Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 49, 2 May 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

- H8LU 86.

l ;i mea, o Liiuikaula, Uu alii o koua īm.a no ia luai kuua mau cr;akua mai, a no koua ao |atia ina ka Oihana Kahuna, a ua kaulana. hoi uia, uulaila, ua kapa , iu uia o Lauikaula, a uia 110 ka mta uua i ai ia Aiwohikupua « 1joJu mai ; ana i ka oioana, a o ke kumu o ko Ler)ikauia ike ana, ua lw«ft iho li kahi. hoailona alii mai • Hapaimemeue iho, oia i)a Auue«utj elua, a uie ka onohi uuku e pili *«a uje ua alu nei, toe AiwuhikupuH, iimi ka hoomaka ana o kona liolo uua uiai Waikiki atcu, ia mauawa j l»a|wi ia iho ai keia hoailona nqpa. i ia mai ai oh he alii.

Ke kumu o keia haawi uuu i» Hapaimemeue i keia enau huallona » ke kane a laua, i iiien hoi nuna e ike ia aiaf ai e kekahi Makauia, a nana nq boi « bai i ke alii, i na mea e īoaa ai ka wahine, no ka aiea ua ike iho la no o Hapaiuiemeue i ke kun.u o ka haalele aoa o Keaioalu i ke kane. a )aua,« no ka lalau maoli nd o■ Aiwohikupua t nolaila .ua inaoi,opo ia Hapailueeneue. aole he mea e ae, e " loa» I ai o Keamalu, koe wale no, aia. i a iokua aku oia,

1 koka makaula, ike ana, he alii'| keia e liolo mai «,oei i ka mouna, aja !a, hoolale, ae la ua aiii maka. oU tī©i ina kanaka ona e hana i ' hale, i mau halau - nui ewalu, ia! iDanawa no. ua paa, ae la ua mao hale nei, a ia iho la o iok<> me na mea ai, a me nā pono no apau. i iawa ai ka noho ana o ke aiii a me kona mau ohua, a i ka ■nakaukau ana" o keia mau mea apaa, a eia hoi ke alii o Kanai ke I kokoke loii mal neL la manawa no, kauoha koke ae la o Lanikauia i na kanaka oha, e hoonaio koke āku i ko lakou mau | uoaka, ma kahi nalo ]qa, ke ike la. kou ua koKoke loa mai ke alii i<> I lakou a)a, ia manawa no, ike alm ia o Lanikaula i ke alii, ua kokoke loa oiai, alaila, hele aku la o Lanikaula i ke aiauui e hoomahiai ai, <ne kona tu&oao paa e pane aku mamua, o ko ke alii alo, ia wa no. hoomaka mai la ka maka mua e hiki i o nei ala.

Iwa no, hiki niai la ka maka mua o ka huakai, ninau ak'i la keia, he buakai.ftha Ueia e hele nei o ke ala loa> alaila, pane mai la ka mua o ka huakai, he huakai na ke alii o Kauai, a heie ana i hea, ka huakai a ke alii, wahi hoi a Lani. kaula, e hele ana i sa imi wahine. pela mai la ka huakai alii, a pau ae ia ka ia nei nioau ana, alaila, uoho iho la no keia mahiai.

Eia no ua huakal nei ke hele nei, a hiki hoi i ka hope loa o ka huakai, alaila, ike aku la keia i kekahi 'kanaka e auawo ana me na ipu laau, a oia no hoi ke kanaka lua Ihopeloao ka huekai, alaiia, ho<)[ninau aku la keia, i ua kanaka nei; |E! na wai keia huakai nui e hele |nei? alaila, hai inai la ke'a, ua ke jalii o Kauai, a e hele ana i hēa, jwahi hoi a Lauikanla. ia manawa» hai mai la ua'. kanaki" nei. e heie ana i ka hulī wahine ua nalowaīe, alaila. pane aku la o Lauikaula i ua kanaka nei, e hewa la hoi oe ke noho iki iho e kamailio kaua, ia manawa no, ae mai la kela, ao» e uoho iki iho au me oe, alaila, noho īho la laua nei ma ia wahi, e kaiuaiiio ai, Ia manawa, paiu aku la o Lanikaula i ua kanaka nei, e hewa la hoi ne ke waiho mai i au mau ipu n<t*u o malama, a o koa hoi oe i keia

uaauawa, e heie te a uuamua mai 0 k« aJii. alaila, e pane mai oe,i keiaL mau huaolelo pen«i, uole loa e loaa ko wahine e !«e aiii, ke hele |t)e pe- ; nei, eia k» pono, e hoeiuihou ae ka UuakAi a ke aiii i hope. a kahi a (ea eieiuakule e wahiai xnai la, loaa ka hoi ko wahiue.

I ka lohe ana o ua kenaka nei i keia mau olelo. alaila, o kn huli ak« lanoia o ke alo o u&k&uakanei imua. a hahai akn ia mahope o ka huakai» a kokoke keia e laiina aku i iiii kanaka, nlaila. u> a i la lakou iaia uei, auhea ka hoi kau aiau ipu, nole nae oia i»ei pane aku, hele no keia iaiua. a kokoke loa keia e hiki aku ma ko lfe aiii wahi e heie an». ia uianawa, pane j« toai la keia, i kahi kanak{B mahaoi, i ka nienemene ole i ka hele nku i ko ke alii wahi e hele <ina. .4 aole no hoi keia i makau i-e, hele no kein, ia mahawa, manao ae la na Ilamuku o ke alii, e pono e make keia wahi hookano* aka, lohe e mai la ke alii, i keirt mavi uleln make a na Ilamuku ona. I-n manawa p«pa mai la ke aUi i u;i poe Ilamuku uei, mai pepelp* oiikou iaia. Ua oki mali«,kona ola a hiki'uini oia iu'u nei, no ka mea, he uiana< paha kona. I ka hiki ana o ua wahl kanaka nei imu» o ke alii, fcukuli | iho la oia, a hoike mai la i na olelo'] i hoike 'ia irai iaia e I&nikaula, alaila, huli koke ae Ia ke alo 0 ke alii j hope., a hele aku la e like okna kuhikuhi a uawahi kanaka nei.

No ka meB, i ko ke alii lohe aua i keia mau olelo aia mahope koke oia wahi ana i helt> inai ai, lele koke ae la kona haul; ine ka i keia niea he aloha i ka wahine no keia !ohe ana, aku. ua kuhihewa iki iho U nae ke alii «)a ia wahi/me kona manao e loaa kino maoli 'ana o Keamalu iaja. la manawa huli koke ae la ke al<> 0 ua alii nei i hope, a huli pu aku la uo hoi tne ka huakai apau, a o ua wahi k&naka nei eia koke 'no ma hope iho o ke alii, kahi i paipai aku al e hele. A hiki aku la ke alii me ia nei i ko Lanikaula wahi e mahiai nei ku koke ae la o Lanikaula iluna, a pahe aku la, eke alii, ua ae maikai 1 mai nei anei oe i ka ma nao o kāu kauwa nei, a e hooko ana anei oe i ko'ii e hoi kaua l ka hale, n e moe maanei apopo hele.

Ia manawa, b ka ae koke mai la no ia o ke alii i ka manao o Lanikaula, o Ka hoi aku )a no ia o lakou a me ka huakai holooKoa, i ke kokoke aoa i ka hale o Lanikaula, a ia hoi, haalele mai la na anuenue me ka Onohi iaia, ua lele e aku la laua, a kau iluna o ka haleo Lanikaula, alāiia, iho la ke alii, auwe! he alii no ka paha tua kela hale, aka hootnaopopo aku la nae ke alii, he mau hale nunui launa ele ke ku mai ana, a me keia hale maikai, e kau ia mai īa e "kela mau hoailona, oia hoi ke anuenue a ne ka onohi, a eia hoi ka »uea kupaianaha i ka ia uei ike aku, o kanaka ole, alnila, pane aku la ke alii ia Lanikaula, ea, pehea la au e pono ai ke noho Kie oe i keia po a eoe treia koena no ka mea, ua nnko loa ka makou wahi ai, i keia manawa nae a i pane akn ke kokoke lv>a aku la takou nei, p hiki i ua hale nei o Lanikaula, aīaila. kahea aku la o Lanikanla i n» kanaka ona, penei, kana kahea ana e Kahiki, e Lono, e Lan, e Mano, Kahawai o ke alii la i waho, ia mahaw v no, puka luai la na kanaka a me na mea h kaula i olelo nku ai, e hoomak&ukau a i ka ik® ana oke alii i keia uiau mea apan, ah\ila, hoomanao iho la oia, penoi, he alii ho ka 'paha keia e hele po nei me na ba mea t ua ikt> aku oia i ka uui hewahewa o na kanaka i kana kahea ft«:\ la, a o uu hoailoua o'u, ua Hlo aku nei hoi. Aia la ke kau ;u?i hi ilunn o kela hale.

A hiki inkou iiei i k& bule t aiaila, .Uwe mai la o l*iiikaula ia Aiwulūkunua i koua hale pouoi iiio, a o 1-iua uo i ku l&ua hale. ia niHiiawa» kubea aku la o i.anikaula i kaun kauwa uiania awa, o ManaUhi kona inoa. a hiti mai la ke kauwa.imua.oua, uuakaukau mai la k.u awa, alaiU, pau«j aku. la o Laui* ka'ila ia Aiwohikupua. b ke a)iie! niuau aku uei au ia oe, h«aha ja kau jiea e hele iuji nei, alaiia, paue aku iu ku alii ,he hele huli wnhiue, huli mai utsi au ia Kauai a elua puni l> Ku.uui ia'u aole he ]oaa iki. A hiki au i Oahu, aole uo, a oia, kei* i hiki mai uei, a i ka hiki ana. tnai la, lohe iho la au, eia k*i ia nei, alaila, ae ia o Lanikaula, ae, e ia ia noi ko wahiue, no ka mea, ua ike mua aku ne; au ia oe i ka moajlu» oolaila, hoomakaukau e iho nei au .i hale nou, no ka mea, e hele wale im oe a puni ua mokuPUA», aole uo e loaa ia oe ko wahine a. no kou hooiohe ana mai nei i ka'u oleio, alaila, manuo ae ka ioaa o ko ia oe.

AlaiU, uiuau liuu no o Lauikuula i ke alii, heaha ku mea i nalowale »i i» ko wahiue, alaila, hai aku la o Aiwohikupua, i hele maua i k«i alaila, pau ka Lauikaula, ninau ana ia Awohikupua, ia manawa, inu ae la iaua nei i ua apu awa, alaila, ai iho la laua nei a maona, noho iki iho Ja laua tiei» me ke kamakamailio ana ma na naea e ae, alaila, pnne aku la ua alii nei o Kauai \a Lanikaula, auhea ka hei kuu wahine, paue tnai la o Lanikauia, aole ko wahine ia nei, a ia uo. i Kauai, a ia no i kahi au i hana aku ai iaia i na niea 010, e ninau aSu anaau ia oe, aole anei oe i hawa aku i kekahi inea kupono ole iinua o ka inaka o ko wahine, ma kahiaolua i noho ai, a nalewale ai oia.

(Aolei pau.)