Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 7, 18 July 1918 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA A ME VINICIA KE KAUKAU ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka poilaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA A ME VINICIA KE KAUKAU ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka poilaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUKA I KA MAKOA HOAHANAU ME KASA KKIKi HANAI'NA * f M« p»l»« «• p-iioM oe « ktj« k«ki 4 *%», o k« hoopepe w»t« i«e ke kā«oftiHo ole I kon» tn*o mana 1« b«> ok«)i no U a'nhope n k« ih#pa. E w#iho m*lt« i'o tka tī<» pahak«tt» i*k t « m n«i h«l m ia'» i lc«k«ihi mau me* pill I kf» kan« o k« Hikinn."

Ika hwmika an* atw nn o kp kannka npi »i k« kamaillo i kekahi mau mea pili i na hooiii kaua ana m* ke Whna kana o ka Hikina, a oiii !H) ka manawa a kona A nakala I upo'i iho ai qh maka, * me he ala • hoike mai ana i kona !uhi ia oih'j olelo. Hooloii koke ae 1« oia i mau kauj»iUic ana, a hoomiikn aka ia e ninue i na mea pili i k<uia ola kino, a i ka iobe aoa n fea Anakala i ke:a wau otefo a ke kauaka opio, • o ke keiki hui & k< na kaikoahme poa&hiie, u& kaakaa koke ae l e koui mau maka, a hoomaka mai !n e kauiailif» hou oo ka me* piii i kona eU k'mo, a e h'iike mni nnn no boi i ke «iio maikai nfe o kona ola kino # • «mwiuH r»o palw ia o ke inn oo rnai o kona kino, a maiunli no hai o ka lilo man i na ahaa'iha le'a-; ie'a a ka Koiepera,

"He eiua o)&kuh]ki i hala akn nei, ua iMHMina lialaian 'ie ekolo k&kiui manu elf-t!e, h he mehai boi i

ke akua Epulerosa, a ua hor>htif pu jft «ku h<*i he kiaha gu!a me iu ruau tttobāi> oka rnea kupakr>aha no n«e lua ia maa oaohai a'u, aole nb i hilinai aui wau i ka hiki i kela Aumakua o ke ola ke kokua asa! ia'u, ua hoomahui wale aku numnii oka mea kuluiua i hana uiua iu e ka poe Rorwa. * Ke mauao nei no wau ke aao wawahi mau ia nei no ke ano hiUnai aumakim o kekahi poe ma Rouia nei, a ke komo mai uei kekahi a«o hiiinai hoomana hou uia kahi o na aunuakua a na poe o Eoma i hilinai ai, a ua hele uo keia hilinai o kekahi poe i na akua okoa, a h'iea loa no i kahi o na kauwa aiaio o Kais;tla. He mea oiaio keia a'u e hoike aku nei ia oe e kuu keiki. H« kuni tvaie iho no kekahi poe Howa i na mea ala imua o ke kuahu o na au.nakn-a Bouia, aka, aole no ate ka nianao hiiinai oiaio, oiai, ua hoomaopopo ioa uo paha kekahi poe o lakou i ke aoo mana kokua ole o kekahi o

keia uoau aumakua a na kupuna o n» Ilooia i hiiiuai kuhihewa wale ai. No'u ibo uae e kuu keiki, ua waie aku 119 wau i keia mau mea me ke ano kuluma wale, a he hana hoi ia mai ai oe u n» Kahuna oke kuahu like ole o keia oiau auuaakua unihipHi."

Ika iob*i aua o ke kanaka opi 1 i keia mau oieio a kona makuakane haoauna, ua nana aku la oia rue na maka ha'oha'o, ana mai oka Anakaia i keia uana ha'oha'o aku oke kanaka opio, ua akaaka ae la ua Auakaia nei, a kamuiiio hou ulai tue ua iuaka piha i kaakn.

* 4 Ke wauao iiei no mu e kuu Maou&a, ooe kek:i)ii i ku i kn pua ki mnlu a Cubidu, a e lawe aku ana paha oe e kuu keiki i manu nunu ke'oke'o uuu ke kunhu o Kaparisa ke akUH webine, a e kanaenae aku īāia i kaua uiau kokua ana inai ia

oe„ A<»le «nei pela e kuo •loh*?"

*'U« iM«ii»iei <«e « kuu Auaknla * i kuu m& ui* ke knhua kauh. aole 1"» « ku kc-knf:> pua a ka u Wratin ia'u ( a i<»le nr> muī i bwuiehfu iki uj«i i kuu p«te* kaua, «ka, i«'u i hel» !><«{ mai net, M WMWiiho ;ki uku n.) o i,« ijml£« d ke kuUnaktiuhāl« kaulwna o ft.rni. o«l, ua ku P< la no wati i ka {xi:i ki (iiaīu 4 Cubīda, a uinunil' tti« mnn k«k»ht ki.mu n ku'ti h« l*< huli iiiai nei ia oe. Ke manau nei

nu *r«u e h.»awi oaai ana ti<> ne ] kftu toAP kokoa ana ia'u. M

ijaiiiua o ka bikf ana i ka Anakaia e knniailio »ku i kekahi mea. tiM uiai lu. ke kauw'M kawele o ka bahs auau, » r*fM>iii»k» mai la e h««a i kana sp<Jim huna mnluna f> : U« Ka<ikf*u-A'it R'ima, 8 i« maf»HW« rto Uoi o Meeuei Vi«icia ' hewunika •« ni « wehe i #<>na mau aahu ow»ho, a « oiwketnak« pu ani h<»! e komo «ko ih»ko o k« kapn au»u wal mahaoa. i ka ike «na aku nka Anakala i ke kino nani «paol! o k«ii« keiki hana«»a ( «» ia 1 inahalo noi n*«a, a ua kamaiUa aku ia oia i keia aian oleln tnahalo.

J 'Ea, i n? e ike ana o Jj»!gipo«a !' koa kino piha' pnnn, ke manao nei no wau, e !i!» ana f>e I kii kuVa!u ia j ma na ipuka n ke inlinakaoh'ale, n e Hlo ai hoi i kii hoikeike ia rm Ffe-j rcku!a k« aumainia ikHika, * n fca ! mea hoi a na p*e hooik&iia kino e' hoomana nei. ooe ka mea k upono! loa e iiio i kii tnabuia hoikeike ma na wahi puka auau o ke koknakau* hale kauhna nei o Roma, oiai. 8o!e īoa wau i ike i kekahl kino pih» pai:o o kona mau e }ike mF~k7>rr e kou keiki/'

Ua liio kein uihu kaieailio rnakālo 00» & ka An»k«!ft i ot«a oo k« iuimkā oplo e iKiiuoaka hauuli ai, uiai, aia i'a no iluna o k<»rm inaU llila kino kahi i hftlii ai ke ola kino qaaikai, a aoie hoi o ke ola kino Oiaikai w»le, %ka, ua papKhi p«i ia koua kiuo e ka ikaika pu, a o kf kuiaua ; .ao&ikui ūu hui ia u ke k«-

uaka opio. I ka wa i pau ai ka hi>npoiK»poii<i aua ona kauwa kuapaa i na u»e* aia, oia hoi na >nea e hamo ai ntahope ibo o ka a;iau ana, ua hwoniakaukau iho laua e nee aku «o ka ruo-J inawaho, lie mea pōno pah« i ka mea unnhi inoolelo e hooakaka tki aku i kekahi «j.au mea pili i .n» wahi auHU o m "kanaka kaulana o Bomaf :> a i oie ia o na Kaukau-Alii ko'iko i o ke Aupuni Roma. a ? hoouiaiu ia aoa hoi e ka £tuepfra Nero, a * ike ia no hoi uoa ka inoa

Me kekahi o keia mau haie auau, aia no be mBU wahi i hoonani pakahi ia no e kela ooe keia Kaukau-I Aiii Roma, a he mau kauwa wahine; no ka keia ma keia Kaukau Alii ma ki mau wahi, a ua hoohiluhilu loa ia keia tnau keena hookipa ma kahi auau o keia roe keia Kaukau-Alii Rotna, I ka pau ana o ka iaua au»u ana'ma keia keena auau, «a hoi aku la ka ma»uahoflhanau rne kana ? keiki -hanauna no ke keenlP nui j ; hoohiiuhiiu nani ia o ke KaukauAiii Rorna, a e ku makaukau mai! ana na kauwa wahine tne na mea aia, oia hoi na ipu ala, a i hana ia oiai mai loko tnai o na mea a!a o ka Aina Hikina. O ka m;»nao o kela mau mea hlh, e hamo ia mai ana ke kino e kela mau kauwakupaa, a iwaena o na kaowa-kuapaa e ku raai ana me ka makaukau, he mau wahine A'gupiku kekahi, oi« hoi no Aigupika lalo, a oia no hoi ka poe kokoke i Aitiopa, a ua hiki no ia kaua e ka nr,ef heluhelu ke hoomaOpopo iho, he mau w ihine ia u ka lahui Paele, a i hinuhinu boi ko lakou m»u iii t»e he ehoui eleele a(a. Mahope hoi o ka hooma'ema'e aua o kela ru»u kanwa kuapaa o Aitiopa, a i ole o Nubia hoi, ua ku mai la keKahi mau kauwa wahine a na lakou hof 'e hamo ke

trrnn o lr<» !»kou Haka t a tfiea ala.

O ke kioo o ka An&knla o Macnga Vinicia t oīa no k«katil na kino mnikai mao!i, a he kaka!kahi m> hoi na k»n*kx Mno rn«?kH» o ft* rn a «• like k«'1» Aniikpla .t k»' Kon R*»ma oj>io. h u« H?o no h"l k«la KHukHU Alli ft ! oipk Vo»>Kd f ! ! u? n« waliine R ok« kn lana kf*ki<>, akn, m kHmnillo ia b* nae, he kanakH ola me ka punwa! mahala, * tja hīk! o!e I ka p>a kft« a ke akua o ke nloha ke komo aku iloko o ka puowai inahala rlte kaa-\!it Pr>teronousa. Iwaenā ' 6 keia mau kauwa kuapaa fTetfne, ai;« kekahi o oa wahine kauwa n*l lofl, ua haole oln i ke al«»ha lae kona Hako a «ole nae i hoomaop<>po ka Hako Roma i keia aloha i waihr» ta ma ke kuahu okē nloha Ika Kata ana aku o kona Hakn kane me ltafHi keiki hnnauna, ua hnli ae Ih oh kauwa wahine Helene w«i, a Honi Ikmhīihu «ku la i ke kif maba)a .» kooH H«ku e ku hoonani ana t»a k« poka <• kela mmi. 11« hoike no h<M kei« v i kahi mooawa i hoomao- ! po)EK» <ile ta, eia ka kek»hi me» i haawi aku i kona puuwai me ka hoomaopopo ole ia :uai e ka men i ' aioha ia aku ai, he leliulehu wale; ua tx>e oia ano i nla mai no mai; keia manawa, a hoea wah* no i o kakou nei i keia maimwn. j

I k« Kaukau-Alii R>m« i hele *k« «i me kana hlnaui a/~ aa ikamoeaku !a ko lana alahele no 'kekahi wahi paina kankna, a he ; wahi no hoi e ike mau ia ai 'na poe kanfa?>a o Roroa, a e kamaWo ai lako» \ na nnea pfti ia lakou fho, a i ka mea pili paha ike alaalii. Ma kwa hnaka'i a e fhai>rfeia arja nn ka A<tak<ila e na kauwa k:t*pas, a o ke k«iki hoi e ht le ana no oln ma, ka «oao o ka manele ,> kona Anakaia. I«o iaua hwa ann i kela w«hi luana u na pme Kaukau-Alii ua haawi ia aku la ke knooh» i na hana mea ai, e hooiako oiai ia laua me na nno apau i tTiaa I ka ai ia ma ka papa-alna o na h«tiohano

Ia laua e noho ana ma na punee nani i hoonuakaukHe ia ma ka'e o ka papa-ama, ua hoomaka aku 1a ka Anakala e ninaf inau i kanu keiki hanauna, i na mea pili i Kona oiakaukau ir»a kekahi mau mea hoonaauao o Ronrj<,oia hoi ka haku ana i na mele hoftipoipo, a i ole I na mele «lahalo paha i ka Rnx pera, a i olei ke kakau ana paha i na moolelo pokole o kek«hi poe kauiana o Eome, a i ka makauka i paha i na olelo ho<ikaau o ke alo ahi, a e Hlo ai hoi ia niau makaukau i mēa e puaahele ai ka mea i hiki ke hoohana ia inau mea imua o ke alo alli o ka j£tnepera Nero.

Ualioole loa mai la ke kanaka opio i ka hiki iaia e hatm i kekfht oia uiau mea. oiai, aoie ia mau hana ma kahi houiooana o na koa Eoma, a ua manao ia ia mau hana no na wahine ma ka home, a o ke kuleanā o ke kane Roma, oia no kana puhikaua, a me kana laau ihe,

Ua lilo keia mau olelo a ke kanaka opio i mea akaaka loa na kona Auakala, aua kamailio aKn Ia iiie keia onau olelo ano hoomakeAKa. (Aole 1 pau)

.'l'aulding. Ohio, luhe mahuka aku Ih kekahi mau mea e □ialama ia neT ma ka hale o ka poe kī-na, oia hoi he kane mdknpi>, a o ka wahiue hoi he wahine lima ole,

oia hoi oa muumuu no kona man iima a elua, Ua mahuka Uua a mare ia aku la imua o ke*ahi Kahuuapule, Wahi a laua i kauiai|io ae ai, oka kane mahapo hoi, e lilo aua ia I iima kokua no la.u*, a o na maka kaaiaa hoi o ka wahine lima ole, e lilo ana hoi ia i maka no laua e pono ai 8o laua noho ana. Heo'iolohe no ka mare a keia tria« rrka 'ki-na. * N j