Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 20, 17 October 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELE HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELE HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

(He uiouielu kah'iko lua no iiawaii i«ei) (A>«ria 1a oo k» jy»nia!kfti u kt> Ka Hokn poe helnheln moolelo)

I H*ta (16) | Mtt w*hi " ko krtko« moI aMo, « wiiho iki « « hoi k*%oo ik« Ko»*»n«w*hine oof oi<xipnb« HiAa, • € huH • « h"1 kakou oo hoaka'i hui a HailiinlAm»ou I lte *kro £om iaio ift*ku* 1 kon*boM' •oft a£u I l.ilo Hftn«kth!, a<>)t na| m«kttft \ Hilo i« m«n*wft, oiai, ttft het«k»#poni aku 1« c* «akOniki «oknpnhi nui o Hawaii, 8 q« hoohihi iho 1« Uob i kft nsui o Kona. *r ka p* mai o k* cD»kttoi Eka. ai kft AMiHo kapoioH o oa a'iMft al>< a na | Alii i ftiohft nol #«i U* h<H»hihi Iho U ift»ft t ooho iUila in Ih. U Hailikaiamano i ho«a aku ai i k!e ftio o kona muo m.ikua ota K'nia, oa mahaunahe noai la kx mrikoa!i!ue no k«lceiki eepa a laaa. oiai, uirlilo ae la no qu keiki iw h Inaa i kot>a' 'kino maoh. a ninan mai lā i kēia «iin«u. "Sft. ike wale iN»o iiAtt kaikualūue hakv, n yehea hoi ko noho ana i keia Vi»ati la ft 1 'i» o'»h<> h'«ohihi iiei i keia aina.*' 1 c« lohe an» " ua HaHiku[Uuiiinu nei i kei« mau olelo a La Makoahine & i*k »u. ua kaioailio iaiiH lft »ift i kona mnkwahīoe i ke!a imftti '-oiwlu.'

>4 0wat ia <na» kaikuahine au i ninau mai la, a « kapa 1« iuai nei hoi hr mau Haku ke uo'u?"

Kahuiin! Ano e nō bōi Itoq niu*H e ** keiki, o«rai auanei hol k<»u man h»ku kaikunhine. kai oo faot o kou kaiku, Jyne ao boi • noiiu nmi in i ka naui o Hilo, ai ka hi'.naa h«»i o oukou e a'u mau keiki. !ioobewahawn koke ibo 1« no ka oe i kou ooau hanau mua haku. a na iakou hoi i w»el« u<ai ke alahele o kou boea nna i k« ao nei. | Ano e ioirii no kau mau oieio e ke [keiki. a uiaoa. ~

,k Aubea noai oe e kou M«koahine nana wau i hanau mai, h& mau kaikoahioe no laua noU, aka, aoie nae ia o ko'u man kaikuahine e ko ai i ka inoku . " I ka iobe ana 0 na «bakoa i keia mao oielo a ka laua keiki eepa, oa lilo iho la ia i mea haohao loa ua laua, a uiamuli oia mau oleio i kamailio mai ai ka makuah'ne i keia mau oieio. "B ka inana keiki e, anle <»u k*3fo?ahine ea« mawaho oia «nau kaiknahine 00 e noho mai la i Hllo, a ke haohao toa nei nu maua i kou oieio mai, Aoie ka ia o kou mau kaikoahine e ku ai i ka moku. He«ha hoi ke ano oia raas olelo ano e ! ati e ka maua keikl? Ke pohihi loa, nei mana i keU uiau olelo «... E oluoln anei hoi oe e wehewehe mai i kf ano o kau mnu olelo, ai pau ai hoi ko maoa pohlhi no |a mau olelo."

' Ia manaw* i kulou iho «i i a keiki |etpā nei a lana i?aio 4 a ho kekahl manawa ko«ia noho malie ana. aiaiia. ea a« ta kona uian maka iiunu, a ImmmiHlo aku la i keia oiau olelo i kooa mau uiakuu e naua mai aaa, a wehewehe'aku oia ia iaua ao kela mau ol t lo ana l kaumiio *ktt ai.

"Aiihe» mai oiu» e *>'u m u maku«, iuaī k»uuittbti ko i)iu* umuau i kuu hu'k*} «ku i kekahi uuea a ulu» t uo«> ua# mu* ulo tki» a tu> Loi wuu « i4v»>iU «ku * ktt i ka U«ff* uia ui«a malua« o olua, uiai # *«I« uo p&iiA.olu* i ike i k& oiua uiea lb»#ia A i 1

Maboye Ihu o ku ulua U*u*u,4iua < iik btkou 4 ua haaau mai UUe lewu wale 00, * uo ku olu* mauao no| p*h&, 4ole ia Le keiki. ua lawe ia ej oiu* a houi«i U iloko o k» pou aiuako, a iu* he ilio Lua|lv uia U wahi ia mauawa, \ ua paUa Ua] keia iev\e a olu* i pi, aj oie ieue Ia a ulua i h-tulei ai aie ka mauau ute be keiki ia, ua kii iu wai • kt» Kupuuawahue hookaiu kupua 0 cuatou, * hanai puuahele ia e ia. a hiki i kn iilo aoa i wahiu® iua »li, |ft aia kaikuahiut la u'u i hauau eepa IIILIMILL lile JUO hoi me> ku'u haaan •epa fa ana wai, o>a ka oi aku o ka 01 uoe ka naol, a o oa kaikuahloe a oltiA i olelo uaai oei he mau liaku 'no.u," aoie ioa i heiu ia ko iaua ano i ko keia kaikaahine itwe o'u, i" bfr paepM wawae ko laua ui yo kela kaikaahiue * 4 haku 0.'u. ,, a oia kaikUAhiue la o'u ka*u i oielu &ku nei ia oiua eo'u mau makua. oia ko.u kaiknahine e ku ai i ka wuku/'

1 ka iohe aoa o ua uoakua i keia oiao oleiu a Haiiikulauauu. ua lilu i aiea hwpahaohao luaoii uu i ko iaua iuauao, a nu ka.piha kehaha ioa o laua i keia uioolelo a ke lau» keiki e hoike ut>i ia iaua, un auo noho hnkaou iho la laua no ki'Kahi oaapawa, ai ka hop* ioa ua uiuau >oai ia ka aakuehiue ia Hailikii-

i&mauu. "Jfi ke kviki a uiaua, aole mMua i mauao he mau haua huokolehe waie k»ia au i i ooauA, ke hilinai iu «ku nei uiaua i kau aiau olelo, a u k» maua e aku oei ia (^e. Auhea ua kaikuahiue iewe uei ou. au hoi i oleio mai nei» gia ka ui o ka nani me ka ui o kona ruau Uete- j hei«na? Ai« ihea kona wahi i liaaai ia ai e ke Kopunawshiiie huukaiakupua o oukou? K oluolu auei oe e hoike mai i kekahi oaau uie* yili iaia." i "A ia uia i Waipu kahi i iianai ia ai, a be wahioe nui oia i keia maaawa, a naua uc i hooUua mai uei ia'u « heie mai • ik« ia olua, a e nu aku ia olu* • hoooaakaukau olua i o* m«a pUi uo ka h«xikipa aua inai iaia. ai ka makaUkan ana o ua uiea | kapouo i ka hookipa aku iaia, j alaila. kii aku wau iaia a lawe mai ike olua 1 Ua Huku Kaikuahiae īiiei o'u» a o ke kaikamahine pookale o ka ui o ka olua iuau keiki." I ka iohe ana o ua o.akua o HaiUkulamanu i kem mau olelo a ka («ua keiki, ua niaau koke mai la ao laua iKei* ninau ia Hailikulaumim. "Ea, e ka maua keiki alohn, ua kamailio mai ln oei ko aanu» hooo.akaukau uo ka lk« i kein kaika-

mahine ui a maua e uinau aku nei no ia oe. pehea la inaua e hoomakaakao ai oo ka hookipa aoa oiai iaia?

"Penei oo oloa e hoooaakaukaO ai no ka hookipa ana i «nu tuikoahine Hako, He eoiio Moku o Hnwaii nui Kuaoli, ai eouo no hoi puu n ka waiwai e koukupu ai. S kauoha ako olua i na Alii aī ain* t ai na makaainana hei apau e hiKi mai ana ke hele e lawe mai s<*la me keia i wahi mea hookupu, a e he» kupu hoi ma ka inoa b na Moku eooo o Hawaii nei. & lawe mai i ka ai me ka ia, ai ke kapa ou' hoi o ha ano apau, ai waa oui a wih īki, ai k)«&«ka nui 60 hoi me ke kaoakn itl, a o ka wale tio e hele ole Hiai .i ka la hookupu waiwaī'»> luu Kaikuahine Haku, oia no &a im* hiki ol« ke hele mai/' I ka lohe ana 0 ua makuao tJ*iHkniamaei 1 kela mau olelo a ka lau» keiki, na lilo iholaiaimea maikai iko iaua manao, a 0 ka wa no ia o laua i oielo mai ai i ka' laua keiki 1 keia m&u olek keuoha- | *'Auhe» «nai oe e ka maua ke-iki, k* apono loa aku uei maua i kau mau oielo 00 ka hookupu waiwai uo ke kaikuahiue haku, a peuei aat oe • haoa ai. £ iiio oe i Luna kukala, a * hele «o hoi oe i &a naoku ekolu i hooiii ia malana ou, a e kala akvs no hoi i» !ftkcu no ka hookupu J waiwal ike AHi, apau kela mau , «ooeu «kv iu» alaiia, hele no hoi oe i iM n«kQ tkoi« o ko uiku kaikua-

hiue iuai a lioik» *ku no boi if«, l*u« uu k«ua Uwkupu w»i- v . Wtij uo ka Pukii luiku u Um», * 4 olelo aku Uoi ia luua Uio ktia (uttkemu,ks houkupu waiwai. 0 uq ka limuuku maua uialuua o ka Mokupuni huiookoa liawaii a«i, a a i» i» ke ola ui» ka n>ak« i k*i* «juftu la |j'jukupu waiw.ai ike aUi.''

I ka lob« aua uo o ua iiaiUku< Umauu uei, o koJia liaalelo koM Uui . !u iiu i ku alu u kv>ua mau uuakUa, a o kona lel« uku U uo ia uaa ko&* auo iuaiiu» u<> k<i uioku u na Kohaia » liio hou aku U oU i kiiuaka, *. ii9,le aku la oi* tua k«īia pen u* kda ~ pea o kft Moka o ua Kohak« « «t hoike ana i ua Aiii Ai Ahuuuaa. ai w Aiii mai uo hoi aiaialo mai» a • hoike aaa boi ia lakau.i ka uiake 0 koua uiau naakua, Alii, a • kukala. pu aku aua Uoi ia iakou uu keia hu»kupu waiwm, a u>» ka ika i.pu hoi iku Kaikuiihm« uauli loa o i iakou, a oka oi hoi o ka ui iwaooa o ko iakou ohaua. Ua liio keia isatt oielo a ilailikuiauiauu i uiea h»da i'o i ka iuauau o n» Aiii iat« ua makaauiuua, uo k«ia iuhd aua aku hoi iks ano o k«ia hookupu waiwai, h« iJtfe aiii uui a huea in«i aun. Ua ae uuai la na pixi apau «« ua Kohaia, • huoko aua iakou i ke «uak«umk« o , na Aiu Aiuioku o Hawaii uui Kuauii.

IVu uei hnua iuu ua Kuhniai, mlwla, u ku i* nei hialeie xiu i* i ua KuiuilH a iaie n<> Uuuiakua Kihiioa, * Uuik» «ku ia ao hoi i ua mea «pau * ua aiii me ua Hu uiaka<iitiKua e k*u& ai, no ka hookupu waiwai ik« i*lii e huea oiai &ua. I ka loho »n* uo hoi o na alii inu ua u>akaaio»QA o iiauiakua» ua a« oluolu ioa «Mila iakou i fca mauao hooknpu vyaiw»i o ua Aiii uui o iakou. Pau ka ia uei

kaia aua ipa Haiuakna, o ko i|t. n*i . i«l« enai ia uo ia uo Hilo-P tt likq. a hoike no hoi i ko laiia poe kiai aina a oiai no aae ai uo ia uaau wahi uoalalo o na Kaikuahine oia nei, uoiaiia. ua Kauioe ioa ko ia nei ana no kahi o koua uiau kaikuahin# e noho aua ma Hilo. (AoU i pau)

; Mft k«5 kobo aiua osa Poahā nei ,oo na Aiop. Hooae HoukuunOuno o Pipaaloa, ua haaieie kekahi pot Hawaii i ko lakou mau Apaua «in« # uoamuli o ke auo paakiki epaoli no o keia ru]a bou i knu ia mai, e kukulu i hale īaalup» t> ka apaua ainn au i koho ai '.loko u na ia he kau|> iwa. Jle wa pii ioa keia o ka ptpt> ha'o, a he ooea paakiki lo« koia hookau hou ia enai maluoa ojk«pQA , lawe hoaie hookuoaoono, a he hoi i hoohaaa ole ia eua RepobAllika i ka wa e paa ana ka mana ou ko iakou lima . ,