Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 21, 24 October 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinuaukekele KANA KAIKAMAHINK HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinuaukekele KANA KAIKAMAHINK HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

(lle moolelo kahiko !oh no Hawaii i>ei), (AUna ia no ks pomaikai <> ko Ka Hoku poe heīuhelu tntx»le!(>)

Ileiu (I'6) 1 ku īa £k«i hoea jos «ku i k;» hale uubo u kona <uau kHĪkuuhiue. uu ik« oitti U laua iaia nei, a a»HiouJi uo Ui»i <>.ka loiUi o na ia a u kanoho kaawale anrt, ua hu uoai U ko laua alwha, u hu-Muuka mai !a no hoi u e like ao hoi me ke anu quau k o na liawiiii o ke au kahiko, a hoea qo i keia luanawa no hoi a kakou e ū'iho nei. X ka pau aua o ka lakou uwe ana uh ninau koke mai la no ,ia K4l- - no ua u>&k.ua nlii o lakou, ai ke en.o h<iioko.Uua u.»ho aua ma na Koem,. Ua hoike ak.u.la uo hoi k»n no ka oia'kai o ko Uua <;la

a iue ka oluolu maikai no hoi o ko lauĀ noho ana ma liela Muku o ns Kona, a ene ka haawi ana mai no hoi i ke aloha i ka Ohana e .noho. ana uia Hilo

"He harta uui oae ka'u i hoea toai la, imua o oukou e &a kaikuuhine a oia kt:a uuaka'ihele a'u. N» ua Makua oo o kakou i kauoha nuai ia'u e hele loa nmi no iinua o <lua a hoike aku i ka hana i makwoake ia,"

I ka iuhe ana o na i ke:a ruau olelo a ko laua kaikunane Hailikulamanu, ua ninau koke mai la no o Kanakea ia Htiilikuiamanu i keia mau ulelo,

"E kuu kaikuuane, heaha ka inanan o nn .. k«kon? E olulou oe e hoike mai ia toak')u, a ina n > iloKo o ko ;u ku-leana, e lo:ia Hii » u<> makou >a ue e hookoana no ) ka ieu kauoha o koKakou 'uau makuaaloha. H *ike ia nai ka maketuake o na makua o kakou i hoouoa mai ia ia 0f. M

''He huaka'i kaapuni ka'u i ka mokupuni o Hawaii uei, a e hoike aku hoi i oa Alii ai Ahupma, a ai Moku hoi o Hiwaii, he hookupu waiwa) nui i makeaiuke ia. Ua kaa hele a e nei wau ma na Moku eKolu oaalalo o ko'u uaana, a h »ea loa uia; la hoi wau io oukou aia e p'u mau kaikuahine, omi, » i-i n#hoi ia oukou ka niana i koe o keia mau uauku eko'lu. Kia ke nui a oa inakua o kakou. He la hookupu waiwai nui um Koua a e h&ie ua aoea apau, a koe wale no ka eleuiakule palupalu, a iunhine palup.ilu paha a kue no hoi na keiki hiki pono ole ke hele. E lawe ana i ka waiwai hokupu i ke aio o na makun 0 kakou. I na n<> aole waiwai alalU. 1 waa uui a waa iki, a e hoe ia aua e ke kanaka nui a me kanuka iti_. O keia hooKupu waiwai n»e» aole ponoi no ua mau makua ueji o kakou, aka, he la ike alii nui keia uo ka Pokii Haku o k ikou. a ouk»>u au hui i ike o!e ai, a e noho hanai ia mai la e ko Kupunawahiue Uookala kupua o kakou > ke Awawa kaulaua o Waipio. 0 ka la o ke ahu p ka waiwai, oia iho la *<a la e ike pu a» oukou me na inakua o kakou iaiu,

līe P<»k ū keiu o kakou i h&uau eepa ia uiai, a hoolei ia e ua aouua o kakou i ka puu aiuako, a kii ia ami uae e ke Kapunawahine *.uana .» kakou * lapaau ia e ia % a lilo 1 kmu kaaHka tuacii, a he iua ule o ka u> uie kn uaui o kuua 'uau huie hei«na, a oia nu hei ka hooiiiua u kauiHua o ko kako" Kupuu»*vahiue, a lua ia atio hanai kupauihA aua o

kr Kupunawahine u kaku.U i,aia, u>tj lilo i Hatu ao kak m. Ke eiia-1 naolana uei ,no~hui wau e ike aku! ana ulua iaia, ma ke anu aloha oiai(-! 0 na »aiicuaana i k" iaua p«)kiiatuha. J I ka !i>he au<i una knikuulilue u Haitikulamaf.il i kuia mau oltlw a ku iakuu kiiikualiiui:, ua lilu ihg iu mea maikai loa i k>; Uua mahao ■t 0« knk« tno? U u.i \ keia m.iu oīēlo. s *'En, auhea ui»i ot> e k<> niaki.U | kaikunane huku, o ge no a kukou ka m*a a ke huli bi»i nk<i nei no hoi m ma kou alahek- nu kahi o na m.ikua o kHkuu e n tu mal la i im Kona alaila, e lilo no hoi oe i Elelemama e ka*puui aku ai ia Puua, a Uoea loa aku uo hoi i Kau. a haik« aku hoi i na ahi me na wakaainana oia niau uioku o [■ kakou, e hoomaiaukHii noka 4, U'jo-i kupa waiwai no ka la ike ahi nui e thoea mai ana | Ua houkipa ia aku ln keia e paina ii na uiea i hoomaka ikau ia.oiiii, e ilike no hoi nae ke ano jnau o kgia | lahoi ami ka wa Kahiko loa ( «a 4, he po« hookipa a heahea, no a pela 1 ih» Ia i hookipa ak u %i&a aaikuuuine 'o Hailikulamanu iaia'w paiua, al ku ] pa« ana uo o ka paina ana, ua huo- i makaukau k;>ke iho lā no keia uo kana huakaM hele no Puna, a hoe& : lloa ako i Kau, a hoqu loa.aku no| jimua o kona mau makua e nuhui ' mai la i ka Lui a Ehu, i "0 hoi eke kaikunane o maua» a j i na makou no hoi e kala aku ko Hiio j nei kini, a e hoouiakakoke aku aua j no ko makou makaul&a» a e hoike |pu aku no hoi oe i kela mau muku o Puua aae Kau. iuai alahele no hoi makou e hfcie aku ai me ko makou

haawina o ka waiwai» a wa ka auwaa aha paha k* hapanui o «oakou. a o ka pue uo hoi i luakaukau wt auwaa, e holo no hui lukou ma ka moana, a o ,ka poeno hui i neie ua auwaa, alaila, e heie no hoi oia ka aina. . E hoomaka koke aku ana .&•> ko makou hele i ka la apopu, a*iH la aku no .paha hoea aku kekahi pv>e o ouakou i ua Koua, a naua mai ana no hoi oe ī ka poe o kakou e hoea mua aku azia, Aloha aku uo h »i i na Makna Alii o kakou- . Me ke a uaau oieio hope mawaena u un kaikuahiae u Haiākulamaoj, ua Kalta aku ia oia a hele no Puna, I ai koua kaawaie iki ana aku no; uiai kahi aku o kanaka, ua hoi a e iu nu oiaikt.ua ano kino manu, a he -kikaha ana hoea ana keia i ka aina kauiana i ke aia o ka hala iue ka hinauo, A iaia no i kok<jke loa aku ai i kahi uuho (> ua Alii kiai oia, Muku o Huwaii, ua hoi aeiauo, keia i kona ano kiuo kauaka, a hele; pololei aku la keia i kahi o na ahi, j a huike aku la no hui ika make- ] make o ke Alii aiinoku o Liawaii, j a o ko lakou makuaiiaue nu hoi, ai, apono pu ia uiai hui ia mauau e k(-ua mau kaikuahiae ai aiua i waiho ia iho e ko lakou niau ma-, Kua. I ka lohe ana nu o na Alii ai aina o Puua, u& h(ūke koke mai la uo lakou i ku lakou apuno \ka !&> o na aiii, a hoike mai ia <i<> i ko iakou oaauawu e liele ai nu ka hoo-. kupu waiwai ma Kuna, a h.iike pu uiai la no hui lakou Luuuna aktr aiia lakou i na Ejele hoike aku i na makaaiuana ma kela me keia paa o PuuU, uo k.a hoomakaukau uo huaka'i hele hookupu i Kona. Pa»i ka ia uei kuka kamailio nna uie keia uiau Aiii ai aiua o Puua.

I* o ko ia nei kaha aku la ao ia no ; ke aiaheie uo Kau, ai ko ia nei kaai wak iki aua.aku uo mai kahi aku o aiaiia, o ko ia nei hoi a 6 |ia uo ia i koua kiuy uaauu. s o ka | l«le aku ia uo ka A>uailaabeo |i ka mukaai o Kau. Ha aiauawa ipo*)koie wale uo hoea aua keUi kahi kupouo e hoi huu a eai ku ia | uei kiuo t ke auo kiuo ai [ hiki ai hoi e heie aku e ikt* i ko Kau UiiiU alu a waiho aku hei. i ka uiunuo o ko lakou uiau "uiakua, a me ua kaikuahine hoi e uoho tuai la i iiiio. Ca Uui u t.ku U uo keia iuc ua. aiii, a ua \vcht-

la uo hiii keia i iea oaauao o kaim huaka'i i hoea aka ai imua 0 ai k» iuaup. >po aaa oo ia lakou» ua ae n»ai la iakou tue ka uiaikai. Ma ia auu ui> ku Haiiikulaniauu i>tle aua a puiii «a.Muku u Kau, a ue a,l u '«!* i»«ji keia i ka huouoakaukau kuke aua u>> o na AJii tut) 1 kuuaka uo ka hu*ka'i hookupu katuue iaa uku ia ko iu nei I iiuakq i i>el« uu tm K<mu, a uu kahi iioi o koua mau maaua e nuhu kali uiaila inia uei, I nei hoea ana aku iiuun o ke »iu u na makua o Ukou,ttei. uaiiv>okipa ia aku ia keia ui© ka ohuhia, ui hakaiia no a p«u ka uwe . aua uie ua uank ua, oka uiuaU; koke u\ai i» ut> ia o ds (uakua no ka la «<-i kaapuui ika ilokupuui uui o Keawe. ' O ka'u huaka'i kaapuoi i ua Moku eono o Hawaii, ua hoiopooo a ua hui no hoi me na alii a me ua uiakaainana, a eia aku lakou ke uee mai ia i ke alaheie. lJa hui uo hoi uie o'u kaiku&hiue uja Hiio, a ua hoike aku no hoi ia inkou oo »a m,ak«uvftke o oiua i ka hoea uiai 4> ua poe apau e iawe uiai ana i ka hookupu, a ua hinke »u aku uo hoi wau ia iakou,. no ke koeau; o keia ia ike alii uui o keia uiokupuui. a ua apono loa n>ai iaua no ia hana f a ua kauoha koke no iakou ia ; u e heie k»apuni a e ia Puna anae Kau» a kaia aku i oa ahi u)fa na aitkaaiuana no ka hele »na uuai i Kooa nei, ka lawe pu «nai hoj i na wahi puolo o ke aloha a itia ka J u hoomaopopo aku i ka nauaiua ona aiii na makaainauu, he ohohia ioa iakou i keia hele Uiai uo ua Kona nei."

la luauuwu uo boi ka makuahine o UaiiikwUuiauu. i nioau mai ai i kaua keiki i keia uiuao» "I ka Wft be a ia lakou e hoea mai ai i» nei? 0 ke ku:uu o ko'u mnau aku ia oe 1 Qiu.tu, i uiaopopu ai hoi ia kakou, ai Uoouaaka aku hoi ko kakou hoouiakaukau aku uo ka hoot kioii »ua uaai i ua alii we ua ma> i kaaiuaua, ai. ko u*au I Uoi # We mai ia i ki U ike alii o [ka Pokii Haku o gukou" > I V1 ■ika 1» apup» mo la<ou i m&nao ai e hoea tuai aaa 'a oei, oU.hui i *a «a »■> ko ah*ahi. a ua h.»oluuopupo aku nei no wuu ua qa*i kaukau uo lnkou no ka hele tuai ine ua waiw *i huokupu, haaieU aku uo wau e liuiiu k >kt* ana ap kw iakou: hele uml, a •?>* ka «;u* OiA» aua paha kekwhi poe, ;t c (u>uauuaa mai no, paha ka waaua lua E hnomaiia» uo hoi olua, ua aneane e eiua o f a li» tua ke aiahele wa aianui mai I U io t & ke uei wau ha ( oiaio uo kc l#kt»u h i«a ioai ika la [apuno, i£ ik«i aliu *ua no kakou i ji k« ia ap«>po i fca «iii.»kai iuai ojh i kanaka luauka, n e uhai ia uua uo hoi ke Hia-h »loiA«una e ua auwaa iehuklu, ai piha hoi i na waiwai h »okupu lehulehu. Na ka la apopo nae e hoike oiai ka oiaio o ka'u wiau t»ea e hoike nel ia oiua. 0 ka j haaa kupono i'o nn u.a ko kakoui a»»ao, oia n-j ka hemmakau. kau koke i kei» mauawa, n»> ka hookip» v ana mai i «a aiii mr ua kanaka o na Moku eooo < Hawan oai ai kaawaie uo h»i ke kahua u na jaiu a uie uh uuakaainann/' 1 iAnh i paa. #

Wahi Houiiionua o na Aiuerik4, Oct, 17» — U*v lilu pin miii Uo Grandpre i na Amenk», & ua hooauhee ia afeu Ii ua Keieuiauia t> lakou ma keleali! kiekieua, a fae wahi maikai loa k*ia i liL aui la i na Amerikft. Ua biki oie i na Ke!fmania k? ko mni iiiiua o na A ol©rik* wmt» ote. L iiuiA, Oot 17. —C» ae aku !a t»s Beregiuiiia itia kela ao&o o k* muliwk; Yser, a ko h->one« aku uei lakv>u i ko lakou kulaua no mu* % aa kwn> ? o »»h» av 1M Ofctemt. IU tāi kino ia k<"U man puali kv» Ber*gu»ma e kh Mvii Aibert o ka uuu«u