Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 25, 21 November 1918 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINCIA KA KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINCIA KA KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNAHI KA MAKŪA ME KANA KĒIKI HAKAUNA

Ma kela hoomana hou « lauh i hilinai o«i «i. aa aole o«» Uaa ko laua o!a aftā, aka, ua laa ia '>la no ke Akoa a !»«« e kUmai aua. a o ko laua hana an;- i kekahi hiīOa hx'poi«o \ k«o!a kmo, he kue aD« n« ia » ka ipanao. h'o ikaika o k,eia 'hilinai hou o laua Ua a*o pu ia naai no h< i iaua m« ia hou, aia laua iloku o im iioia mada o'ke Akua, a u« hiki no iaia ke hana i keka.hi hana honpalele i ke ola o ka pt>e i biiin*i «ku iaia.

Ua naanao iho la nu ka I>ede J'uaiopcjoia a ia no ka palekana iloko o ka Hibe mana o ke Akua, a e wc?ho aku no iaua i ka hilinai ana na kona mana pookela, a e waiho anu oo h >i i ka laua mea atoha maia! ' o kana noalaina aoa aiai. He hiii ai kiekie no keia o kek Rom«, a e ike aku ana no paha kauu e ka mea heluiieiu m& keia rnua iho, j ka hooko i» a ho >ko o!e ia paha o ka keia w»hififc bsii»»ai Aku», a he wnhine Bouia,i lawe i keia hilioai i) »>- aiana hou i ka Nazarena kamah so, ao ka otea hoia Beni Hura > kukoiu ai ia hilinai ina na pakji& o keia Kuianakauhale kaulana o Koma, a i Ulo hoi kona waiwni i lioomakaukhu mua no h palekana oka poe,-manaoia i ka H »"!a nui o ke ao nei. K heie aku hoi kaua ek& roea heiuhelu no kfi mea pili i ko kaua mooielo, a e jpopo īoa ai hoi kaua i ka m» a i ukali loai aiahope o ki o>ea i.oua kei«. Mo<jlt io kamahao.

0 keu wahine a ke Kemrah kahiko, & k,akou b<>i ka 'nea heluhnlu e ise nei ma ka iooa ka "Ltde Poipu{w«ia," ua piha _yia i na ma nao ebaeb& i keia nii«-ute, aoip waie qo Ka lawe ia aku o kana Hauai i nloi.a im.i ai, aka. ua Ike w> oia oooa iho, o Uaaa kane no i a'oha oui ai, at-lfe n<> oia i hopu loa i ka t»iaio o kfc.boo«'iiaDa ho*', * i na no e halawai uia: ana ka fo&k« paiar me kaoa kane, al»iia, aole i hawele aitti kana kane iluua Jo fea maoue - lanu o ka lioiiaiana hc,u, a un ike 110 oia M kulana pi inu no ia no kana kane uia kon* oI«* uhane aim 1 kela fiaau ia iho nae » mamua iho e ka hoeaaoa noai o keia poino nia ko laua hnme» ua auo hopn«aopopo aku ua Ltde Ponuoponia nei, he ane hookhe ooaikai nmi hoi ite Kenerula kahiko i kan~ mau olelu pili i ka houoaana hou, a ua ano ake'ake'a ole irai hoi i kona kamailio i ka iaua keiki e pili ana i ke oia pookela o ka ulane uoa ka hilinai ana i ka NuZ'irena kaenahao, i ia manawa hookahi no he.i o ka iuea i hopu oiaio loa i»ai i keia oiaio pookela, oia no kmia kaikaenahiue hanai, a e lawe ia nbu nei ho> mai ko na malama Bna, Iloko o keia wp o ke kaumaha nui. ua nan-i aku la no ua Lmle Pouoponia nei i ke kokua nui, mai kekahi mea oi ae o ka mana m:\mua o ka Ēaepera Nero, a e waiho aku aoa oia ia aiau a)fea apau tua ka wawa* o 53

] arm #» hilinai ana. I k« wa * ua Lede Poniopnnla, e puliki au& i k* «ahine opio #u» i hauai āiot* •! i poti 4 ua puHki inai 1« ka wahme opio 1 kema makudiine hauai, a ui ano !>&»• lulu a p ]a kona kiuu im keknhl ;nanawa nu hoi me he »1» e waihu *n* ua Wiihioe opi j t.ti! kōiia enau oau aaumana iloko o ua liim "ka mea aua e hilinaip»uW« ana, • o k» mea hoi i a o i» «ko iaia ēka Mukuahine ana i aloha pui «ka ei. No kekahi manawa kunā kaka r •na noa ka ao«o o kona M*«uahine hanai, alaila, ko a « !a oi« itan« a nkna mai la me na maka hilinal i kona niaku*hine, a ho<»plika pu mai 1a i kela naaa olfto hilinai"Ke kaumah.i nui «Vi whu nuu e kou aaakuahine stoha/ a a<> kuu Makuakane a'u i aloha nui aku ai, a oo lua wahi kaikunane a'u i aioha nui aku ai, oiai he mea h ?a* wahi» uu keia i ko kak°u' D'»tio aloha aaa aka, ua hiki ote p>«h* la kaknu ke pale ao ! keīa lo&kenmMe u km Emepera, aka, e kno ojftkuahif fe a s u i aie oui ai } kau naaO ao a nileai ana, ke hoopaa ako r»ei uae wau ia oe, i uu e hoea ako wau iioku oka h«t* o Kaisara, a«;!e t >a wau e 'pAiia ana i" kau mau o'eio a'o inaikai ia'u, a o ka oiai" au i a'o tuai ai ia'u, e 010 ans n<> ia me ka hoa.imi ole, a aote hoi e uhukl ia aku ia idp» maikai au i V»nu maikai ai ileko o kuu kihapni naau. B hoomanao po no hoi kau» e kun mainahine aloha, a ia oo kakou apau itoito o liaia o ka mea » alob» i'o ia kakou, a Nona ho k»; mana e hoomaiu ana i ka honaa holookoa, aolaila, ke hefe nei wau me ka hilinai pookela 1 i ka inea a' kakou e hilinai nui nei."

I ka t>au an» n»» o kela ro»u «*t«sīo a oa w»birw "pio nei, oa hon !« </fa iaia iho iloko u %« apo aloha «iia a ka rtj«%uahln« ana i aJohM nui loa ai t a poliki hou tn«i !« ka Lede ia f/3giH, a n<> kekahi ffjau ininoi» ko I<iua ko malie aaa, h«t« kuikui aku ia laua no kahi a ke Keueraia kahiko e ka!i mai !a i» larā, a i ka haiaw&i ana aku b laua u»e fee Kenmla ame fuiusa opio, g o k»hi kaikwnane a hoa paa»i hoi o oa Leje Logia n«i, ua apo aku la oii» i kona wnhi kaikonanp alnha, «; haawi pu āka ia no boi i kona i ka lawa Kum» a'o i k<» Oleio He-j lene, a haawi pu ako !a no hoi f kona Kloha hope i ua Kauwa lehuleho e ku uwe mal ana uoa kahi kokoke i kela rumi. Ia manawa pu no hoi oia i niimu aku ai no kekahi o kona i heie po i»ai ai mai ka Akau mal, h 0 kekahi hoi o na kauwi pilikino i waiho po ia tnai ai e kona oqhu oihkua me ia, a he mea hoi i ike ia >na ka inoao XJrusa. 0 ka manao o Lugia ma keia kahea nut> 5 keia K&uwa kahiko oia no ka ha«wi aku 1 kona aloha hope iaia, a hoonoho iho no me kona mau makua hanai» aka, i ka hoea ana mai o aa kauwa nei, a he kanaka niinui loa hoi o kona kino, ai piha yu hoi i ka ikaika kupanaha, ua moe iho la ua kauwa Vei aaa ka w&wae o ka Lede Poinoponia, a kamaiHo uaai la i keia oit»u oielo. **E kuu hakowahine maikai, e oiuolu oe e hookuu mai ia'u e hele pa no me kuu hakuwahine, oiai. ua hoopaa aku wau 5 kuu mau Haku aloha, Aole !oa w»u • haalele i kiu Hhkuwahine f»a ua wahi apaa ana e he!e ai I na oe e hookuu ole sua ia'u, alaila, ua hooko o!e aku wau i ka'u mea i hoohiki akn ai." | **Ē Urusa maikai e, ao!e loa o'u | kuleaha e aua ai i<| oe, uiai, aole oe he kauwa ua'u, aka # he kauwa no oe na Lugia, a o kaoa e kauoha oiai ai ia oe, oia no kau e haua ai, a- !a no oe Hoko o kona mau lima, a i na no oia e kauoha ma! m e noho iho oe me makon, alāila, *o!e no t>aha oe e hookuli ana ! kana ktuohn, a \ oa no hof w e be!e pu ana

m* kou hftkuirtthlce t a ne la mt i <><? | * komo pti nko me Vn» hūie iloko oka Hiie o Ka'S«ra t «!a-' īl*. he»ha A'ra ka mea hīki ia oe e ' li«Ba ookouHakuwhin* eUrusa?'"! **E k«ti H«kim, hine .na.k'ii. » o! ka fiana i a'>» mai sh*li \ kaj olalo hoi), e hana »i » in « mca| npan e Mki ia'o, a u.i ike n»r -e h*ej fti«§ whlp tM« ki. h»o iloko > ' kt»«i man Ho.h, a Mtea i»a!u o hikij f»o hoi iii'o e ku p*leae no ki hnnohane o kuu -H»»kowHhiiie i k«k,thi manawa. 15 olUfjf\i olua «> h)okuuj mko irt*o e hele pu me ia i»a kei »] liaaaa'i hele." "* ] | Ika lolie uDa oke KvEerala ka-j ,hiko i keiH uiau olelo a ke kauwi' kahiko a ka Led-_- Lug'a, ua !.' koke ma? la oia 1 kotja apone) l;t »o®o olelo aka Nutiui Urrab. a aa holke pu on-ii !a oo hoi ua Keneral:i kaiilko nei, aole ao o U.iia kuleaon e aaa iho ai i ka N'inui UruB«, oiui, ua ia mai f><"> >i i i k.»u*VLi nn %h Lede Lugia, a oiai m; !iui te mev o Logi« i hoopa» ia mai fiiAt»!u o ka Emeuera, anie he aU ua paa p'i oo na Kauwa a Lugia mainln o ka noana o Kai«sra. I<< naanawa pa nf> boi i kniou iho ai ua Keoeraia ka : j feiko oei, a hawanawaua »ku la rna iia pepeiao o waliine 5 Eeiu j mau olelo. "E hooOLiaiiao oe e kju wahioe, he mea maikai loa ka i ».-!»* jhi o keia kauwa kahiky a Lugia lue ia, • e IHo ai oia i mea kiai pu i kona maluhia, a i na hoi i make- : masceo Lugia i kekahi mau kauwa ' h<«i aku e piii aoa i ko»a aiiiniia nmikai ia ma kona wahi e euho aku , ai, «iaila, ua hiki no ia Lugia k*< j iawe i mau kauwa Wuhine a>ai'' 'ikzena aku o ka!aua mati kauwa i hiki ke hilioai ia. ' K hoouoa pu au uie , ka kaua kaikamahioe i kona 'iu>u kauwa wabine pilikino, a i uiti< hoopouopouo pu i kouu utau uu.e»' ' pilikiuo laih " '

hoike koke aku h ka I>ide PoaioponiH ia Lugu i ka maaao o kona onakuikane hanai, a i ka iohe ana o ka Lede opio i keia m ,u ole]o ua lilo iho la ia i naea hoohauoll loa i kona tnanao, a Ii!o hoi ia i anea hooraaamaaaja mai i koua alahele ma keia huaka'i hele aoa no ka Halealii o KaiBara. Ūa wae k<<ke bku la ka Tyede Pooioponia he elua iuau Lede kiai pilikino, iT"~ho elr<a mau kauwa malaoaa i k ma mau poao aaha, a i aaakaukau mau hoi no ka h«na ana s kona mau aahu, a i)fe elua no hoi raau kau%a wahihe o ka akau, a i makaukau hoi i ua hana pili i ko lakou Hakuwahine ma ria ano iehulehu, a be mau wahiue kauwa no hoi laua 1 aloha 11 ui i ko lati4 Ha'fowahirte, a"i hele enai no hoi nuai waena mal 6ka lahu» o ka akau. Aole no hoi e akeakea ia ana ka iawe ana aku o ka L?de Lugia i keia oaau kauwa lehuiehu, oiai, he kaikamahine oia a kekahi Moi 0 ka Akau, a e hookipa ia aku ana nu oia me ieona puulu keuwa i ka Hale o Kaisara me ka akeakea ole ia inui. O kekahi no hoi ma keia hele ana aku o keia Lede 0 ka akau, a .le oia he pio oa Roma, aka, he oiea wale ao hoopaa ia mai no ka mana(l ' maikai o kela poe o ka Akau, a ) oleai boi e hoohaunaele wa!e 5a uja| na palena aina o Roma, oiai lakoū :e hakaka nna no iwaeoa iho no o lakou.

Mnmua o k« h mwi la at<a *ku 6 Lugia ilokoo ka Hma oka Lunahai nwi Rom«, ua ihe 1« 0 Ledl Pomoponia he leka ! kā wahine I hookuu lanakila ia a KaiBira, a hol ka inoa 0 ki» Lede Aceta a e noi aku »ana hoi iaia e haawi mai I kana raau malama ann i kī laua kaikamahine aloha, a lain l oi i aloha noi loa ai. ( Aole * i pan. ]

"I ua oo hoi i puka na Ucpjbd| iika «(mo, a liaul*; o DeaHa, i n« no la ua liio ia i aiea loa " 0 keia kekahi uiau auunaia oIp!q | hoopuka ia e ka nioa i i"ko ole i ka hnahila, t T a ike ooouko'u ia aaea,