Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 14, 5 September 1918 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKONA 1 KA MAKt> HOAHA.NAI* ME KANA i<KIKI hakai:na 1« !aUn fiO nae i maala mai ii wawaena t» k* hmkin na k'Anāk,., ut» hk»» ?h tin <» VHi'ci.. i ke ano i/t)()hi» is ī)o h Anakala uiaī, e haaw» aiao m*j iUI • fc« anaiua i na pa'ipa'i ana i&īa, a ōaa wnhine hoi 1 nffe iiia? i kooa maiieie, ua hoolei rr,ar la i n-.

honiana iaia, a i kona ui«Ha«a e laaaio ae ai ma kekahi inau uianHn ua ku mhiie ia raau maoele a hai« ae k« laua oiaoeie. aole wāie o dh poe e noho «na īi *k«» o kela mnu nß4fieie kehaawi Wale mai nn i kt aloha iaia, aka, o nn Kauwa ktiapaa p i kekahi e ku><m ti<iOhauuhano īiiai au# i ka puoaheie a KaiBajr», a iie it»ea poiio no hoi ika mea uuuhi ts hoakaaka iki aku i ke kumu i puuaheie ai keb Anakaīa <»vViuicia ! aa kanaka iiKe ole o na kulana like ©ie.

He iiaimli;,» puow»> *]ohft teeitt Auakaiii o Vineiia» a > *a wa i gjft* uao ia »1 e luku iiuiwHm iu na kauwa ]t*hulfciiU n Kekahi Kaukau Aiii Ro'ua iokoino, uiaioul) o km&, pepehi i» aoa a. make loa e kekahi u kaua ojau kauwa ua jioa-! oau ia e oa hua o Ka Aha S«uate ej luku holookoa ia kela heluna lehu-; iehu o keia pue kauwa kuapaa Uiaeiiuli o Ka hewa o ka mea h<>o~ kahi a oiai o keia Aoakala o Viiiicia, oia kekahi o na hoa o ka Aha Beuate t a ua iawe ae !a oia i ka »oao hoopakeie i ke ola o kela mau kauwa kuapaa lehulehu a oaloielo ihaua o ka Binepera toe na Ho» ihanohaaii o nbs Senate, a uaainuli oka iioiau loa o kana uaau oieio aku ud hoi i ke aloha, ua hoopa ia ka puu wai oka £ina[>erh, » ua heielei na waimaka o na hua o ka Afaa Senate, a ua ho<>pake!e ;a ke oia ō kela iuau kauwp kuapaa iehuiehu, a i aneane i ka ekoiu haoeri ka nui, ama ia manawa unai fea iilo ana o keia Anakala i fjyea punahele i na poe. lehulehu o ke Kulanakauhale, ma ka aoao nae hoi -o na kuuwa ame ka poe h'aahaā o ku aiua, a aa ka aoao hoi o na'wah'ine kiekie o ka aina, ua hoomahie luai lakoa iaia maeuuli o gona auo kanaka uM maoli nn, oia', auie paha iwaena o pa kankau AHi R<iina ;kekahi kanaka u'i e like u:i« Petero;uuBa, ka Ahakala hoi o Vinioīa, a o

Scona mea hoi i punaliele «i •o na Kaukau AHi Eoma. 'uamuli 00 ia o kona lilo i punahele ua ka Moi Piiuikoko Nero, » iwaena o ua auo ino o kela Einepeiu, »a hiki i keia Anakala o Viuicia kt- hooumlielie t kona enau oihmho ahiu, a hoopakele paha i ke ola o kekahi kankau alii i manao ia e lilo i lunhi ua ka huhu pupule o ua Ēuiepera nni, nolaila, ua hooniaopopo ia ka mann ahika! o Keh R*»ma Kaīaiaina 1 ko lakou Effteperā, a iilo oia i mea pai ia e ka hapanūi, o kon i tnuu hoa kaukau alii Rotßa, Th lawa |Mtha keia niau i ke* k»hi rut»u atio o ka Auākai.i o ke kanaka opio e owili pu ia u.-i iloko ō ko kakon i»ootalo, n e hui> hon ae

kakou h hahai ukl) aiA lte »!ahete •> kc kakou moolelo-

I ke ku ana ibo o ko laua mnnele mawāhn .» ke!a Hale kua' buke bahiko, ua lel* like aku la tio lnua ilalo a komo pu aku 1a oo iloko o ktta halekuai huki», <»!«], o ka bal« k«la e kuai ia ann r»a tuek hooip'». ip<> 1 haku ift e oa poe iike ole o IL»«ui*, a uu liio in,i m hnlekuai huke i kiko waena no na poe lehul«hu o ke afo «lii e hele «i e oooiohelnLe i oh oi«;« '»ou, h ma i» h*leku«i bnke no h"i e hoolnha

>ttiaa la ai t»a ujeJe « hak:n oiaa ia :»sa e ka Km**per>i i n he ha»a hao<» hano loa i ka manao o k» poe anee uiii ka hoea i kela hale e nioau ai oo n» meie hoti o ke alo alii. O %eia komo ana oae o Vinicia me *oa& Ananaln Uoko o keln b;tleßruu.ī buke, aole no uinamnnu i na mele liope a ka Kmepera, akn, uu inakemake ka At>akata e kon' i ke khM bnkea haawi aku i k« j kanafc« opio i hoi koke mai m»i ke kahna kaua luai. a e a'o ia «i oia i kekahi iiiuu loiua oka Ihuhh wia ma ke

i«lū *ui i> k* Saifcper<i, oiai, h r 'g-

p >pi» iho la uo um Aaakala fjh\

e kwuu ia aiai aun keia ka/iak» opioi i kfckahi uiaoawa e hele i m ahaaiiia iealea a kā Euaepem. . "Ēm he loakaua na*u ia oe e kuuj ifceiki, >-« iawe oe a helahelu me ke J akahela» a ke maaa<4a|ta nei n»> whii | » k»aa aiia no kekahi or»au . W»-i ««a,«ao aua iaoe «ai Joka u><<! i» nii j liiea au e heluhelu ana.*' ] "K« JMW>na®ikai aku nei w<*u ia 1 oe iio keia b^ke,^ , a ia manawa oiaj i naua iho ai i ka iuoa o ka a j «ke iho ia oia i keia mao huap&ln- ( paii i i kakau ia, 4 ' 4 BaBeric<•tia. ,, i Nawai keia huke i kakau ma , luua e kuu j "Na'u uu i kakau p< iioi kenn bHik«4 • n»e he «»e» i, itce na u < i kakau kioa huke » ka'n wale' uo e uoi akti ne» la <>e. mai hoike . waie aku oe i kekaoi tnea i ka mea | aaoa i kakau kena huke, o oe no i noi a o wau a nai<» iho no keia ineai oiai.eiao Rotua ke hoopohihi iaj

ne. uo ka «uea nana i kakau keoa buk«, a oo ka uiea hoi i kakau pu kekaiii m&a male iloko o kena ouke, He nui ka ujakeo»ake o ka iiinepera e ioaa ka aiea uana i kakau. ua hiki oie ke ooike aku ia ujea i ka Emeperav Aoie yo ko'u hiiahiia uo ke aao o ke kakau ia aua o kena huke. aka, aoie wau i makeiuuke i ua (uauao ake waie. i ka luahaiu ia uuai. He ioea hauoli iau uo'u ka iiio ana o kekahi poe o Kooia uei o»a ka imi a k<>ho waie aua aku i ka utea ua»a i kakau keuA buke "

Ua oieio iuai hui oc ia'u» aole oei he uiea kakau i uu pauku uieie. a ke ike uei hoi wau i kekahi mau pauku lueie i kakau ia oiaioko keia buke. He kai<aka hohouu uiaoii uooe o ua uianao e kuu Anakah a ua pouaaikai wau i ka liiu ana uii i Anakala no'u, a 16aa no hui ua kokua ia'u iiiai ia oe mai." V& akaaka ae ia ka Anakala i aeia iwau oieiu a kai a keiki i>anauna, aia u»anaw» i hoi hou aku ai iaua iioko o k<> iaua iuaneie* a nee hou aku la 110 kekahi halekuai hou aku, ai« luanawa o la.ua e uiHUiaka i» aua e kuuw» kuapaa, ua \nuuaiiiu hou aku !a ka Auakala i keL iaau uleiu i k»na keiki hanauua.

"1 ttmi. w* e iieluheiu aj i ua o keua bi ke, aiaila, e helu. bēlu oe tiis ke nkahele loa i ka a Tiriiuaciontt, a e hwujaot*op > i na ami i huikeike ia tua ia ahaaiua, a he kuuiu hwhalike maikai no hui ia nou e hoomahu'i aku. Mu kou heluhelu ana i na me!e i kakau i;i tua ia tuau wahi, e teluhelu no me ke Ikahele, a uiai kau»ailio oe uie ka noonoo ole i kekahi uaau mea pili S kela uiau uiele, a lohe ia pah« iaiUā c ke alp u ka Ēuiepera Neri>, oiai, aol« ona oluolu 1 kā oiahalo ia aku o kekah tnau uiele uiauaho se »i kana qpau mele ai. E akahele loa oe I uiāo a'» e a'o'āka nei U

oe. I fia fi<» h"i e ka;urtilio ia mai no np tn«>le a Xero i kakiu ai, f hahai p'j alia nf> iwe ka poe e īoahalo keta :tiau ene?'», ..ĪHi, i> be ala hele iho la n<> j a o kou honpuiinhele ia m«i Ta hahai im w«u i keln alnhelē, u ! >īe k» nmhnl f * "ifti t aku, nfaa« e iK»cmoo ana n«» hi>! 1 k<Vti opo, aolt- hoi i ko'u mun»n pof,ni iho, He nmu oleh» a'" '««ia h'u «• hoike e riei ia «k* uo kcti p 'tu> o kei« rriu« aku. a ep uio oe»* h'>nnniop -pu 'loa i keia u»uu uien." Ika ht»oki ana a«; u im AiMkala nei i keia ina" olelu, ua īī»uoh» hou ae la oia i ha kauwa auaiui, manele, e ku hou iho eunwaho o ka Hale hana gula o Idoleoaa, a kahea akn ja i ka uiea haua gula e īiieīe u>ai e f|oopouopono i ke kuuiukuaī ■» ke-. kahi naai) kahiko guln a Uh KHU'kauA,lii nei i kauoha hjioh ai'e iaA i nof< o ke!a a>au ,hooW>gupun.. ana a Uu noi \> Vinlcia« ua kauoh;i af ! t -iu \ i.u'* kauwa|Jt h«le iiku n ■ k;« II n.r KulunakoHh&le o k«.- K<Miera!a Auluna, aia uaankwa u t kūu;aiSi'> liou luai

I!a uu ua AnakaU nei iu V rtic:i« i | kela uiau olelo. j "Ma ke alahele u k««ia e heie aku i tM»i, u& makemake wnu e katua;uo l aku ia oe ika fiJi«>Jein > R»fii un,», a je huike aku ui ia <>« i ke aoo .huoin i wale o kfcktihi lh*j knkau buke " I n«e o ke < karuuilto aua mai o ua AuMknU nei i.kekihi ulelo uu keia »uea «[ia i wnkeujfke ai e k&PuuUo iuai, ua buii na laua ,ma j kekuhi kihi e koKoke lua aua i kafcJ jo ka Keneraia kahik<> 4 u jaku Ja laua ao fca puk.i nui <ikM I iiale uui u ua Keneraia kaLuko fiej, jiaiaia uo lioi n ku aia ka puka. ua j l»oea k;>ke mai la kekahi kiai puka I« ka hale. a wehe ia mai ia ka puka ;« koiuo aku ai laua i kekahi rui»i j liouii nuu i'ui, « t hooiiii»i \a i oloko o Kela •'unii .ne />a kii iuabaJa |4> tm A|ii *auiau« o Roma. u ma- | mua nae hoi o ko laua koaio ana |akuiioko o kela rumi hookipa, ua | k»n>aiiio oiai ia o Viuicia i .kona Aoakala i keia mau olelo.

; M Aoie «nei oe i hoon&aopoj)o akp iI» i kela ki»i puka t aole" oia i hoo- | paa ia i na kaolahao e !ike me ka haiia a kekahi oiaa Haku Kouia?" "He hale keia i piha me na mea hoopaha'oha'o. K hoemanao oe e kou keikl, oawnwa iama ha walii <»ie o keia Kulauakauhale, o ka wahiae a k« Kenerala kahiko, oia b«»i, o Pooooponia, aia ke aut) hoomaoaaip.oa uue ia, aua hilinai aku ka Jia i kekahi kanaka make lueiaio. a ikapn ia paha e lakou he ~K riBto," ke kue ia nei ke ano o kō Pomor>ouia noho ana. uaa kona

hoaie nei, oiai, ua hilinai waie np 014 he kupono no i ke kanaka bogkahi i hookahi no hoi aun nahine. & he wea kupono oie no ia kane ka hooiilo aku i kana mau kauwa-wa-hine i mea malniua mai iaia. He mea nune nui ia kei* uia Roma uej, ; aka, raa ka hoomaopopo ia o ke ku- [ lana noho hotne ana o keia wahine a ke Kcncral« kahiko, i»a !<>he ia ka maikai o kona noho ana uie kana mau kauwa, a anle w<> hoi oia i hoohana aku ia lakoii ma ke »no he *'he kauwH-konpaa," aka, li» hoohan» aku oia ia !ak«u c»e he ala he roau hoahanau pu iv> n.>na." **Ālaila ke aoanao nei no oe e kuu Anakala, be hale knpaiaoaha i'o no kēia, aia a toaa ia kaua kekahi ®ai:awa kaawale hou, alaiia, kamailio aku wau i» oe i .na mt-a a'ii i ike aiaka im ma ka nuho ana'o k«la haie, a i loko o ka hoho ohana aha o keia Kenerala kahiko m e kana wahine ame ka laua «ihu kkawa lawelawe."

I keiā nv#nawM n«» a huj!t e kamailio malie nti«, ua kuum »nn' U kokahi o na kauwa lftw#lawe o 'ua homo »>fi o ke Keiieri?A kahi*o, ,•}' ] kona ikeana ifta! i na tnwf?hini ktpa keh a«mat«, n* kuhikuhl t<e to"Uit uiāu noho u.aikai bo ua (UHiihiui e noho ai, ahula, hc|te aku in uia e hoikt i koua iuhu hak no na maīihiul kipa mai, (Aole I' pau) •