Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 47, 18 April 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

T ke kolo dtfft tft, a «(» len :ic ajs, mflii e» 1 tt«* Keaiwalni manao e hefe|piiMal , U olelo ae !a kria iua A\W we na 'kanaka e ūialumalu 'na ke! Awa . he manawa ole ia na' m* IMe »n#t ai o ka heenalw, a iPla eba o ka la, hele ua Keauaaln ri«f e komo i ua Lanai nei, kuahaun ar la iAa i nn A.ī-ii a roe fti ■'makaainana e hele. Aia no o •'Aiwohiku'pua i ka hee iialo me kekahi o na alii, ri tne f)a kanaka he %u1 ia manawa, keii» mah) -ikii !•< p \ kahi Kah\i 0 lana e kii Fkātirt punaluu in Pna kank'ili, a )jftīī o £fcakaakuli iwvu a Keamn?u, be lou iiui !« ia i k»o ke'Alnwaiiine i kona ike anl aku ī "fea ipo !vou a kana kane, "akB, i manao n-ie o Kekahi poe I make ana Ia o kaakuli, p%la wale iho ■ l.a tio k<» iakou y«ahfto buh:hewa. Ak«, «o!e he maiiao o ke alii wahine e pepehī ia Pual. .akuH. 1 ka pae ana" mai nae o Aiwohikupua 1 uka, ikOaai la oiā i. ka Ipo nua e .m£_Kfiamalu s lele ae la me ka mauao iho iloko tnak'3 ana ka Ipo yua f 5 kii 3a ai. aluila, hele'trjBt,ta ua Alii K..np a olei'»

i»a| |a [|)0 bn p:lup;ilu iu Keauialu, r: ° Ji koua uiea i kii aku uei i Wfthine, pane aku la o 4 kii ia aku nei jhoi 4)vha je hele mai e ai, a e nana hoi i ko

,Ma keia unau olelo maikai a Keamalu imua 0 Aiwohikupua, ua lilo ae la ia mau ol«h> he mea oluolu iuiua ona; aiaiia, oleio &ku la o Keamalu i ke Kane, e ai kakou,, ae. mai la ke kane, alaila, paioa iho la iakou nei apau. 0 ko Aiwohikupua heie hou no ia i ka heenalu, 0 Kea-malu-hoi me Paakaakuli, noho pu iho ia laua.

Ma keia wahi, e hoalu iki iho hoi kakou e ka poe heluhe.lu ana i keia mooieio nanea o Keamalu, a e waiho pu ae -no hoi kakou ia Aiwohikupua, e nanea ala i ka beenaiu, a € balo iki ae hoi kakon, no Mana ke keiki u'i oia kaha-

I ke awakea o ua la nei, kupu mai la iloko o Mana, ka manao e hele malu i kai i ka heen&lu, no kona ike ana ua hele ka makuakune a me na Kahu he,nai i ka ahaainā. a koe hookahi kona uoakuahine nana i hanau, o kona mea nae i noho ai i hoonoho ka makuakane iaiā e kiai i ka laua keiki.

la tnanawa, olelo aku la o Mana i kona makuahine, e hele oe i wa,i uo'u, a hoi ra«i oe, ahila, au ai, ma keia oleh hoopunipuni a ke keiki i ka makuahine, ae aku la onv e hele, i kona hnla ana nku no, ku koke ae la t>o ua keiki nei ilnuii, a lnlan aku hii ka malo ona ia llooinuukahi, u me ke una o Kalaweiowelo, a puka aku la l'eia iwaho o ka hale a hopu ae la i kn;ia Papa punahele ia Mahikikaiao 0 kona iho aku la no la. a hiki keia 1 kai, aole nae keia i hele aku, ma kahi e paa pu ia mai ana e n:i kanaka, ma kahi e wa!e mai no keia i ku ai, a hiki i kona wa i makaukau ai.

Ia uianawa, weae a« keia i kuna mau aahu, a o kona au aku la u j ia, a kokoke aku la keia i nā pohaku heenalu, ia manawa no. ku mai la ka naln mua. a pae aku lu ke alii, ku hou ua nalu, p<ie hei ua Kaukau Alii a iue na Alii apau loaa, a i ke kolu o ka nalu, o na maknainana hoi apau 'oaa, pau 'aku la lakou Tka pae, & koe hoo-

' ■ . - 1 \vfile ilr> la nu kela i kui in, m, īke aku lu <> Keamalu i ko iu neflana huokahii kai, alaila, uwa ae hi keia, nu ka pae ole o keia wahi kanaka, alaila. olela ae la ua! nei me ka ej lakou uei; Ku kupanaha. pae uut}j nei na me.i apau, kot* akU| 1» no k£l« walii kimaka i ku), aole no paha i ike i ka h^enalu., Able i lluliu iho ku ia uei laun ana 1 kai, ktt inai ana ka nalu, u <((» ia uri h<j..»koniu inui hi uif ia, j

Ka i/ii aiu «.u u u.v ualu nei iluua,, p;ii au !fi kt'iu u k'ekie, e aku aiiu knia .wi..ku kunihi iu muuawii, | uwa huu ae lu.ua i>ei me ka u p»u ko iu nei pae una, pt:la v hooliuli keia i ke poo u ka l>up.i i uka, e. hai iho ana hoi ka uhlu. e ku mai aiia keia iliiua, hehe hou iho lu uu Keaiuulu nei i ku aka. X;» uiaiiawa. ninau uialu pku lu; K.e»J.ma.la uei i ka p.malua ia I'ua- j kiiakuli, uu keia uuiia e pse uuu i ue;, laila, ha» aku la ka punalua, u'iuiiei ,iu), a ,he keiki p«pa uia uo keia kiilm, iioua kfrla j;>. eia no n;>e o Mauu ke pae mai uei» i»nhope mai ka hu'a <). ka ualu, «namua no keia e pae uoi. A kokuke keia tuawua puuu o ke iilo, o uamau alii nei, tnoe iho la

lieia i lalu.o ka yapa, o ko ,ia /»ei heleuuia a kapalili ana k& papt>. oiu nei ;ua ki'.alo u ua wau a,lii nei, tj ko ia iiyi, |iu au Li uy ia i Luua, i ku papa a holo.aku Ui jia kapa kahakai, ke hulo ahi'kelii» ke hei aku uei ua !i)ii waliine nei e heie maii #'ai f a:»lrt nae ci ala lualiu juai, uo ka maka'i i rm nlii. Ma keiii ike liookahi aua uo a ua Koamalu ala,° 1_ ua keiki nei, nnlaila, liio Uio ia kona tuanao nui :uhi ia Aiwohikupua i n&ea oie, pau l"a aku la ka waiho;ia mauau o ua Keamalu nei ia Mana, uie Le anu ia b pii mai aaa» i ua, |ii| _ nei. ka maede i ka iwihīlo, e' ak'e ana hoi, o ka loaa o Alaua iaia. ibo la oia ilo«o ona, pehea 2a e loaa ai kela u'i iaia» ia mana|va, olelo.iualu aku la ua nei i.,ka punaloa ia Puakaakuli, pehea la e loaa ai ia'u kela keiki, a]aila» pane koke mai la 0 Puakaakuii, ut> U>aa 4 o kuu wahi kaikaina ka mea e ioaa ai, o ko wahi punalua uuku, o ka mea ia nana e lawe kau eiele. Holo ae la ia mauao ia Kgamalu tna, mo ka mea, o ko Puakaakuli

maKemake loa ia, e lilo o Kpamalu ia Mana, a elilo hoi o Aiwohikupua

īaia. s • I ke ahiahi ana iho o ua !a nei» hoi aku la no hoi na a!ii apau, a hoi pu aku la no hoi ke alii wahine Keamalu a hiki i ka ka la.we pu nae o ua alii wahine neī ia Kalipohuehue, i mea hoi naua e alakai iuia a hiki i kahi o Maua, i ko Keamalu hoi ana Kalipohuehue, a hiki i ka hale, noho iho la laua nei, a i ke aumoe , ana, ua hooinakaukau mua no ke alii wahine i kona mau aahu .maikai apau, a me na mea ftla he nui wale. Ia manawa, olelo aku la o Kea-

:mlu i ke alakai, pehea la laua e puka ;ū, alaila. ulelo aku ln o Kalipoluiehiul, pen'ei; E W!\ht laua uia

ke kna o ka hule, o kahi h<ji ia aole ho kiai ia, & puka iaua aei i waho, ike iiio la 1-iua nei, ua moe na atii a me na koa, o ko laua uei pii la no w, uui kalii .kauaka ole, a haU mai !a kauhale, pu aku la oo lau& nei a uiawaho o ka pa, o ka hale o Mana n malaila o Keamalu i noho a', alaila, keua aku keia h Kalipohuehue e kouao iloko 0 ka hale. Ia uianawa, ua houi la o loko o ka Ilale i sa aata o ka pa'u ame na a(\hvi e ae o ua Ke:!uia)u aeī, lawe ia aku la ke ala o i& mau mea e ka luakani. a loaa aku la i 1 ka pou o ka ihu n ka poe kama aiua <» loko o ua haīe nei, he u wale no kn lakou ? ke ata. atai!a, pane 'aelaku uiakuahiuo o Maua, aole

-uuia bu dlj, u-ao liiu iuj aia, ua ilnv Sku uei o Manu i kai'. u ua ike ia «nai n*i e kekahi o na alii o kai, n oU ae keia mawaho aka hale, aka» « kakali n&e hui kakou i ka hope o keia oxea ala.

la, pauaoa uo o-fca lakou isi olelo ana, kutuo aku la o Kalip.)Uuehue. iloko o ka hale', a huwho like mai la lakou, toe ka pane likf aiui f«ni, o oe no ka keia mawaho, aiuila, papa aku la keia in lako»», mai walaau uui uuai oukou,, uku, t uoho unulie a lohe uku i ke kiujju o k <u;i, biU,i «minku; iunau ui.ai !a iukou iaia, !h»!ahak«ia? p?me ;tkii !;i u Kulipo- | huehae, o ke af»i\ nu.i auanei ka loukou, eia ae ke alii luawaho, o wui I aliimawuhu» wahi u ua kauialiiuia, aiaila, hai aku iu u lvaiipoihuehue, o KeaUiahu a. heaha la [ kuu rnea i aiakni māi hei i ke api i ioka nei i ka mea makau.

Alaila, olelo ;iku la keia ina kaiuaaina aule na'u aka, nana uo ka ruak«m.ake e pii mai» 110, ka uaea ua ike ke alii wahine ia Muna, i ka ihu ana ae nei i kni, o koi aia koi «nai nei no ia ia'u e pii uiui, aole n»aua i moe iki a pii wale mai la no 'iiaua; alaila, lilo ae la keia inau' >ielo he luea kauiuuha imua o na uiakua o'Mana.

Ia ialiim e kamaiiio aua» aia uo ua kuiki .nei ke luulaai. inui la iluna '> ka Pimee ia manawa, olelo aku "1h ua wa.hi u)uk;ii. ne.i i n;i makaa, ua loUe aku la m> o'ikou, e kii au i ke alii wahim,* e noho luai la' i Ke auu, alaila. kii aku ia ua wahi aiakai nei ia Keamalu a loaa- aku la keini, o ko laua nei hele aku la no ia a h-iki ika pufea o ka hale, o ae komo aku la 110 ia o ua Keamalu nei iloko o ka haie, ia manawa, aku la o Keamah!; a ike aku ■la i« Mana e uuoe mai ana iluna' o ka Punee, o ko ia nei heie loa ak.il la no ia a noho ana ma ke poo o Maua, - \ la uiauawa» hoala ae la ua Keanei ja Maua, a ala ae la kela, alaila, lele tho la no ua aliiwuhine nei honi no i na ihu. «laila, pane aku la keia ia loko o ka hale apau, pehea niaua e naio ai; ulelo mii la ka aiakuahine a tue kekahi poe e ie o ua hale nei, aole vlua e * nalo, ia manawa, kaumuha loa ihn la ka manao o ua Keamalu nei.'no hoole ia ftna uiai aole laua e : aalo, iho ia ia ooanawa, Ka I \ (Aoleipau.)