Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 34, 17 January 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

| HWLU «'2 ! Aole paha e puno ia oiai, a ia paha a hala ae na la luhi o ka jau anal ke kai, al«ila, nōao aku wuu e hoi_i ko'u wuhi pouii'i, y]ai, eia paha ke manao mai nei ko'ul wah'i luaui rnakuahine-ua pau loa tio makou i ka m a ua lilo pu no paha \ mea naauau» na kuu ntakuakane ka lohe Me iaaku. o kekalii lonouo'u,■ oiai, owau no.me kt-kahi poe okoa iho 0 makou ka holo ana mai,.a ke kalimai a ua nei ao ka lohe ole ia aku o kekalii lono no makou, alaila, manao m; i iia imke like m» mnkou apau loa. E • 'uioe iio wau rhe olua i !a i iu uniu po, ai ka po eloa 0 kjru nioe ap.a, aloila haalele iho wau ia olua, E'.a Mie'ko'u ia olua, ai noho olua-ma ! keia mi?a akn, ai mai ka Lunakn īa olua, mai noho iho oIujj, aka, e hele ae olua mahope o ka lnna e hooona ia mai ana." Ua la ke*a mau olelo t\ ka malihini i mea maikailoa 1 ka. manao o na kamaaina, ai ka pan ana no o ka paina ana, a mahope iho o ka nanea iki ana, ua hoomaopopo aku ia no o Keamalu i ka iu ia mai o kekahi m?u hokeo k;ipa ame ka moena makalii o Puna, a hana ia tnai la ko ia nei wahi a uani, a ia manawa no ke kamaaina wahine i mai ai, "Ao4tea oe e malihini a maua, 0 keia mau mea la au i ike ma' nei 1 hohola ia iho la ma kou wahi e moe aku aii he mau uiea no ia i hoouiakaukau ia no Ue Aliiwahine Keamalu, a ua lawe aku no. hoi e hookupu iaia, ao kona holo e no ia i Kauai me kana kane, a ke manaenei no wau ua kupono no keia mau pono 0 Keamalu nau e uioe, uiai, ke manao nei fto maua aole oe he wahine kulana. haahaa. K moe oe me ka maikai, a uana Aumakua o ka po e kiai mai i kou moe ona. E hana aku hoi maua i na hana ap.au e poina ai oe \ kela puaa au i moe ai me ka hoomanawanui maoli no." . . Ua hoolehe aku la o Keamalu i ka ieo kono o ka wahioe lokomaikai o Puna, a ua 'hoi aku la e moe maluna o kahi i hoomakaukau maikai ia rf ke kamaaiua hookipa. I kela mau la at;u e noho hoomanawanui aua iloko o ka.pa-hale-puaa, aole -ona hoomanao iki mai no ke Iokoiuo aua, ao kekahi kumu uo paha o kela hoomanao ole ae, oia no ka lilo loa 0 koua manao i ka wae i na iuo a Hinaopuhalakoa i hookau ia iiuua o kona kiuo, ao ka iilo no hoi o ka māuao i ka noonoo i ka ai aua puaa, oiai, i ua paha oia e makaala ole, alaila, e hamu aua na <puaa a nele oia i kahi mea e kamau ai ia mau la pololi. la Keamalu nae i hoi aku ai iluua o kela punee maikai, ai hohola ia i ka moeua makalii hinano o Puna paia aala i ka hala me ka hiuano, ai ka uh' aaa mai o ke "kapa ou-holowai 0 Olaa," ai hoope ia hoi i ua mea ala oia au kahiko 0 ka aiua. I ka uhi ana mai o keia kapa iiuua oua, ao ka manawa ue ia i kau hou' mai ai na halialia aioha o ke kane lokoin"6, a ala mai ta na hoomanoo ana o na la hauoli 'O'" lakou e noho aloha ana i fca uka iuiu 0 Paliuli, n oia uka i kahiko ia i ka nani o ka lehua, ai hoolaukanaka hoi i ka leo o na manu. Hia wale iho la no kb ia moe ona i ka wa mua 0 ka-po, a ia mauawa I oitf i hooholo ai i koua aiamuA, e |hilt hoino*i Paliuli i kekahi la

ae, ae ike bou akii Lioi i kona kupuaj?wahine ai kona mau , uiakua hoi e mauao kuhil.ewa uaai nei paha, ā la "la olā i ka mipkupuni, kaili la o l;tlu c, walea ana la i ke "kalukalu o Kewa," ai ka laula j hoi o Kapaa, eia ka hoi, Ua haalele i Pmia na hoa e, Lia lilo aku ia i ke au a ka hewahewa e. lua hora o ke akahi 110 oia a lilo aku la me JSiolopua, ae walea ana i ke kui iei lehua. uie Iiopoe j Haena. I ke kakahiaka ae o kekahi la,- i ko ia nei ala ana ae, a ia iioi ua makaukau na mea ai i na l, katuaHirta :> maiaai, ai pau ana <> ko ia nei holoi ana i ko ia nei uiaka, eiai, ua maa no hoi keia i ka hoioi mau ia o kona maka e ua oianu holoi maka o Paliuli, >ai ka ike ana mai uo o na, kama- | aioa ua pau ko ia nei hoopunopono | aua iaia uei, o ka pae mai la no ia o ka leo kahea uo ka p.vua kakahiaka Ua nee aku la keia no ka juina ana i kona paina kakahiuka, a iaia nei i kono aku . ai i k« wahiiie kHiimaina e nee pu mai e paina pu Uua, ua ho«»le mai la ke kamaaina maikai, me ka o!eL> pu mai iaia nei. . _ "JE paina hoi oe, ae kahiii aku hoi wau i kau ui aua, ao kau mea hoi e makemake ai, e. hai tpai hoi ia mea, ai hiki hoi wau ke kii aku. A ia no a puu kau paina aua, alaiU, nu maua no hoi ia e paina aku mahope." , I ka lehe aua o l&amalu i keia īnaU' otel() a koua mau kamaaiaa hookipa, ua piha h<>u ae ia . koub euau maka J ka waiaaaka, uuamuli 0 ka hoopa ia o kona uhane e ua hana lokomaikai a keia maa kamaaina hookipa iaia. I ka pau aua o kaua paiua ana, a pau pu no hoi ka paina ana o na kamaaina, ua uanea wale iho la uo lakou. a ia manawa o Keauua)u i hoike aku ai i kona aiauao |i koua mau kamaaiwa. "K kuu joau kamaaiua hookipa, e oluolu mai hoi olua e hoolohe iki mai i ka'u mau wahi olelo e pili ana no kakou. ī kuu moe, ana i ka po nei. ua aneane hiki pono ole uo ia'u ke moe maikai, ofai, ua ala mai la ka noonoo aloha no kuu uiau ohaua i noho aku mahope. a me Le aia ua ano naauau-wa kuu wahi luaui makuahine no'u, ae kuhi aua paha ua uaiowale pu makou, apau ma ka moana kai akea. a mamuli oia haupu aloha mai o kuu mau makua, ua noouoo ibo la wau e huli hoi wau i keia la ao ko mak.»u wahi. Eia nae ka'u kauuha ia olua» i noho ol.ua' ma kei?. hope aku, ai hoea mai.kekahi kii ia olua e hele no kahi o na Alii o kakoii, alaila, e ku ae olua a meloeloe u hele me ka hopohopo ole, a tnai haohao olua i ua mea e hana ia mai anu ia olua mal ia wahi- E Jboomanao olua i kii olua mau hana aloha ia'u, a aole uo paha e uele ka uku ia mai e na aumakua lokomaikai na hana maikui a ke kauaka iloko o ,ko kakou ola ana." I k« lohe aiiH o na kamaaina maikai i keia mau oielo a £a laua malihini wahiofc u'i, ua uoi ikaika maf la laua ia Keamalu, aole e helē i kela la» oiai, ua awakoa hoi, ae kali hoi ka hele a kekahi la ae* ui heie hoi i ka wa uui. Mauiuli o keia kaua uiaikai a kona mau kaamaiua maikai, ua ae aku la o Keauialu i ka uoi, a ua noho Imu iho la lakou ia la, a hooaumoe hou maka home ' o ~na kamaaiua maikai o Puna T I ka wanaao o kekahi la &e, ua kalua hou iho la no ke kaee a ka wahine hookipa i> Puua i ka imu ilU), a ua k&Uu pu ia uo me ka uala ouo o ua aina kaulana ala,, a maj mua o ka hoea aiut uiai o ka la i j Kumukahi, a ia hoi ua uia^aukuu 1 na uiea ai uia ka papaaiua, a ua aia | tuai U no hoi o Keamaiu i ka wa ♦ kupono, a ua paiua iho la oia ia U

kahiaka uoi. 1 ka pau aua o kaua paina ana.ua kaiaailio hou la nx) keia i kela uiau olelo i kona mau t kamaaina uaaikai uo ka mea pili i ka hoea oaai o kekaUi elele io laua ula uaa ia hope aku. Mahope o ka haawi ana o na aioha mawaena o lakou, a oiai nae hoi ka wahine kaaiaaina e noi ooai ana e ūkali oaai uiahope o ko ia nei no kekahi wahi o ke ulahele, aka, ua hoole loa aku la o Keauaalu, a ua olelo aku la ia laua, ua lawa loa ka laua mau hana maikai iaia, a ua hiki no hoi oia e hoi hookahi aku no kona home mfi Olaa. Haawi ae ia na aloha hope o iakou nei, a kaha aku k ō Oiaiu hoi no kona home i fca uka iuiu o Puliuli, a noho ihe la no hoi na kamaaina a kamailio no na inea pili i ka iaua malihini. Ia manawa i kamailio aku ai ka wahiue hookipa o Puna. i kana kane. "He mea kupainaha no hoi ia kaua, a aole kaua i ninau iki i ka inoa o keia wahine u'i, a aole no hoi oia i hoike inai i kona inoA ia Kaua. Ke manao nei wau ua polole? io no kau i kamailio inai $i. Aole keia wnhiue no k£ kulana haahaa, aka. he w«biue alii kela, 0 ke kumu o ko'u hooiaio Joa i kona kulana alii, oia no koua olelo *na mai nei ia kaua i keia oleio. 1 noho a ua nei oiua, ai kii ia mai olua e kekahi Elele mai ke alo mai 0 na Aiii o ka aina, alaila, mai haohao olua no ia mea, ae ku ae olua a hele altu me ka hopohopo oie. Aole enei ou noonoo iho e kuu kane, heeha ke kohu oia olelo kii ia mai e na aiii o ka aina, i na oia 1 piii ole aku i na alii o ka aina?" Ua hoomanao io ae la no ke kane 0 ka wahine o Puna ia mau olelo a Keamalu, oiai nae aole oia i noonoo i ka wa i kamailio ia mai ai. Kamailio hou iho la no laua no kekahi mau mea pili i ka laua malibini u*i.. B waiho ana kaua i na kamaaina hookipa o Puna, a no kekahi manawa aku paha ma keia mooleio o Keamalu e ike ai kakou 1 ka- waiwai o ka "hana hookipa iloha oiaio," ai hoike kahiko ioa ia mai no e ka Hoola nt»i o ke ao nei, a laia i kamailio mai af i keia alelo pookela. "O ka mea haawi i ke kiaha wai huihui ma kqu Inoa, aole loa oia 2 nele i ka uku." Ua haaleie iho la o Keamalu i. kahi o na kaoia&ina me na waimaka haloiloi, oiai, e mau no ka hou iloko o koua manao na hana maikai a keia mau kamaaina. hookipa a!oha,_ Ua kamoe aku la no kooa aiahele no Paliali, au koua w.a&i hoi i hauau ia ai. I ka hala aua o kela la, ae kokoke aku e iho na kukuaa o ka la mao aku o na mauna ku kiiakiia o Hawaii Mokupuni o Keawe, ua hoe» aku la o Keamalu i Palijoii, a ua heie ioa aku ia aku ia no keia i koua haie pono'i, ai koua ku an« ma ka puka o kona haie, a kiei *ku ia keia ia loko, ae waiho mai aua no na pono apau o kout haie, e like no me ko lakou aianawa e uoho pu aaa. Ia manawa & ia nei e nana aua ia loko o ka hale,. oia ao ka wa i aia mai k* hoomanao o ke kane lokoino, a hoemaka mai la ka paiia o ke aioha weia. o ka kane. He mea kupainaha maa no i kekahi poe wahine iioko o ke *o nei, ai kamoe uiai no paha a>* ia Keamaiu mai a lioea wak no kakou nei. (Aoie i pau*) Honolulu. Ian. 9 —Ua make emonie loa ma! nei o Mrs, J. Lo W . roy mamuii o ka ioaa aua i ka ioio-kaa ma ke poo. 0 ka wahme keia a ke poo uui o ka Hui a Kukw, ao kekahi hoi*o na i kauiaama uui i ko Houoiulu po«.