Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 24, 14 November 1918 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA 111 K.A MAKUA HOAiIAiNAI' ME KANA KKIKI UaKA> SA

1? Reneral» A'u»a Pa!autise , wahi a u* Lonihānen nei me ka īto *w ooh», ua foa» ka loh« i» K«!Mra, #1« f 1f»%o u kou hale nei k«? mMlam» a«j >s i ke « ka Mf»j <> * o k« rne» f»ui # im M'oi nei i haiiwi lioupha inai il iko o ka iioia o KaUo4ianā, no kn manao m«iksi, a ao kona h«"pi!ikia o'e mai i na* palena aina o Homa * p;! 5 . pu an« me kona aiua, Ke ljf ouiaikai nui nei ka K«>ep*Ta Nero no kau maiioiH maikai ana'i'ua' V«!kHmahme nei ao na !a 1 ha?a aku, oiai. he mea oia i hoopaa ia i«»ī no ke Aupnei Koma, a ke man?i<> nei hoi oia na lawa paha kau n*a!ama ana ia mea hoopaa no ka 'poriiaikaj o Homa, a ke kauoha a>ai f« 'oe e hookou mai oei'ua alii nei, no ka hoihot «na ma! <!c o ka tna!arna ana o ka # malalo hui ona Ben&t'>a han< hano o Roma. 0a haawi m»i nei kn K»nepera i ke kauoha ia r e, e haawl mai oe i ua kaikaooahine nei a ka Moi o n* Lcgiana iioko o ko'u !ifua. t '

I ka lōhe ana o u& Kener«ii. nei i keia mau ole!o a ka Lunahanm Hasata, oa §no haikea ae !a kona helehelena, a la maaawa hookahl no nae ua hooinaopopo loa iho ts no oia 4 be mea waiwai ele }oa ka boao ana e ake'ake'a aku i ka makemake oka Emep*ra, a he tuea wāiw*i ole dō boi kona houpuka aq« ako i kēkehi olelo ahewa no keia Eaooha a Kaißara, Uat pii ae !a no nae ka enaena huhu i na maka oke Keneraia a no ka manawa, ūa ka malie iho la oia rne ka pane 3eo ole.

No kekahi manawa kona noho hamau ana» alaila, nana bou iho la oia i ka papa kahi i ī« mai ai ka manao o ka Emepera, a e nana ana hoi i ka hoailona kotno o ka Emepera i kuni ia maluna o ua papa kakau nei. Ia manewa i naea boa aku ai oia i k'a Lunahaoeri Ha•ata, alaila, kamailio aku la i keia mao olelo me ka leo kuoo.

*'S kali iki hoi oe e Hasata ma keia w«bi, a e bele ae wao e hoomakaukau i ka mea au i k)i inai

nei, a e haawi ia aku atia no oia iloko o kou liuia 110 ka Uwe aku imua o KaisHJ*a," Ma keia rut\u oielo ua bele aku la ua Kenerala tiei uo kahi a kona ohana € kali tnai !a iaia. Ua halawai aku !a oia uie kotia ohana e kali mai mia tne Ka pihoiboi ntti, a e ake ana h»i e lolie aku i k« aianao o k«ia tuau kua i htle mai ai i ko lakou home.

"Aole he make e akali umi nna mahope o kekahi »nea o knkou, a aole no hoi no ke kipaku ia aku o kekāhi o kakou ma ka aiua mauiao. aka nae, o ka Elele & Kaie >ra i hoouna mai nei, ua lawe mai nei no ia i ka nuhou kaumaha no kakuii. Nou e kan Lugia ka fljauao o keia hoouua ia &na oāai nei o keia kii." *'No Lugia! Wahi a Pomoponia i pane mai ai'me k* leo pihuihoi i kana kane, *'Ae, • kiui *ahine aloha, nona

kda kii i kii ia mni !h,"r ua hiki oi« no h ii i» kaut ke ale ae roai ka hooku ana aka i k«ia kauolia r Kai•ara." Ia noanawa hooKahi nn li"i ua holi m Ib ua Ken«rala kahiko nef • kamailio aku U i keia rnau ol«lō 1 ka laun hmai alotia. a e k«aaailio tnt hol ujc kā leu ari«. h«niu]u.

"E kuu Lugiik, u.t i*«e uui nmu* i» oe » oiikeoa Hoio o ko .inaua h« k«n*ktma!iine ponni al» na Owau me P nia ka*awhWne» u* malnmA aku mana |i* m oie ke alob« «ui me he a!s <> oe no ki aiuu» ponoi, *ka, ue ike uu nae ee, aOl« <> mau» k'iu ui*u oc»dkua ponoi 11« me\ oe i hoopaa ia mai e koa poe kapak» i ka poe o Roma t ā oa laa oe no Kmepera KaiB»ra # a \ na wa «pau a ka Emepera « kii Joai ai ia oe, ua hiki ole ia T»aua ke aua ih > ia oe, I keia tfiaoawa ua ho tuna mai !a o KH!Rarn nn kou hele ak» iloko o kona hale, a ua hiki ule ia uiauu ke ke'aka'a aku 5 k«t makemake o ku Eunspfcr*," Ua k»a»«»Jio aku ke K«*rjeraia jtahiko j kela umu oielo me ka leo aao kUiu, «ka. u;i liiki n<> uae ke hoō-

umopopo m itku 4 ua ano puua kana oieio ana m& kekahi inanawH, oiai, uh aioha inaoii no la.ua i kein kai* *a,jj«iiioe oka akau n<e !ie aia n« laua poru-i kein kaikamahUio, a he uuea pwakiki iuaoii n«> 'ka.. hookUUan» aku 1 ktoa Kctjk»i/j;<fiii:e a iaua i «ioiia nui »)• i a hooioha aku b'...«0 hui » Lugia i k«ia inau oieio a k >ua Kahuhanai, a iiu paakiki ioa kona hooaipopopo ana mai i o» oieio a ke Ket<er<ila aahiko. Oka Ledt JRotnoponia hoi, laona wa uo i iuhe ai i keia m»u oieio a kana kane. ua auo haikea ae t& kona papaiina, a ua hiki ole iaia ke uun iho i koqa iiiau wainuka, oj«i, ua nann »ku oia i keia kaikaumiiui"? o ka akau »jjo he kaikamabi«e pouoi ioa nana, a m t !oha aku hei iaia »«e ke aioha o ka tuakuaait»e oiaio.

ilui ae la ke Kenerfti« kahiko » kaua w hia»,, a rtku la £jp,e keia oiau alelo, "He oaea p<*no fe htK>k<> ia L'e 4fiuuba a Kaibara, a ua biki uie iu> ]iyi i i kaua e kuu Po&e ake'ake!» aku i ka eaea o; ae u ka aiaaa wamua o kaua, o ka khUi hana poii(» wale uo ka aku ia kat',uijB a ko kaua Eajepera."

"E Auiuaa kuu kaoe aiohi, a ia aianawa hookahi no boi i ap<> aku ai oia ia Lugia oje kona mau liuaa, a kaaiailio aoai la me ka ieo ha'uba'u i kapa kane. He oaea pono e make moa o Lugia mauaua o k'>r»a heie ana aku i keia Haiealii o KaiBara, oiai, o ke oiu aua aa ia wabi t ua oi ioa aku ka pono e e u.amua. He oia ia iloko o ka iapuale, a e kauo ana i keiu Kamawabiue maemae iioko o ka poino enau ioa."

I keia manawa no boi a Lugia e puiiki ana i kona makuahine hanai, ua hoopuka ae la oia i keia mau oleloJano ha'uha'u uwe. **E kuu ma. kuahine maikai, kuu makuahine aioha e, ua iiiki ole ia'u e haaiele ifao ia, oe. He mea pono i'o no e make wau inamua o ko'u hookaawaie ia aua aku wai i-o oiua ako e kuu mau makuaa'u ' aloha nui ai."

Ua iilo iho ia kela mau uiinuke i manawa ehaeha loa uo keia ohaua aiaikai, a uu hisi ole no h >i i ke Keueraijt kahiku ke paa iho i kona

mau waiaiaka, oiai oi& e uaua mai ana i koia kulana o kana wahine ene ka iaun kaiii.unahine hauai, a 1)6 huua ehaeha luaoii uo k«t hookaawale Hiia aku 1 kei& mau uiba i aloha uiaio ia laua ihu, aka, ua hiki no uae ig kauu t ka men heiuheiu aim i keia 'mooieh» nlulia ke hoOiuaopopo ihu, he haua hiki oīe maoli no i keia Keuerala puuwai aloha ke aua iho i ka l&ua mta i iuhi ai, oiai, u« ike no oia i ka ii>&na r,ni weliweli o Kaiaara, a o ka uiea hoi i ike trm ka oiouielo i. Rouoa, no k» Kmeperd Neio ka 'lokoiiio» a he haoa aloha ole i kana

»h .iu l{uua lī >'nu aku e kue i lea feaL >hn a kona Emepera. la manawa lu ik-ihi uo i halii iho ai ke auo wela huhu uaa ua lielehelena <> ke Kenerala kahiko, a lioopuk» tosi la oia i keia iuau olelo ma ka le<» okiuki.

"I na oWau wulfi u i iluko o ke uO u«i, i n* U o» b*ftwi pi<» ule aku wau iii» ke <>l», c hlu ai »au atne ko'u uhan» i i£iOhai ma ke kuaahu o lupjta, aka, uu kuu mau roea ua hiXi o!e ia'u ke liana i kahi h«n« pepehi kanak* ou e ltuu haoai aloha, a elilw pu al hoi ia hnein a'u i oiea e b -opoino pa nku 1 kou kaikuuane L lOkaiūA, e hfttjp«iinD po ho| i ie o!a u ka maknahiae i alohn oiaio ia oe. He ui«a hikl ole ia ia'u ke hana 0 ka Lnea I>iki wale tio ia f u ke haua, oi». no |ka he!e ana aku iepua o k* Kuaetpera a noi aku me kn waitnaka no kou hookuu hou ia euai e hoi inai >De m<iua, a o ka lanakila u!u nannao uui et lanakila ole, a ia no ia i ka u!uo!u uiai o Kaisara. la ma ua«u hookahi ao uaua hiki ole ia maua k* nua īh'» ia oe e ka maua i ;i! >ha uui ii. E heīe no nae oe me na hoomaikai uni ako ii;a i« mHua aku. He !a poinaikai loa iiw (naua n.e kou makuahine ta i nuti«) pu ai uia ko u.aua pakaukau, a o ka 1 a poiuo. !oa no hoi keia iluko'o ku rn;>ua huine īua kou honkaawale ia a.nu aku uj..i a mauH t kn. E hele nue e ka maua (uea i ah/hii ai me ka ineuaoluna n<> ko kak- u hool.ui hou ia, a (- liilirTat ana no hol i ka inea a kuu ti.ak(ht-

hine i a'o icau aku ia oe, oia tio ka mea mana eialuna o na Eiuepera o ke ao oei "

Me keia m»u ol&lu a e.a K.euerala fcahiko uei, ua hookau ih;> la i Uma akau maluna oie i>> " u Lugia, a ia manu wa no hui e J ,ugia i huli ujai «i na inaku i ua Keoeraia kahiko nei, ame na uiaka i piha i ka waimaka* ua hopu pu mai ia hoi i ka linia o koua Kahuha&ai aioha, a honi iho ii* me k& huopuiu pu aua iho i kona mau waimaka,, lu manawa pu rio hoi ua Keneraia kahiko uei i «no uwe ha'uha'u ae ai, a kamaiiio mai ia i keia mau olelo aloha ht<pe ioa.

. "Alulm e ka uaalauiaiina o kuu ola nei, a o ka hauah hoi o kua home aioha. u o aa lei aioha hoi a uia.ua. i lei like ai iloku o keia mau inakahiki loihi o ko kakou noho likt ana. E iiele me ka poiua olt, a e hooiuanae uaau nu hoi i ke uloha pookela o kou tnau makua nou e Lugia " Me keia mau olelo ua hele awiwi aku la ua Ken.erft!a kahiko nei uo kahi 0 ka Lunahjtiieri e kali aaai ia iaia a e hoae ana hoi uia na auo epau, e haul® pio ule oia u.aial(> 0 ie aioha i.ka'na hanai, oiai, he Kentrala wiwo <4e oia inaua o ua en«a.i 0. lioeoe,. a ua uuakaukau mau | hoi e walawa i ka haoohauo o koua ! »ir,a me kooa Eoiepera. ,

Ika hala ana aku u ke K«oerala kahiko, ua hoao iho ia o Pooaopo'>ia e,tiootualielie i ka manao o ka lnua kaikawahine hauai, a e hikpwakaukau pu ana nu hoi iaia no ka huaka'i hele uo kealu o ka Kuiibpera. Ha unea maopopo loa do ia naauawa. i na aole keiamau maaua hauai o Lugia i apo mai i ka oiajo 0 ka hoomana hou o ka Nazarena ~o Kaliiaia.l na la ua hana laua i kekah' hana e hookau aku ai i ka make malonao Lugia, >iai, «a houmaopopo nooia i ka weliweli u ke ola aua 0 kekahi wahine opio ilo&o e ka hale o Kiii(>ara, oiai, ua Kaulana ua īiana ino me na hana .hopkamakauia mu ka llalualīi 0 Kaisara, a he wabi kupooo ole maoli no kela e uoho ia e kekaīii 'wahinw maemae e like me ka laua' hunai. Mfttnuli wale no o ke a'o ana a keia hoomana hou i kapae ae ai iaua' i ka luanao hoopt;ino i ke ola o Lugh*. oiai, he uiau uiakuAhiue uo kak«hi aiaujua «ikui h< opoiuo i k# oia o ka iakou mau kaikauiahiye mauiua o ke kuuio ana aku iluko 'o kelii ola haumia ana. (Aole 1 pau) ;