Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 21, 24 October 1918 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA I KA MAKOA ME KANA KEIKi H*NATNA

Ke rnftftlo aku !a ka !«t n*nv m«o akn o oa puu nanl'o' ka afnB fc hiko o nt Romit, a e hoonalo aīru i ka moliwal kauhna o Tit>» j rH. H* ano lalku iho la ka aina i wa o k« ahi&hi. a e ku ana n$ kuoūHiaau tne ka oni u!e o ko lakou ,fnāo !au, ao na ia&i; p»\v& «al», ke hoopihn ae !a lakou i ks ea me na a!a waianuhes., īloko u k«ia kulana lalpa o ka aina, a e lohe fa aoa k& owe <> ka helelei ana iho o ka wai!de '' k« punawai onā i'a g«1a» ua huli ni«j ia nn noaka bo!u o'ka'ui o ka >ikau a nana mai 1a i ke kanaka opio nana kela mau olelo hooipnipo [ lohe muaia aenei, a nia ka hoo«oaopopo aku nae h.e' &!a ua sJa ae oia oaai kekahi hiamoe kunipoti!po ( aia maoawa tot)kshi no 1 kutou iho ai ke kanaka oplo a nan» aku la hoi kona. niaa' maka i na ffiak* bo!u o k» oi o k* auau.

MaeouH o ka oluolu o ka llula h manawa. da !a na kokuna liuU o ku lft <s tt»o uku 1a mm ;.tq o na pue k»{nshao, a hekao Ih > la kekahi oia mao hiona tJsaluo& o na helehelena o %e kanaka opio, a ua like oia ia mauawa me kekahi o na kii mabala o na afeua o Helen*„ & 1 kukulu ia hn oaa oa ipuka o oa Heiau uia mau akua 3 h «ms»a w e ka p<>6 1 elene. Ia tnanawa no hoi oa kanaka opio Boma nel i lalaū mai ai i ka liuaa o ka Lede opiō o ka akau, a puliki iho !a me ka lima 'ano'briaittiu, oiai, ua uluhia iho 1b oiā ek» uhane o ke aluha, amo tie ala e kamailio aku aoa kena tnau onohi uiaka i keia mau olelo « ka poe kuhiko o Hawaii

He piha aloha keia la, He oianao hoi e he manao !a, Ua hele wale no a halu iluna, I ka ul» ohia la i ka moe, Mee no i ka uhane hou! pu kanaka, oko uhane kai tnki rpai i ka po nei, , Ala pu no maua me ot E o mai ana oe la i ka lono mamua, A na'u uo oe e pono ai e. He po w»iktt ka ke aloha la, 1 noho 8 kanaka iluna o'u !a, K uoho mai i ma!u kaua !a, O kaua boi la iloko o ke aloha e, Hea mai hn e, e neenee mai h >i e, Me ia lima e Raomi malle ana, ua knmailio aku !a ua kanaka opio nei i keia mau oUlo ano piha > ka uhane o ke aioha.

** Aole anei hoi oe i hx>manpoM> i ke ano o ke kaona o ka'u inau olelo ia oe f a be mau elelo b>»i i kaooaili ) mau ia i ke alo o na Auuiakua o ke aloha."

Auo haalulo pu ae la no hoi ke kino o ka Ui pookela o ka akau, a kau uaai la n<" nae kona mau »naka me ke ana imeinae, a i hele hoi w. 4 inaemae i ke kai ka pua o ka hala, U pala-luhiehu ia Papalauahi. "Aole e hiki ia'u e hooinaopopo i k* kaona o kau mau ok-10, h ua hlki ole oo l»oi k'u e hoomaopopo ] ke '

'ann oi» mHti mee au ? k«fCi«ilio trai 'm*? " V& knmailio i» aku keia mnu |ok-!o i ka wi hiue opio tne ka mnlie !'»#, a aneane hiki ->1e ;<o i ke I kanak . opio R nn» e Jobe maopopo ! lo* tnai ia fuau 01010, a i k» wa npe *nft i hflistielu ma! k) tna na «til !<B«Ri o ktt frr-ht:ie opio 1 k€ aoo pahn'i.ha'o t>ia m»u ūiak» bii<f, na Uukī ak>) i» u» kanaka opio nei i ka lima ana e paa aun i ana ala, & hoopili mai )« i kahi kokoke i.»a i \t<>n« puuwj>i. auie ho ala e ake ana ke kwnaka uplo e hefuhelu. iho ka wahioe opiu i ka> patm kapalil) «n* oia pu<iwai o ke Kaukau Al;ī &>uia ( a ia oinnao no hui i mhpao aku ai oia e kamaih'o i kekahi mau oieJt> i hoowela ia e ke. a!< h«. ia oaaoewa nae ua k*h*maha wale ia eoai )a keia hiohiona ma ka hoea aua mai o ka Keoerala kahiko, a e iaii uiai ana hui i na opip. CJa bt>ckun Oiuli»* ml<u Ih kanaka opio i ka li!ua tj ka wahine *ji o ka akau, a. naamuaoiu iho la h>i oia u < keia kahaiuaha wule ia mai ° ko luua hui kamailio waie ana. I» nuanawa pu no hui i kamaiii'i tDfai ai ua Kenerala kahiko nei i keia nmo «>ielo i oa Ui joa k» puaawai o na i a gu!a. "Kp kapoo *ku nei ka la ruao nku o aa puu kamahao o kn airih, n he

r ea pono iaulua e Oiaiama ī na ea huihui o ke ahiahi, l. n<ai paani wale aku olua noe LihUina, o hookau uihi «uaoei oia i k« hoopa'i tn«lu(iH olua.'* (O keia moa a ke Keuer&l« kahikoi kaoiailio mai !a ( oia rto ka Aumakua o ka ea, a e hookau ai i kekahi mau p«ino aia! oaalui.a o na kanaka, oia ka maoaoiu o ka p>>e kahiko o Rotna.) "At)!t} o u ike uuaii ke anu, ojai

no ho» aol* whu ī aahu mai i ko'u aahu o waho, g he a'no meh<na mao!i uo keia ahhhi nanl, a'he ahiahi h«i a na «t>m 1 hoomniira! nui roai ai.'' Oa kamailio in aku keia onau oMo ® 'VitJcia.

**Aka, e hoomanao olua ke ok! » aku la ka !a 'mao aku o na pnu, a e tttina ae ana i kon« malamalama mahope afeu o keia leau puu kaulana oka ain'a, K«s hoomanao nei no «ae wau no CicUe ame kona ea oiuoiu Joa, a i kfeiā w> fcoi o ke ahiahi malaiia, o ka wa ia o ■ a poe o feei» wwhi e hele holoholo ai naa na kihapai i''kanu ho«'hi!uhitu ia. a t ka Wa boi e iho agru ai na kukuna oka la ina na kapalrahak u a <>jh ib) hka manawa ona kiui o Cuiie e himehi ai, a e haawi aku ana ? na manao bootnais<ai ka la > litio nana i hoomalamalama mal ka honua pou!i. : '

Ia manawa pu «o hoi ua Kenerala k«īiiko nei i poina ai i na olelo ana mamua ifjo, e pi:i ana i ka uoho loihi loa iwaho, a ia mai h»i e Lib;tina, aka, ua ho.>maka aku !a oia e kama'l-o i ua opio imua o kona alo no ka mea pili ia e.eilia, a e hoike pu ana no hoi uo ka mea pili i kona aina ma ia wahi mokupuoi, a epHi piu 'anM ho hoi i na hana kuluma oko Inila ka uiaaina, a e hoike pu ana no hoi i kona mikemake pui e hoi hou e in»ho uie aa maluhia iha ia aina ruaikai, a i hoonani ia hoi me na aiea a ka maka e oluolu !oa ai,' a i kaawale aku hoi mai na huikau 0 ke alo alii. **He aimi kela a na aku« i hooui.ikai nol ai. a <ia maaemake loa wau e hoohaia i ko'u mau la hope loa uoa keTa mokupuni o ka iMnii,*' wahi a*fla Kenerala i kamailio mai ai.

**Aiaiia, uā iuakeinake aaei oe e haalele iho ia Kuoia nei, a hoi aku no kela home Mokupuni ou' e ke Kenerala? ' Ua gamai!io ia aku keia ninaU e Vinicia aae ke auo pihoihoi, oiaio, ina e hoi ana ke Kenerala i ka mokopuai o Oieile, alaila, aole e nele kuaa lawe pu i kona ohana ilaila, a lawe pu ia a&u no hof i ka Lede Lug a.

"Ua makemake 'mau wau ny na uianawa loihi i b»k ae nei. e iiul aku i ko'u h<\me mokupuui uia €ieile, omi k he ano maluhia ka uuha atiß m» ia wahi, a hē palekaua, aku

nn hoi mai na poioo mai o ke K"U-| !anafe«u l kau'ana o He makeniāke nu! lua «au i ka n-»h'i maluhia ann» a ua pa m> h;»J! ii or>anf>- tl-iiko o ka'u wahine." ruao oielo a ua KeneraU nei 4 u» hoi>m%ka li-mi inai la U" Pmi e itou tio u;< euea pili l kurm iuau k'hnu,*) kaoo >i. a i na iuaia pua utMjt»«ut h<n, t h«'oyuMi AOA atiK i koon h.iiu^. u>okupttu.i. Ji{o nae kein 'iuhu olt lo a ka | twe..*Xi»ia kahik<> i ih p«-pei«o o ke| kauAk& i f pi« Kaukau a!i? Tl >:na, i j hoopi!ikift, uia), hoomaō^ p >p.. iho la t>ia, i n-i e ho"ko ia ana k«ia uiattao"o ke Ken<-rHla kabiko t ! alaila, h* ltana uui ninoli no ka ike| hou aku i keia ui poukeU o k& akau, Me keia wau .ina.nao nluku iluko o ua kanaka opi ' Rcma nei ua hoomaiiao ae la oia i na nlelo hoopua a koun . makupkaoe li mhanau iai%, a he mea ponu « bana ia Kabi liHi-a wautua o ka >a aua o keia ujanao o ke Kenerala kahiko.

I keia manāwa a iakoo e noho om tna kela ponHwai, a ia no k »na makuakane toahaanu ke kanoailio mai ia eoe ka Lede Pouaponia, a e nana pu aku anā hei i ka nani pookela o kft iho a«a aku o ka la kama, hao ooao aku ona puu mau loa o Eoooa ianakila Ua nana pn aka la qo hoi ua AnakaU nei o Vtr»ici« i ke ku ioai o na p>e opit» me ke Kekerala ma kae <» Ma ponaW»i o na i'a gu)a, a ua hoo.naop >po po iho U xio hoi oia i ke a:n> lulu iai pn o keia fhiahi, « i ke ku f i(i oie wai ooa kuaiukau, uiai, a> ie iua he Wfihii*heabe «lakHiīi o kela ahiahi. laia e ike «na i keia u<;'u luea apau, ua h >o!ūaott'> po iho 3a uo hui uia i ke .uio iuiu pu •> ky nii" o ka uolio aua o kela oh uia, he aia ua.lilu ua uiea apau e hoopuoi »ua 1 kt;U hoiue i me» kak<»o pu i ka nohu maluhi» aua o keia < hnna u ke K«fleraia Kahiko.

O kekihi Oaa mea auh Anakal* o Vif>ici« i h j<»«asiopop'» , loa ai, oi* uo ke 9uo uiu"iu uiaikai o ka MAaiuk o ua iieieheiiiiiā u keia Ohnua, euai k« K*Jiifrain kahiko kana wahine, a i kahi keiki kaue hoi o k« ohnns f a i keia ui kaoiahao hui o ka akf»u, a b*> noea keia oana i ike oie ai iwaeoa o na ohana &o'iko'i o Ro(ca t a u« Anakala nei i iauna enau a» ma na ahiahi ie*iea, a i na i» oi» no hoi o ke alo alii, a no ka hiki oie i ua Anakaia nei o Vioicta ke huna iho i keia m&u iua uao uahalo e nuneaoa iioko o k jaa aiaoao, ua huli ae 1& oia a. k.ā{isaiii() inauli aku 'a qo i. ka Led'i Pomhponi» i keis &iau oielo.

"&*, ke h<»oaoaopopo io» nei wau i ke ano iike oie o ko oukou oia Hna W9 ua mea piii i ke oia ana o ka poe eua ke alo o Nero." Ua nana luai ia ua Lede nei o ka howe o ke Keo«raia kahiko i ka Anakala o Vinieia, a kamaiiio mai ia i keia tnau oieio «no ko'iko'i. " i\oieioa o Nero ke ruta nei i Ka houua, ana, o ke Akua oiaio waie no,"

Nobo b«mau iho la ua Lede uei p ka hoine u «« Kenemia k»hiko, A ua uohe bamau pu iho la qo hoi ua Anakaia nei o Vinicia uo kekahi aianawa» a i kH hala ana o kekat|i oaikoawK. akiia kauiaiiio uoalie aku ia u» Auakaia nei i keia «uhu olelo. "Ke mauaoio nei anei oe i ka Lede i na Afcua o ko kakou o»u kupuna 1 hiUnai ai? M "Ke uaanaoio nei wau i ke A.Kuja oiaio hookaUi wale uo, Akua liui o ke kaulike a he Akua uiaua a Nana hoi i haoa ua niea ayan.% Me keia ujau oielo e ka inea bt». iuhelu, e nee hou aku »na kauu iioko o ka Mokuua hou o keia uiouleio. / I (Aoie i pau)

'iV'p»lfla *tm oe e Oiwī 11». whH i n« r*o & na H*»a Hano'hano r» kjv Ahaolelo L:»hui i h>>a mai ai \ Hawali nei? 1 £ law<3 i Ka Hoku o Hawiiii.