Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 24, 14 November 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOO KUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOO KUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

(Hi loooielo k&itiko loa oo iUwaii nei) (Alnna i* n'» k» pnnnaikni << kn Ka Hoku poe heluhelu moole'n)

r , h«iu im i Ika hooaaaka ana !ho .m» o Hiua'«ukekele o iho inai kela "kmnulaau lehua,. v ka wa iio.fei.kftni.kuni pthe »i oa kanaka. « e aoke aqa j ka uw;» n<> kei» waliine >pio uf a Ue an<» uluaoa aiaoli. no.ke kuiana o na makaaiuana i kc<a nianawa. oini, 'ikuhi no lakou i ike i kela mea kaumhHO nui a o ka tnua no noi o ko fekou fke anfi i kek'&hi wahiue p-okel'a nka ui.

r ke kokoke atia o līiimaukekule i ka ipnk» o ka liale, Hule ilio i kw» i j k<jttio iloko o ka hale e 3ike tne kuoo a kona \uau makua me tui kaiKua-. aua, aka, kii iho b keia nawaho,' ua makeinake iho it« »<> keia e kauiailio i kekahi m'anau imua o kona mau makua me koua mau ka!k«aana. Ia maiiawa uo o Hinaaukekeie i kamailio aku ai me ka ieo oluolu rto hoi i keiu rrmu olelo.

"E kuu mau makoa aloha»! ! no hoi wao a ike ia olua ame| |kuu mau hanaumua, a he mea nui !no hoi keia, » tte nui loa Inei no hcfi wau no ko (»lua hooko ana e kuu mau makua i ka'u kauoha i haawi mai ai mao kuu kai kunane nei. Eia nae kuu euauao ia oiua ai kuu maokaikuaaua no hoi Aole loa wau e komo iloko .o ka halo a oukou i hoomakaukau ai, a aole no hoi e lioopa i ka ai i hookupu lokomaikai >a mai e na maka* ainana aloha o kakou, a hooko ia hot kuu makemake, oia lioi a ia uo hui a koino mua ke poo o kuu kane iloko o ka hhie nei, n hoau mua no hoi oi» i ka ai i hoomakaukau ia, alaiie, ka hoi komo wau iloko o ka hale, a paina pu hei whu me kuu kane e kali mai la ia'u. 0 kealahele wale no e hooko ia ai keia makemake o'u, oia no ke kii o kekahi o ko'u mau leaikuaana i ke kane a makou, a e hele pu ana no hoi me ke kaikunane Haku o makou."

I ka lohe ana o na oiakua me na kaikuaana i keia mau oieio, ua hiki ole ia Ikkou ke paie tuai i k«j mauao 0 ka mea t»ona keia mau mea apau 1 hoomakaukau ia ai, a 0 ka noho koke iho It* no ia o ka Aha kuka mawaena o ka ohaua, a ia inauawa e kuka ana ka ohana, ua hoi hou aku la o Hinaaukekele a noho uialalo o ka ooalomalu 0 iaan pun»bele. Hahai pu aku la oo hoi kona Kupunnwahine alohi% uiahope ona a noho pu iho la laua malalo o kela kuuiulehua. 0 ketrah! men lenpaipaha i hoomapopo kuke in manawa, ua ike ia aku la ka uiae aiia tQ«ti «> ka lau o ua iaau e ku kokoke aua t aahi o keia kuuiulehua e ku aoa, a ua lilo iu i mea miuauiina nUi na ua mnkua o llinaaukekele, oiai, «» kela n 4 au kumnlaau e ulu hoonani an:i i ka pn u ka lialealii, nia no 11K l:.au kou, a he inea i'iaa inau no ia ma ka pa o ka hale alii i ka ulu ia e na laau oiu anu.

i ka uianawa e hui kuka hiui ua makua o lakeu nie ua ksikuaaua a me Hailikuiaeuauu, ua 1» o Hitit»buftekele i koua ui£U m»kua me kuua uiau e hele hou mai i kahi a Uua e uohu aua me kt» kupuuawahiuo, a ia uiai kauiailio hou aku uia i kei* upauolelu.

"E kuu oiBu oiakua aloha ime. kuu iuao h&oau mua boi« aolu no p« f Ua e aele ka huahoa iloko o oukou no kela uaao olelo atio e au« a e hai aku uo wau ike kuuou oia me«. Uii hoohiki wau ma ka ino» o kwu kaiie, a*iie loa wau e i kekahi wniwai hookupu a kuu aiau aaakua i hoolano ai, a oua iaia, a «ole uo hoi wau 6 kouau iloko o ka b*l® « kun roau makua i kukulu ai uo'u a hiai i ke koeuo aaa o konn ;P«<> iioko. ooiaiia, e huiieala mai up oiua uh) kuu hauau mua. no keia mau olel<» a'u, a Ii >j wau e kali mawaho nei a hiki ika hoea apa mai o ua kane nei a'u i hoohiki ai uia kooa inoa-"

Uoom&ha iki ibo la o Hinaaukekeie no kekahi eoiio eoinuie. alaila, kamailio hou Ww/ ia oiai keia uoau oielo i tona miu uaakua me koaa mau hanau mua. "Ua noohoo bo hoi wau e kuo mau makua aube o'u hanamua* e kii keke >a nku kuu kane a'u i hooI laa ai i kuu kiuo, a nona hoi wau i hoohiki ai, aofe wau e komo itok<> o ka hale, a »(4« «o hui e hoopaa iki: i kekahi o ke:n mau whīwhī e ahū' mai nei * hiki i ka .noaa ria iaia. O ka ruea nae hana e kii ke kaue a makou, oia no kuu hauaumua l'>a, i ■ i ukali ia no hoi e kuu kaikuauaue j haku uei, oia lioi o īlailikulal noiaila, e hooipakaukau koke ia no paha ke xii ana o kuu kane i ka Wiokupuni o Oahu. Ei& iiae ka rula no ta kii ana f e kii uo i ke kane a hoea mai no iloko t> la ekoiu, a ina nae e hala ia mau la ekolu, alaila, he make no hoi ka hoopai e kau aku ana maluna o kuu hanau mua, I na no hoiehoea mua mai mamua oia mau la, alaila, o ka hele no ia o*u io a io a ike pu aku hoi i na maka-ainana i komo eu mai nei iloko o keia mau hana hookupu waiwai, 8 haawai, aku hoi wau me kuu kane i na mānao hoomaiKai nui ia olua e u'u mau maktia, ai kun mao Hoahanu mua hoi a ina makaainana lokomaikai hoi me na Alii koikoi o ka aina o ka-

kou," "Ei& hoo no kekahi kanawai a f u e hookao nei iluua o na Alii ine ua makaainana i akoikoa oaai i keia 1& ike alii nm, ā o ka !a Jjoj i hoike mai ai lakou i ko iakou makee alii, a oia no keia manao hookupu a hoohenohano hui 'i kuu kane. Aole !oa kekahi Alii nui a Makaainana pahA e kn a e ilona a haalele iho i kona wahi e noho ana. a blkt wale nn i ka hoea ana naai o kun knue Alii mai ka naokupuni asai o Oahu a he mea pono i kela uae keia mea e hoolohe toa i keia mau olelo a'u a o kft hookoli no ia mau olele, alaila, he make no ka hoopai, a na kuo Kupnnawahine mana nui nei e hooko keia mau raea a'u e kaunha Inei ia oukou e o'u mau uiakua ine Ikuu mao hoahanau. N/u iho no hoi e noho no hoi wau % ma keia wahi e hobo aku nei, a o na mano no hoi e hekāu uei iluna ol kon kumulaau iehua punahele, noie j no hoi l«kon e haalele iho &ne i ko lakoa wahi e kau oei, a aole nu hoi e wale aku i'o a 10, a 0 ka mānu no hoi e I«Ie ana i ka lewa, aole no hoi oia e kan ifuua o kelria laao, a hiki wale no \ ka wa e ko ai kuu kanawai e kau aku uei nuluna o ua ruea apbU a o ka uaea uhai i keia kanawai a'u e kau oei, uaiuaopopo he kipi no oia n o lakou paha, a o ka hoopai u<> ke kipi he kalua ola ia i ka ioau, a e tuake hoi 3 ka tnnke o ke Imakawela.** I I ka iohe aua » ua, Maku» int uu | iianau mua o Hinaaukekele I keia 1 mau oieli, a ke Aliiwahine ui u ke ! awawa kaulana o Waipo, ua ae like ' m:\i ia nn mea apau a AUiwā-

h?ne ni \ kau uiai ai.

Mamuli uo hoi u ke coi«a lua u Lukuuau.ua i kau ai uialuua y ua kaikuaaua uu ke kii <tuft i k« kam, ua iilo i» i uiea hoo-

pihuilioi i ko iakou loaua#. * u* ano hiki'ule i keUUi o inkou ke kii i ke k<tue. aka. i ka bupe lua uae ua ,ae la o Ka:iakoa. uaoa e k>i ke k4ue a iakou, a i 4akai ia hoi e ke k«)kQo*ne HalUleAUoaaau. 0 k* htx)tnhkaukau koke iho la ua i* u Kannkea oia e kii i ke km*6, a ia* manawii pu no Uui i ha&wi aku ai o Hinanukekele i na aahu kupuuo e fcii ai ike kaue « lakuu, a W « k* haawi pu hku uo Uoi i kekahī hoail»im e hoomanao iuai ai ke kaoe, mai kata wahine i'o atu ieeia kii anā iaia, a haawl pu ia a«tu la no hoi ke kono ia HaiUkulamaou uoa, e koi pu aku i te kaikuah'uie o ka kane © hele pu tuai oaa kela huaka'i hele uai' .

I ka mak&ukau ana o na m«m •I*o, alaila, o ka hele aku Uao U o Hailikulainanu nae kooa kaikuabine hanau du», & i ko laua kaaw»le iki aoA aku qo mai kahi aku o kanaka, alaila. o ka lilo ae ia no i* I4> Haillkulaoaanu i kooa kino ano papalu», oia bbi ke kino maou, * aku ia ke kaikuahine iiuna o iMi oaanu kaikunane nei, a o ko iaua iele aku ia no ia]me ka oaaina nui, he unanawa pokole wale no hal* ako la ka moHna kai ake», a 2e1% aku ia no laua nei me ka huomaha <rfe iho ma Maui, a kau ana laon iiuna o ka piko kiekie o k% mauna o Molokai , la Jaua e Uoomaha nna iiuna o kela pi ko kiekie, ua Jiuli ae la ke kaikuahine a nio&u i kona kaikunnue i keia mau oleio. e kuu kainunane haku holl auhea ka aina o ke kane a ka Pokii haku o knua?" I3a pane aku la f>o hoi o llaiiikuūmanu i ka mnau a ke kaikuiihine ma ke kuhikuhi ana aku i kekeiii wab> e paa ana i ka ohu, * j pj 0 no hoi na anuenue iluna o ua wajri nei. "O kela wahi no hoi la a kaua e ike akn nei i ka uhi pu ia e ka pouli ua, a i pio pu hoi na anuenue iluna, o kahi noho no ia o ke k&ne «lii a ka Pokii haku o kaua. He k»naka u'i no hoi i ano like aku no me ka Pokii haKU o kaua a he kaikuahine ui pii no hoi kona, a pon»aika| no hoi ka kana huaka'i ke •e pnflnai ua kaikuahine nei o ua kane nei a ka Pokii o kaua e hele pu mai we kaoa ma keia huaka'i."

Aole 1 pau