Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 48, 25 April 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

| HttLU :io. | ina hoi paha jnrtUH e «iaila pouaaikai ioa hoi keia luhi aua i pii luni nei, i keia loihi, a u>e iko aou hoi i kehau o keia aina uiakaoaaka ole, hookahi no makamaka oka manao, na ka makeiuake i hapai, haaluiu kuu oui kioo. ia aaauAwa. pane noai ia ka makuakane g Mana, e ke Alii, e manao ana no ka oe e hiwe loa i k<> kanaka i kane inau J >a nau, kai no o ka uno wai ik*. wpau ae o ke alii. hoi aku no oe, ia wa no i hoohiki paa uiai ai o Keamalu # imua o lakeu. aole pela ko'u man o, e iawe ioa bna oo au iaia nei i kaoe mau ioa nu'u, ke nalo liae hoi maua ia nukou, no ka inea, na loaa iloko i o'u. ka niakenoake iaia.nei, mai ktila ! po aku, a mau a e iike j ka'iiui o ko maua m<is la e nalo ai ia oukou, pela i»o ka, o ku uiaua Eianawa e uoho oluoh^-&i.

Aiaila olelo tnai ia ka uiakuAkane o Mana, i na pela, ua nalo olua ia'u alaila, ia hhe aua o

Keamalu i k«ia huaoielo nalo a k'a luakuakane o Mana, o ka pai aku ia no ia, o ia nei i na kamaaina o ua hale nei e hele, o ka, hoomakaukau ae ia no ia oka poe o ua .keiki nei i na ukana, i ke kapa, ka moena, ka aii a me ka ia . o na p*>no no a pau loa, a i ka makankau ana o k*ia mau inea, o ko lakou nei pii ia uo iu« po nei a hiki ika pali, a he ana iwaena koou o ua paii nei, o keia ana, he lua huna, h o ke kt,uia e hookuukuu ai, he kaee, a he noui ka haka e noho ai.

la iwanawa, hana ia iho la ka haka o laua nei e uoho ai a paa, hookuukuu ia iho la ke kane aiua, a hiki iho U ua kaue nei i lalo o ke ana. O ua Aliiwahine nei aku no h()i mahope, a o na pono aku np t)Qi o laua nei ka. hupe loa. la inanawa pau akn la, ka ike ana o na makua ia laua Jiei, a pela pu uo hoi, ka pau, nalo laua nei, aole no hoi i...10aa iki a

haia na mahina eha, O ka mea nana e lawe aku ka ai a ua aiii nei ke k&ne, he iole, a he manu ka mea nana e lawfe aku ka yyai. AjfW_hoi ana o na makua o MahTaniki i ka hale o lakou. lawe ae la lakou, i ko lakou mau pono a pau, a o ka hale hoi, puhia ae la i ke ahi, apau ia, hele na makua. a me ka lehulehu apau ina kekahi ain» okoa aku e noho ai. Pel» iho la ka lilo ana o Keamalu j ia Mana, a hiki i ko laua wa i īoaai ai, iloko no nae o ka imi ikaika a ke kane a me na alii. Ma ktia wahi, e waiho kakou i ke kauoaiiio ana. no Keamalu ma, a e hoi hou ae kakou 1 hope e kanaaiHo ai no Aiwohikupua. L> Keamalu i pii *i me Kalipohuehne, a ia no o ua Aiwohikupua nei me Puakaakuli i ka hale e aku kahi i hiolani ai, me kona i ana iho, aehe Puueo nana e kau kana wahine, nolaila, ua i;oho oia me ka palaka, i ua po nei. a pela no hoi me ka nui o na alii a me u§ makaainana, ke kuhi nei no lakuu. ke moe mai ih'i no ke aliiwahv)e iloko »> ka hnle, eia ka ua ahai ke akule a noho mai i kahuhouui I ke ao ana ue o ua po nei, a i ke kakahiaka nui, hele aku la no na kahu wahine o ua aliiwahins nei, e nana, e iike uo lue ka uiea mua mau ia iaua, i ko laua nei nana ana aku i Kahi e moe mau ,ai ke aiii* aohe he «uue utai. a u>anuo ae ia l laua nei, aia paha i kahi o ke aiii kane, bete aku la luua nei a hiki imua o Aiwohikupua, ninau aku la i laua neii kai no eia ia nei ke a!ii |wahinp/o!e!o mai !a o Aiwohikupua

i ka lohe a:m u ua alii kaoe uei. ua uaiow-Ue ke &lij(wahine alaila, kau naha loa iho lp kona manao. A no keia mea a ke alii i lohe ai, ua ualuwale o kuahaua koke ae Ja oia i iiaalii a na uukaaiuaua, e heb e iuai eua na hale apnu, a i ka iiui ana o pa alii a «ae ua knuaka ia Keaiualu|. aole i loaa iki, a i keknhi la ue, o ka lua i» o ka Ir alailu kupn ao la ku mannoo Aiwohikupua e hele pu e huli īoe ua alii n mena makaainana ia Keamaln, alaila, ht*le aku la lakou nei e huli, ia huli hou ana aoie no i loaa iki ua alii watyine nei alaila, ia ra<inawa, pii inai la i ua A iwohikupua nei keia mea he aloha i kā wnhine no ka nalowale ana.

A pela wale no ka lnili aiia, mai [ kii uka ake !tai oua aina uei t ?»o!e no he loaa liti a hala na ]a eha, ia manawa, n»i loa mai-Ia kona i Ua wahine, a olelo hoohiki iho la oia, aole oia e ai iki i ka ai, a hiki i ■k®. wa e loaa ai ka wfthine, e like mekona.wH iphuiua i ike vihane ai m Keaoialu, n iloko o ia olelp anu n Aiwu!>iku pua, kaumah» loa iho l.i kamanao o ra alii a nte na'inakaainaua, alaila, olelo aku la lakou i ke alii, e ke alii e, uaai otj pela, o ka hoomanawanui ka pone, e uurrii ih.» no ke aloha iloko oka naau. lloko oia manawa a aa A.iwohikupua nei ē haanipo nei i ke aloha ia Keamalu ia manawa 110 ka pan ana o kona makemake nui ana h Puakaakuli, a nolaila, no 'mea i.imi nui ai i« KeamaLu a hala na la he umi o ka huīi ana, aole n«- he loaa iki; ia manawa, hele aku la no oia me ka . manao e loaa aku nia kekahi wahi, a puni o Kauai, a aole oo he loaa, a elu,A pu.ni o Kauai, ;> aole no he loaa iki. Iloko o keia hele ana a ua alii

nei e huli ia Keauialu, e ia no.nae o Puakaakuli ke huli pu nei no, aole nae oia nei pili aku ia Puakaakuli, a ika elua putii o Kauai, alaila, hoomaka iho Ia keia $ holo i Oahu nei e hull a? ia Keamalu. a hiki o Aiwoliikupuā ma"i Oahn nei, ia huli ana, aole no he loaa jki. Ama keia "wahi, e kamailio iki kakou 110 ke alii o Oahu noi» oia hoi o Kakuhihewa.

0 Kakuhihewa ke ahi o Oahu nei, a ua hanau nana he mau kaīkauaahine, he inau mahoe kem, he .mau kaikamahine u'i no hei keia, a ua hoopalau iho ua &akuhihewa nei i ua mau kaikamahine nei ana, a noa ia Kealaula, o ka inoa o ka mua o na kaikamahine, o Kou no ia, a o Apuakehau ka muli aku.

A halawai aku la ke alii o Kauai me Kakuhihewa ma Ewa, alaila, ninau pono mai la o Kakuhihewa ia Aiwohikupua, he aha la keia huakai a ke alii, hoike aku la o Keamalu, e imi hou ana au i kuy mea i imi ai r m&mua, no ka mea, na nplowale <-ia, a eia i ka lua o ko mahina ka nalowale ana, alaila, oleio aiai la o Kakuhihewa aoie loa e loaa ko wahine ia oe, no ka mea. ua lohe au uo olua me ko wahine, h*e nui.ka kona pilikia i ko olua wa i hele mai ai. a mahope* ua nalnwale oia, imua o kou muu maka, a mahope, ua loaa 'hou t»e" iaia< me ko ia la hoomanao'no o v»e ke kane, a nolaila, noho pu mai nei olua a hiki i ko ia la manawa i makemake ai eheleolua i ka! makaikai. 1 Ta manawā, ua ae?aku oe' e liele olua, a i ko olua hele ana, a hiki i kahi ou i hana ai i kekahi mea pono ole i ko ia la manao, nolaila, ua hana ko wahine e like me kau ; i hana aku ai iaia aUula, aui ae o Aiwohikupua a nana ae la i ka wahine e hele pu nei me oia hoi ,o Puakaakuli aluiln, hoomanao koke ae la ia i ka olelo a K.akuhihewa ke alii o Oahu nei, ia m&nawa, kipaku koke !\kn la o Aiwoliikupua i ka ana ia Paakaakuli, a hei

f -—-—^ iuku la uia'i Kauai, u yau ku ulelu an.-i a ua mau aīil nei, ina na men e, I pi!i ana. ia Ifeatiia!u, alaila» hoo- : puka hou wai ia i> Kakuhihewa, i kona manao iuma u Aiwohikupua punel; ia oe eke alii o Kāuai* «o ka uiea. ua lohi* uu uo olua iiie ku wahiue e iuii nei, uu ioaa he maU keiki, h« tuau keik.ikauy, eiu ko'u wauao iy, og, e a<* mai oe ia'u, oa I luohiki iho uu, i ka'u aiau LiikaI uiahiuu a uwa iu luua. j Alaila, paui' aau la o Aiwohi|k.upua, iiiiua o Kakuhihewa, e iike \.am.. kou Uiakemake pek no e hooko lia aku. ai kau mea i uoi mai nei, , eia uae fco'u .mauap ia oe, i na e ! nunui Kau mau alii, alaila, e hoomaluinaoe ja laua, a noa i kuu mau paa, al&ila, holo ao la ka hoopalau ana a laua. ia mannwa, pane hou aku lr» o Aiwohi'iupua itnua a, Kakuhihewa» haawi hou ujai i :«au 1 lan waa nona e liolo ai e huli i ka *val.ine ana, ua hnawi mai ht no o Kakuhlhewra e lifee »ne ka makemnke o ke alii.o Kauiii, alaila, ka hof>m»kn\)kat' ih > )a uo iu o ka hulo o uia e hui i ,ka wahine, ilo.ko nae o keia hele ana o Ai.wohikupua e huli i 'ka wahiue, aae I hele pu umi kahi kah'u ona, oia hoi wahi kauaka a K.eamalu i hoonoho ai i Kuhina, no

ka inea, uu nui loa kona aloha ia Keamalu. No ka ike no o ua wahi Kahu nei i ka haua pono ole a hanai a Aiwohikupu'a, noiiila, ua komo loa aiai iloko o na ka hoowahajsvf»ha i kana huiiai, oiā w*»le 110 kona i hele pu ole ai uie ke alii ana me Aiwohikupua. , A uuakaukau iho la ko Aiwohikupua ma waa e holo ai, alaila, holo aku la lakou a pae toa Puna* kou 1 Moiokai, alaila, hele hoike aku la do ke alii eaauka, i ko ke aiii h.olo ana aku nae i ka mpaini, uaikeia mai keia e kekahi Makaula, e noho ana i Molokai, e kokoke ana i Halawa, oia lioi o Lanikaula, a nana rio i ike uiai ia Aiwohikupua i ka holo uku i ka Moana o Kaiwii oia hoi ka oioana aoawaena o Oahu mu Molokai(Aole i pau.)