Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 1, 6 June 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

! HELU 85. ! Ma!?* nae paha, nou kela houillona, heah» !a hoi auanei kana. e | hele tio hoī paha i;aua a i haule lnke no hoi paha ua hoailona, aleila Ihe tnao Alii nul no hoi kaua. A i haule no hol, o kou aoao wale no, eiaila, oa maopopo !os uo he Alii noi oe naa! ka po mai, a o wau hoj aole i like aku ke kulana tne kau, a i haule hoi o ko'u aoao wale no t alaila, he Alii nui no hoi au, a ua ik« ia hoi au e ka poe o ka po.

I ko la*ia nei he!e ana aku a kokoke, aia hol haale like ibo la. ua "Hnan Aha nei, me ke kau ole hoi o kekahi aoao ilunn. Ia wa 110 o ko Uua nel a'e aku la no h<<i ia maluna, a hielē aku la no hoi ina kela aoao, a i ka ike ana mai o ua mau kanaka nfji ua haUle like iho la na Aba a eiua iialo. Ua hoio iike ak»i ia laua a puliki aku la ma na wawaa oua mau Alii oei, a nouoi ae ia ūß# k*ianaae, "pna Alii e, e na Alii oaaik(ii, a hemolele ioa nohoi o ka maikai. e oiuolu mai oiua ika maua noi, a«e hoolohe, a e maliu mai no hoi ika maua noi, no ka mea ua ike uaaua ma na oihana i a'o ia ia maua, e loaa ana ia maua ka pomaikai i keia la. a ua kokūa i'o naal do hoi na Akua oko oiua mau kupuna ia maua i keia ia.

A i ka iohe ana o Keamalu, a me kaoa Alii kane i keia noi a keia m»u kanaka ku iho U iaua a hoo iohe, ia wa no i pane hou aku ai, ua mau Makaula nei, e like no hoi aie ko laua maO mea i ike ai ma na ouli o ka manawa i hoike ia mai ai ia laua. I ke kuu ana ihoo ka iaua nei kamailio ana, hoomaka aku la laua uei, e hoalohaloha i mea hoi e maiiu mai ai na Alii ma ka hoikeike ana aku i ua pilikia o mua a&u, a hiki uo iko iaua wa i nonoi hou aku ai, e ae ia mai laoa e hele pu me na Alii ma keia huaka'i.

Ua komo mai la ke ahha ia Keamalu a oia kaea i huli a'e jai i ke kane. a oleloaku la, ke a<s nei au i keia mau kanaka e hele pu me kaua ma keia huaka'i. Ia wa ua hooie aka la ua kane lokoino nei. paa no nae ko Keamalu manao e lawe pu i keia mau kanaka a mau no hoi o Aiwohikupua i ka hoole pela wale no laua i kike oielo at a hiki wale uo i ke k« ana o ka manao o kana kane iokoino.

I ka inaopopo aha i na makaula, e haaiele ia ana ka laua e noi nei, e hele pu me ua Alu. Ua kaumaha ioaihoia ko laua manao. Ia maaawa no ku ae la ua mau kanaka nei iiuna a oleio aku la imua o na Aiii, a imua hoi o na kanaka apau e hooiohe mai aoa, 1 ka i ana aku, "Ia oukou e na Alii, a me na Makaaiuana, ua lohe a ua maopopo no ia oukou na mea e pili ana i ko oukou Aliiwahine.

Ua haiawai oia me na poino ma kona alahele no ka Mokupuui o

Kauai, ua haalele ia iwaeaa meaua a pakele mahunehuue mui, uiamuli uo o ke kokua o koua tnau aumakua iaia, a aole no hoi oia wale no, ua loaa no hoi na poino iaia uia ka aiua a ua pa&ele euai kona olu, a ua pakeie pu mai no hoi ke ola, o ka Uua o koua opu, ma ka ulaia aua i ka waonahele no ke aioha i ke kane a uie na'mākuā. I keia la"*n:iy, ke hoike e aku maua, e oi loa aku aua ka poino f loaa hou ana iaia, ma keia hope aku mamua a'e o 4 iia poiuo i haia mahope.

I ka lohe pono ana o Keamulu uo keia »nau olelo wanana, a kei* mAU kanaka, kuln iho la kona n>an waimaka. no ka lohe ana e halawai huu aku ana oia uie na poiuo i oi aku i ua poiuo i loaa iaiu mamua. Xo-

iaila, komo iho ia iloko oua ka hopohopo, a anoniuoni iho la kona r manao, a ano e ae la kona mau henani, a lilo ae la ka hauoli ka laoa huaka'i o ka hele &na uiai i aiea e hookanmaha ai i kona oianao. iV uo ka maopopo ole iaia o kaua mea e haaa ai ua lalau aku ja oia i ka lima o ke Kilo, a alakai aku lk iaia» a ma kahi kaawale, uo ka mea «• uiakewake oia e niuau. a e lohe hoi i ke kuuau o keia poino hou e ioaa hou aua iaia ma kona alahele hoi uo kona home» A ia bua no hoi i heie aku ai a mamao uinau aku ia oia i ua JK.Uo nei, •'Eia nei. ī» lohe ao »u a ua hoike ia mai no ia'u he mana kekahi i haawi ia i kekahi poe, mai ka po mai, a hiki loa i» lakou ke ike i na mea pohihihi, tna oa ouli Lani ala, a i kapa ia hoi ma kekahi ano he Kilo Makaula a Kuhikuhi puuoae.

Noiaiia, ke ninau aku nei au ia oe, heaha ia keia ninau poino e ioaa hou ana ia'u ma keia mua aku e Uke hoi iue ka'u i iohe aku nei ®ai kou waha mai. E ke Alii e, e oia mau ioa oe i na i makemake ke Alii e hoike aku kana kauwa no keia mau mea au i lohe iho nei, alaila, ua makemake no k.au kauwa o holfee aku. Ua maopopo.no i ke Alii, ha uoea i hana ia ma ka mokupuni 0 Kaual, oio mau mea, ua lohe ia ma kela a me keia wahi apuni keia mau Pae moku. Ua lohe ia kou lilo ana i ke keiki Jjanaka maikai o Kauai (Mana) a me na poino no hoi i ioaa ia oe.

Me he mea la ua hoowahawaha maoli oe ia Aiwohikupua, e like no hoi me kona hoowahawa'&a ana 5a

oe, a oia ke knmu o kou lilo ana ia Mana. Ua puai keia lohe a iohe pu na Kaikuahine o ko kane, a ua komo ka hoonaukinki iloko o ko mau kaikoeke a o lakou n<> auanei, kou mea e poino ai, no ka mea ua lili loa lakou no kou lilo ana ia hai, nolaila, ke iini nei lakou i mea nou e niake ai, wahi ake kilo i pane aku ai, rae ka hunahuna ole iho. A pehea la ka hoi auanei au e pakele ai i pane aku ai o Keamali?, me ke kuiu ana iho o kona mau waimaka.

la wa koino iho ia ke aloha iloko ō ke Kito no keia noi a Keamalu. Ia manawa olelo aku la ke Kilo, i n.a hoolohe oe i ka'u e a'o aku nei ia oe, alaila» aole no e hahai ka poioo mahope ou, aka i hookuli hoi oe, ooe aku no ka loahi. A e oi §kti ana keia poino e loaa ana ia oe mamua o ka pilikia i loaa mua ia oe, wahi a ke Kilo i pane aku ai, Hoomaka aku iake Kiio ē hoike i na mea apau, i ka i ana aku, i hoi ananei oukou a hiki i Paliuli a i hoomaka mai ko mau kaikoeke e hana i kekahi mau hana e heohei ai ia oe, oia hoi, ma ka aiea ai, mai puni oe a i heie hou mai a hoohauoli ia oe ma ke koi ana mai, e hele oukou e le'ale'a m'aihele a i koi mai ia oe e hele oukou 1 ka hula/ i ka u'u maile, lele kowali, kui lehua oki lei bala, mai ae iki oeJe hele uae lakou.

Hoikeike aku la no hoi ua Kilo nei i na inea ana i manao ai ois ka mea e poino ai o 'Keamalu, a koe ka bele ana i ka le'ale'a hoolilolilowai, a oia auanei ka tnea e poiiio ai 0 Koamalu. A pau ae la fca !aua nei maw olelo ana fio na mea e pili ana 1 ko Keamalu mao pilikia. Noi akn 1* o Keamalu i ua Kilo nei. i ka i ana aki\ e, e laua nei, ke noi ak« nei au ia olua i no hM olua, a i ike olula nd ko'u poHo, e hele ae fio hoi olua a hiki naa ko,u wahi e noho aua mai kannloa olna, no ka mea aohe mao mea nnna e ke T ake*a mai ia o!ua. wahi a Keamalu i pane aku ai. 1 ka D>&<aukau ana oka huaka'i a ua mau Alii uei e hele uu liilo, o ku U«lc. iho la uo ia,a Uoi aku la uo hu', ua m»o Kilo a Makaula uei» nn k« laua wah> i hele mai'ai, I ka hilti ana o ka huak&'i Alii i Hiīv>, ua noho iho ia o Keamaiu me ke knikaina o kona uKikuakauo, (Aoie i yau)