Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 2, 13 June 1918 — HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika" [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO KEAMALU KEKAHI O NA MOOLELO HOONAUE PUUWAI O KA LAHUI HAWAII "Mai ka Hoku o ka Pakipika"

HSLU »6. 1 k«!ii wa no n»e «u>a e nei, «oi« n«i i m» ua, 'iiwa i hoike ift ai»i ejte Kiio. ke nnlu wale tum no ilok- ona, ;>o k£ pilikia, ke h•.«>lohe oi« oia i tia olelo a'o. Ua'likenoo elūn liialaiua keia iioln» ana o iakou i kai o Hilo, i kela wa. ua ano palaka pu mai bi <)ia, a nanea nu boi. A b»la loa kekuhi naau Ia I :ibi o keia noho a»a. ua ala mai la ka hoomanao no na makna, e noho mai la iuka «o ka hoomakaukau iho la no ia iio ka hoi an.» iuka e ike i ra oiakua. a me he keiki.

la iakoo i uiakaukau ui e lioi, ua akoakoa ae la a hui aloha iho la <ue na makun. » me na Alii no; bol a ime ka poe no hoi apau e noho iho ana. Ika makaūkau ana o ua mau Alii uei, a txie na kanaka pu uo hul, ua booliuo ia uiai la uo ke alanui e

hoi ai, a i ka hoi ana a hifcf lwaena koūu t» kai a uka, holo mai la k« ala ona pua, a me na hua iii. lolianoeae 1& ka uaanau o ua kanaka, a hoomaka akuola e hele e holi i na pua lehua Kupalii, kupaoa, Oae na hua ai pu, ka maile no hoK ka oheio nee papa, ka hawane, elei a me ba holei; ke auwana hele nei na karaka, e ake ana 6 loaa keia mau noea ai, o oa Alii boi, ais no laua ke ho<.raau ala' 110 i ka pii poiolei [Qa alaaui poTolei.

Ia wa i hui ae ai o mua a me hope o ke alanui a hoaa wa!e iho la no na kanaka i ke alanui ole e hiki ai iuka- 1 na no hoi e hoomau uei i ka pii, a aole no hoi i maniuo loa aku'ka laua nei wahi o ka pii aua, ua hajawai aku la laua nei uie Paneeikaloa mai uka mai no koīia paoee ana mai, a kau iho Ia iaua nei, a ia la'ia no a noho pono iho iiuna o ua wahi muena nei, malu ana ka la ia Kaupuaumoanaikaukaopaliuli matvna o iaua 'nei, pa'ipa'i ae la ua manu nei i koua

mau eheu ma o a (onanei o laua nei hoailuna hoi e hookaawale, a e pale akū aua i n& mea iuo o pili iiiai ina kino o'ua Aili, e like no aie kana hann inau mau, oiai, kana Alii Kupu e uoho ana i ka uka iuiu o Paiiuli.

Noho iki iho la na Alii e hoouaaha a hoomaka aku la ua manu nei e kui !ei no laua nei» e paukuku ana v ka hala me ka iehua, ame ka maile pu no hoi. I ka lawa aha o na lei, ua hoolei aku la no ua ium.ū

nei, ma na po a me iw a'i o laua nei, hele wale hoi kela a ohuohu i ua n««a i ka !ei, h'ū hoo mai la uo ka u'i o ua mau Alii ii©ī e iike me ko laua wa. maeuua, a o ku mea hilu loa, ahe mea hou uo boi ia imua o ko laua mau maka. Tko laua hoea ana aku, ma ka punawai auau aia hoi ike aku la iaua uei i ka moe o ka Uiu o ua laau apau loa, a he ula wale no i ka ua koko ka iaua nei e ike nei, a e pi'o ana no-hoi na auuenue he umiku-

mamalua i ua punawai auau nei. a ua lilo no hoi ka wai i mea ula, a e owaka muu ana ka uwila. maUil» ia wa, a e kani hoomau aua uo hoi ua u ea kapi, e like.no me ka uiaamau mamua, a e ku uua no hoi ua kaika.nahine eha i like Jio lakou tnau ano (iie ka tiau a'ia'i o Ilale- • uano, a o k > lakou mau helehelena hoi, ua like no ia me ka ula o ka !a enapoo ffkti ana i ke ahiahi-

Ma keia mau mea kauiahao a Keamalu e ike nei. uu houpaha'oha'o ia laua no keia mau mea a laua e ike maka nei, a uu aneaue ne o Kealaula e lele aku il.-ko o ke ki'owai, aka, ku iho la no uae oia me ke kali ana a pau poiiu ka houlea ana a na uiaou, a me ke kuui

ana u na mea kaui a ua muu, kaikamahine uei, alaill, lele aku ia o Kealaula iloko o ka wai e uuau ai, a lele aku la uu bji he elua o na kaikamaUiue iloko u ba wai, a hook«Ui Uh ka au&u yu <»e Kewlauiu ku buku o Paliuli, liv»ko n&a o kna uiawawn e auu.u nei ke Kuiki Alii tr>ti kona mau k<thu wahini', ua huo e ae la kona m«u h<jieb«i«aft a koaio uial, la oa Ui«n&a anu e iloko oua, uiu mai lu ka tnanao iloko <ma e ik« i ka wvi o Hiiiawe, o-4t« inea apiki nu nae aohe maa nan& i aku iaia, i ke ano oia ano ai.

A no keia oie e» leu mar»ao iloko ona, ua kupa ae la 110 ka u»anao iloko otia e hoao, ak-a, na an'a ia mai eka hilahiW, no ka inea aole no paha i hiki mai i kn wa kupono e hoohana ia ni ka iini a kona puuwai. A pau knna aunu ana hoi «e la ua Kealaula nei a kapa o ka wai ku iho la iluna o ka papa pohaku a Keamalu no e moe mau ai, i kona wa no e hele ana i ka anau, ia Kealanla no nae e ku kohana pma hele mai la na kaikamahine elua i koe, wehe ae ia i ko laua mau kapa apau a hoopili aku la i ko laua mau kino ma ke lruā kekahi, a ma ke aio eleawele ana laua i ko laua mau kino palupulu i aialuo ai ka wai o ka ili 0 ke Alii opio.

Ika pau aua o ka holoi anu a ua mau kaikamahine nel, ua hoaahu aku la laua i ke ATR me na ' aahu nani i hoomakaukan ia no kona ku lana ici pakela aku hoi ka nani imua o ka uani o kona aiau makua.

Iloko o keia manawa e auau uei o Kealaule tXie kooa mau kahu wuhine, keike mai la kona uiau makua, oiai, lada e noho inai ana ma kekahi wahi kokoke wai, a hoomaopopo iho la laua oia no ka hanahanoekahi i loaa i ka lauā keiki a o ka hoohanohano elua oia no kona hoi aoa maluna o ke alanui e pi'o ai& mai ke ki'owai aku a hiki i ka hale, a o ka hanohano ekolu, oia no ka moe ana o ka lau oqa laau i kona wa fi hele mai ai, a pela no hoi kona hoi ana aku.

Aka nae hoi ilokoo ko Keaoaalu mau la he moe na laau apau oia Paliuli, u he moei)n hoi kona alanui e hele ai a e hoi ai no hoi, ai ko Kealaula a kakou e ike aei he okoa ae no hoi ia mai ko kona makuahine ae. Ika hoi ana o ke Aiii opio, hoi aku la no hoi na naakua qaabype ona. I ko laua hiki ana i ka bale ua moe oo a bao apau, a e pi'o aua no hoi kona mau anwuue, a oa uo boi ka ua koko. A hiki laua nei i ka pusa oka hale e ike i kona mau makua a me kona kupunnwahine, aka. ua kuko nui loa kopa manao e heie e ike i ke keiki, no ka mea ua haehae loa ke aloha iloko ona *\o kana kaiua lei Aiii-

Ih Keamalu nae i hele aku ai a kokoke oia mawaho o na pa ewalu o ka hale, ike aku In oia i na manu elua e kau ana. a o ko laua mau ieheu u» hohola iho la n,> ia ma ke aianui a oia no hoi ke parii o ka | puka a pela no i na pa apau, a hiki i loa iloko o ka halo, ua palua wale [ianonamanu ma na wahi apau.

Eia no hw kekahi, i na la at? ma.' mna he kapu loa kela wnhi uole komo "flfalē ia kela «me keia, nun noho paa na kia? n< N k* mak'ee 110 f ko lakon hake Alii, a ua lilu he keiki AMi Keaiaul.i i me:> nui loa lloko o ka puuwai o na kahu, aka, i k7» lakou ike ana mai no nae ia KMinalū, ka makUahine hoi o ke Alii a nona hoi ke k*pu a !akou e kiai noi, he wea e'no hōi ko lakou ipiha i ka hauoli, a ia luanawa no hoi i wehe koke ae ai na inaiiu i kū [lakow mau a k»»mo ako la o | Ke«ma!u itōko, s ia wa no ike akn lla oia i kana keiki e h:\nai ia ana e Ina Wanu huhi iike nie na hua s>i i Mo;ia ia iiA-ou nia ka \va nshe!e v i {X<iU 1 imu)