . a. . * ,i.: a i H'n.i. > t- b< i at i na lunttj I Uie ua hoahkuau o ka i£kale3ia .o j Huiii, t buli aku in4 ko lakou aoao j houmaoa. ]'. Ika hoiuu;iopt>po ia anfi o keia iano h*na, a oiai r»i? hoi ma ka (pnlapala hoohio o ka KkiileHĪn o H.uli, ;i i kiikau i'i t* Kiaaiu:» Ki|«i <• Hii-., K»apii, l<a liuoa ame j kekahi mau hoahanau kahiko o 1 Haili, ua hookoiuo ia kekahi olelo ano nui'iloko ona palapala hoohoi is mē "āūpui)T;^" F *Aole loa ka ī*kaJesia nw kona papa kahuwaiwai e hoolilo aku i kekahi hale halnwf>i, a «'aiwai okoa e ae paha 0 ka Ekiileeia o' Haili no kekahi hana kokulo hoomana kula'i-i ka'; | nianaoio o na Misionari i iukulu ai ma Hawuii uei, a i ka wu e kueia ai kela uianao oka palapala hoohui iup ke aupuni, alaila, e hoi aku no na waiwai apau o keia Ekaleaia o llaili i k"a I'apa Hawan. tr Ika hoomaopop » ia ana o keia hana » keia aoao hoomana e noho jat>i i keia hale a ka Ekaleeia o ria.il! i kukulu ari, a e paa 'anānae" hoi malalo o ka mana o ka Hui l>ust iM ua o Hilo, ua. lilo ia i mea hookaumaha mai i ka mauao o keieaiii poe o fca Ekalieaia, a ua hi';i ole nae, ke aīo ae, oiai, aia uo ka uiana o ka aina malalo o kela Hui Trūst Mu?i o Hilo, a o kt*kahi no hoi oa hooliniHiima ia keia hale a ka Ekalema i kukulu ponoi ai tne kona <lala ponoi, no ka uianawa hoplieealima o hookahi makahiki, a e pau ana hoi ia hoolimalima i ka la 31 o Okatoba nei, (aeie hoi eiike me ka Mahuka 1 lalau ae nei i ka l.i 31 o Dekeniaha ae.) No keia pilikia i hoomaopopo ia e ua kahuwaiwaj ame ke Kahu o k«i Kkaleeia i kahi paha e pau ai ka: pa*ua o keia Hui Trust Mua o | Hilo. Ua waiho aku ia ke Kahu | o ka Ekalesia imua o na hoa oka , papa kahuwaiwai o ke Kula Ha- i iiai o Hilo, ina. paha eae lakeu e hoolilo aku i ka aioraki o keia aina |aaie kekahi mau aina e ae o.kaj | Eiaitsia i ke Kuia Hanai o Hilo, ] a uka hope o ia kuka maikai ana ! o ke Kahu o Haiii .me «a kahuwuiwwi oke Kuia Hanai o Hilo ( ua loaa i'o mai la ua dala $6,O£K) a ua uku ia aku la ka aie o ka Ekaleaia i keia Hui Trust, a ua hoihoi ia aku la keia mau waWai o ka Ekalesia malalo o ke Knla Hanai 0 Hiio, a e uku ana uoj hoi i ka uku panee o eono kei:eta. Ua oi mai ia k<* uuaua hooponopono o ka aina iloko y ka lima o na kahuwaiwai o ka Ekaleaia o Haili, a i ka wa mua no i maopopo ai i na kahnwaiwai o kfi Ekalesjia, aia ka oiaua hooponooono o keia waiwai iluko o ko lakou oaana, ua hana no lakou ika hana makamaka, ma ka hoouna ana aku he ieka i ke poo p ua hoouoana la

uaa Hilo nei f ia hoi e hoike aku j ana iaia i ka wa e pau ai i ko lakou uiaaawa hoolimalioaa e waiho iho lakou i ka hale o ka Ekaleaia, a e itni. aku hoi iakou i wahi hou no lakou e noho ai. x He ekolu mahina i hala aku aei, a i ka ioaa ole ana mai oka pane ma ka aoao o ke poo o ua Ekaleaia la e noho aei tna Hilo nei, ua leka hou «o ke kakauolelo 0 ka papa kahuwaiwai iaia, e hoike | mua ana hoi iaia i loihi e j imi si i hale no lakou, a e waiho j iho hoi i ka hale o ka Ekaieaia, j aka, o ka mea i hoomaopopo ia, ua hele aku la kekahi o iakou e kamailio iwaeua o kekahi o HUu nei, uo ,ko lakou hana aloha ole īa e ka poe o Haili, ma ka hoao ia ana e kipaku aku ka mai ka ha!e aku. No ka pane ole ia uiai no o keia ieka hope ake kakauolele o ka papa kahuwaiwai, ua koi aku la ke Kahu o ka Ekaiesia o Haili 1 fea Peregidena oka Papa Kahu waiwai e hele e kuka oaaikiai oaej ke poo oua hooinana nei, a ua hele no ka peresidena a kuka uue ia a o ka mea nae I pahe ia inai i k a peresidena o ka papa kahuwaiwai, ua hiki ole ia lakpu e hele, oiai, aole ka i pai* ko la kou luakini hou, j Ua wehewehe uiaikai aku kaj pereeidetia iaia no ka pilikia o ka ; Ekaiema o Ilaili, ke ae aku e aohoi hou !abu iua kek hale o ka Eku-, 'leiiia o a he mea hoi e hoo-|

pilikia ana i na waiwai uka Eka r lesia, a o kekahi no hoi ua ae aku na hoa o' ka papa kahuwaiwai e lilo ka noho nna o keia hale u ka Ēkaleaia i kekahi mea okoa aku, e' uku aua hoi i ka Ekaleela i kekahi uku hoolimaliena kupono no keia hale, a e lilo ai'hoi i mea ko. kua m»i i ka hooka.i ana i ka ukupanee o ka aina. Aole no nae iae ooai keia-poo o ua hoomaua la 1114 Hilo nei, a ua oielo mai la 1 ka peresidena n pono kn lnkou e ae ia ako e noho ā ho«;a 1 ka la 31 Dekemfba, a «a hoike ;iku no ka pereaidēna o ka papa kahuwalwai iai«, o ka ae anp» aku ia lakou e noht> hou ; aku ma kt!a hale o ki Eka!esia o Hai'i, lie kue «na ia ] krt manao 0 ka piinpala hoolmi q ka Kkoieaia me ke aupuni, a e poino A hoi ka waiwai hch>okoa <i ka Ekaletsia Haili, a o keltahi uo hoi e iio ho iki iho.. a.n.* UkoUj a o ka haalēle uo h»>i palia ia, a u ka mea hoi 0 makeumke nei e lawe! i keia hale «»o ka manaw.i hiihi, a i ka hooliuialuua maikai lou i ka| Ekalesia, ua uoonoo waie iakou iko hkm potio ponni Iho, aka, pehea hoi ka Ekaleeia iio ka wai~ wai- ■ - - v :i;

E poiau buUx>koa anei lakou u3iiuiuji o kt;īa hooiuluhe aua ihu u lakpu e n-ilio bou, a mahope hoi u ka pau an& o ko lakou ma* nawa hoolimalima? Kia ka mnnao weliewehe ka.ua.wai o ekolu loio aiakai o Hilo uei no keia Luea: "O >ka paJapala hoolitnaliuDu i hanaia uie lakou. ua ikr no laktm i k» luauawa pau o ia hoolimaliuia, a o ka, palena iho k uo ia o ko lakou kuleaua i kela haie. u oiai» ua hoi uaai ka īuana o keia aiua iloko o na hoa o ka papa kahuwaiwai o ka Ekaienia o Haili. a i ka wa u lakou eae eku ai aiahope iho o iia pau ana o ka luauawa hoolioialima. ua like do ia uoe ku lakou i ku-e aua aku i ka manao o ka palapala o keip aina o ka Ekaleiaa, oiai. he hooinaoa ia e ku e ana i ka luanauio hoouuaua aua makua misionari i kukuiu ai ma ka Ekaleaia 0 Haili." 0 keia ae la no .ka mooielo pplolei o keia inea a John M. Mahuka i hoolaha ai ma ke akea, a rna ka hoomaopopo aku i ke "kaena" o kana hoolaha ana, e hoouweuwe aku ana i ko lakou hookuke iu Uiai...k« hale aku A o ka Ekalesia o Haili. lie mea ponu no hui i ka mea e heluhelu ana 1 keia mau hoakaka aua. e noonoo ponn ihe i keia mau haua a keia 1 inau poo o keia hoomana, a ina paha o lakoU ir a ko. makou walii, a e lilo ui ko uaaKou anee aku i ko lakoo uale i mea e hnopeino ia ai na pouo o ko lako.u Ekalesia. he haua kupono - anei ia makou ke hana aku ia mau ljatfa e hoopilikia ni ia lakou? , Aole anei 6oi makou i hana aku i ka haiia ku i, ka inakamaka, ma ika hoike ana aku ia lakou he aneiaue elima mahina i iiala ae nei, i ka !wa e pau ai ka lakou manawa hoollimaliuaa i keia haie o ka Ekalesia |o Ilaiii, alaila, e waiho hoi laieou i. kela hale, a ua loihi hoi ka manawii c> lakpu e imi hou aku aiī| \vahi xio iakuu e haua ai i ka lakpu hana? lle hana aloha ole auei ia i ko Mahuka mwmo? O kekahi no o na mea kupaiuaha a makou e hoomaopopp nei, eia no lakou ke hele nei ī na kauhale o oa hoahanau o ka Ekalesia o oleio aku la ī ka oiaio ole o ka j a na inakua misionari | i hoea mua mai ai x keia aina, ■& ia manawa hookahi no uae e heluheiu mai aua no lakou i ka Baibala a na . slakua Misiouari i unuhi ai ma fea , olelo makuahine o ka aiau, a ia lak;OU op b§i e kalahea ana i ka oiaio ole o i:a a'o ana a na Maitua Misionari i na kupuna o kakou, a j pono ia hoi na hua o ka popo :ma keia aina aloha o kakou, a ia 1 manawa pu no e himeni ana no ua poe nei i na himeni a na Makua Misionari i unuhi ia, a i haku ai hoi no ka pouo me ka pomaikai o na Ekalesia ame na Kula Sabati o ka'Hoo'oiana Makua. lua paha hoi he oiaio oie ka hana a ia mau Makua Misionari o ka i>ono i lawe mai ia i Ha-vaii neii alaila, heaha la hoi ka mea e kii ai i ka lakeu ;nau pono i hana ai, a liuulilu hoi ia mau pono a na Makua M?Bionar; i uauhi ai no ka pomaikai oko lakou hoomana? Aole anei hoi i* he kokua aku i ka oiaio ole a keia mau Makua Misionari e moe pu mai nei i na ilina uie ka poe a lakou i hoohuh ai ma ka pono ma keia aina aloha o kakou? O na<»a haehao no ia makou 0 Haili n«i, oia no keia: Eia uo he poe lehulehu e noho uiai nei,» aoie o lakou Ekaleaia i kouao ai, a no ke«hii la hoi i kii ole aku ai ia poe, a eia ka o ka poe no e noho ana iloko o kekahi Ēkalesia. a e hiiinai aua no hoi ika "oiaio mau ioa o ke Keiki Hiwahiwa a ke Akua, H a oia iho la no ka lakou uei poe e poala mau ai, a e l oao ai hoi e hoohuli roa ko lakou aoao hoo- ) maoa. Aole auei keia he powa pii j wale i ko ha'i pa? j E ahouui mai eka LunahooponoIpono maikai no keia uiau honkaka |ana ma ko makou aoao. a nau ho|, roa o kao nupepa waiwai uui la, e waiho aku me ka haahaa hnua o koo poe heluhelu. I Me k<* aloha nui ia m e ka Lunfhooponopouo. | B,H. BROWNSK. ! 1 P»reBidenB oka Papa Kahuwai- | wai o ka l.kaleaia o HailiI (Mai ka iNupepa ,< Kuokoa, > ' Oet. 119,1917.)