Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 26, 28 November 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

(H.# moo4eio kahiku !•>» ao H«w«ii nei) (Alnna u nu k» pomiikai o ks> Ka Hoku poe heluhelu moo!e1o)

H«lu (21) O ke "%omn o kela inou olelo a Kanake», oaamuli no ia o kona ike d# an» \ ka ui*ka o ke kane a ke kaikaina o Uua 1 ko lakou wa e paina an» a o>ahrpe hoi oka paina ana, no ka, pau ote no o .k«in ano haohao iiok » o Kanakea. ua oinau okoa a%u !a no oiu ike kamaaina hookipa nn kona kaikunane. Ua komo iho la iioko -> Pulee ke ano Aonohna, oiai, uh iho ia no oia e ha<ia i na h»na apuo eheie oie ai kona kaikun»ne me laua nel, ai komu pat>a kekahi e noho Joihi iho ai o Haiiikuiamnuu i Oahu, a hooko ia hoi kona manao 1 ke k«iki o ka naheU o Panaewa Mok"ulehua-nui. Ē ike aku atia no paha kaua e ka mea heluhelu ma keia mua koke iho i kahana ioeoino a ke Kaikoeka, ai akaka ai no hoi ke!a oieio kahiko.

"Ile mea hanaino ke kaikoeke," a ma kekfcb> wahi peihuo keia euooleio e hooko in ui ia olel > kuhiko o \h* kakou ain».

Mamu)i o koia ninau a Kanakea ūo k« kane a koaa Pokii. a o kts ku'jcu ti<>i o ka Uua hunka'i o ka hele aaa mai i ke aia aialihioi, ua paue uiai la ua Puiee nei rua ke au<> lioopuuipuui waoli no hui. a me ka iohe ole ia uuai uae oia aiau olelo e kona kaikuuane e oa>te lolii mni U iioko o ka hale no ka inai aloha wahiue, "Auhea n>ai oe eka uialilaiui kipa, i kela mau la uo i haalele iho ai ua p<jkii nei o'u i ke kuiiH aua, o ua wahi ia pouo iki no ia ai keia uaau ia e waiho uaai nei he be nui koua ano uawaliwttli, a ua papa ia oia aole e ike wale a»u i keka'ui poe mawaho aku o'u oia la i iohe oe e ka Mniihini kipa i ka luukupuni kaulana o Oahji. Ua h->ihoi ia aku nei ua kaikunane Diaineiu,u a ia i kela w. il ha!e e ku okoa inaj la uialuna o k > makou nei haie. Ua papa loa ia e na Kahuua aole tnea e ike iaia i keia nanawa, ahe kali wale aku no keia no ka iono make, o ua kaikunane nei o'u."

0 keia uiau oleio aua Pulee uei, he mau olelo alapahi i»u kua,, oiai, a ia uo iioko o ke kiuo o kaj uaie keua kaikuuaue kahi i moe ai! i ka enai aloha vruhiue, ai kona iuhe ana uuni no i koua kaikuahine, o keia inau maiihihi i hoea uiai, aol«j| kekahi o iaua o knua wahiue e aloha nui ioa nei, uoiaiia, ua hauie aku ia uo oia i ka hiamoe, a e ake ana e hui moeuhane &ku me k&ua wahine e aloha makaweiawek loa uei, ai keia kaikuahiae lukoiuo uae hoi ona, ua aueane uia i ka laak® oaaeuuli o ka mai ikaika ioa.

Ua iiio kela uaau oieiu a Pui&e i utea iiOokauuaaha lo*. i ka manao e Kauakea uua. a ua kuluu iho la o Kauakea iialo» a ua ka «aiiuaka oo e Uioio, oiai, ua hoomaopopo iho la oia i aa hooko oie i« 0 ka laua huaka'i o ka hele aaa tua< i ke alaloa «10 ka uiakemake lioi 0 ka Pokii li»ku 0 laua. Eia ka hoi ka Piiikia o kē kaue a ka Pokii aioha. I ka ike aua uuai o Puiee i keia kuiaua uwe o Kanakea* ua kam&iiio hou ami ia ut> ua /kaikoeke i: koiuo uei i ke a rtiau olelo. he waiwai 0 ka «raimaka

helelei wale, a o ka mea kupouo w»ie jqo e hoi «ku a hoike i ko <aiiuio». mai m&nao hou m&i oU i iKeia kaoe, oiai, ua hala kn ponu o ilse k»ne« ua hele » wiwi loa ke kiau I a u« hele ao hoi ka ili a nakaka i ka uaa'i oieeau, a ioa 110 oia e ike i Ui&i aua i ke auo u ka heieheleua o ke kane ana. aole nu e oele h«H}wahawaha. He aiea pilikia ioa hoi k* heleia aku a ka aina 'ualihiui, alaiia, hoowahawaha ia uaai Uoi ko'u kaikuuaue. uolaila. ua a'o sku uo wau i U4 kaikuuaoe aei o'u, aiai hele i ka aioa malihiai e huua boohoka ia mai ai, o ka aina do keia noho.a oa'o oo e mala<na aku iaia i koaa oaau a e aaho pilikia ai. KolaUa ua lohe uiai ia no oiu&i k& iouo puino uo kn uiea a oiua i beie eiai uei e imi iaia,, a iua uo hoi olui e aianao ana e noho hoonoaha iki i l i<> ma Ohu uei, alaila eia no ka hale ua iuaa, a he ai qo hoi e helu oie ia aku aoa ia oiua* a ua hiki oo boi ia'u « lawe hooeuakaikai aku ia olua i kwkahi tw*u wahi k*uUna o keia luukupuui o uiakou. PeOea iho la ko olua uiauao uo keie m&u mea e aa iaaiihioi? > '

i ka iohe ana o oi malihini kipa kauhale i k«ia mau oleio ako laua kamaaioa hookipa. na lilo iho la ia i m«a 4»ookaOū»aba loa po iaua, a o ka oi Uia no nae o ka mea kaumaha oo keia naau oleio, oia no o Kauakea ka Hanaa jdua o Hailikulainanu.

O KatiihikuaokBlani ke kaikuabine u Puiee, eia uo oia iloko 6 ka iwl», • e kaii mai ana boi uo ke kii »a aku e ke me ka i&Aoao mai ia hoi he pono keia mau haoa a kooa kaikuahiue. £ia ka ke kama iio nei ua koikuahine nei i na mea oiaio ole e pili aua iaia.. Ua ae iike uo hoi iaun oae ua kaikuabiue nei oua. • ja no hoi a kii ia aku oia, aiaiia- puka mai iwaho o ka haie. Ua kali mai la no oia me ka iini uui no koua kii ia aku. a hiki wale uo i ka haia ana oia la. a hala hou no «ca iua o ka la. noie nae he kii ia aku Ona e hela mai hoi e ike i na eialihiui.

0 ke kuuunui no paha o keia haoa iokoino ana o Pulee i kona kaikuoane, a ao hoii ka epa i kana i tuau maiihini, nj»a>uli no ia o ka oleio ole aua mai o keia mau malihini, oia pu kekahi i kii ia mai uo keia huaka'i heie i Hawaii. a o ka iua o oa kumu o ua Pulee nei i hana koiohe ai t kaua mau malihini a kouio pu iioko oia apiki kona ,kaikuuaue aioha, mamuii no ia o ka hooko oie ia o kona uianao no Eaiiikulamauu ojai, ua hapai ke kuko lioko ona uo ke keiki lu lehua 0 Pauaewa mokuiehua-nui." Ua komo ka ukiuki iiv>Ko o Puiee np ka hooko oie ia aua o kona makenuake 1 ka hoe» mua aua mai o Hailikulaioanu ma, a m meuao iho ia hoi oia e hoohoka hoi i kona kaikun&ne uua keia huaka'i hoa i kii ia mai ia

He mea hiki no ia kaua e ka mea heiuhelu ke hoomaopopo iho i ke koho oie maoii no o keia haua maikai ole a Pulee i kona Kaikuuane Haku, a o ka hoa hele hoi i heie mai ai mai ka aina mai o ua Ku. puoa o iaua. He ma'i h<>okeekee kohu oie no kela o Pulee, oiai. aole ua kona kaikuuane me kuua kaikoe*e i hoonele i ko iaua makemake aka, ua ko lauaano hepa nu, aiiuua iho no o ke aio o iaua, a haln iho 1* oo ka "uiu" a kamakemake.

i£*«ttttii oo hui o <eia oiau uieio pahele & Pulee, ua {>uni loa no hoi o Kauake& ia uiau akpnhi ana, a uiahupe iki iho uo o koua hoohauiai aaa i koua. waimaka, ua k«oc.aUio aku la oia i ktūa oiau oldo i ko laua kaieaaiua hookipa.

Nani lioi ;a ua loh« aiai ia maua i u& uiea pili i ke kaua a kuu Pukii aiuha» aole anei hoi oe e oluolu uiai e ike w&le aku uo hoi wau i ka kauo a Huu Pokii, o ka ike aku ka hoi i kooa aiau IwieUeieua poiua, a huii hoi aku uo hoi maua ine ka ioao kauuiaha i kuu pokii aluha. Mea ao hoi o Uio kona hele aua ak.u m«

wiuua, i iioi/lnn» «« i kuu» ona'V aoie no Uoi i aele ko uuakpu wahi i ua j>o« akauaai i «u lapaaa aa« i ua uia'i pilikia. O kekahi no hoi ke Kupuuawaliioe aiwaiwa o o 'uakpu, iuahiue ano kupua ol« a he euea uimm uo kuua e haua i ktkah| oiau haoa hu>>ia t a o ktttt poukii haku iio luū, iu» puanhele i°a ui»f iku uuakuu Kupurawahiu§ t a auie uo « ka hiki mu ke uoi aku i ku makou Kupuimwahiue e haua mai i ua haaa e hooU ia ai k« kaue a kaua uiuopuua puoaheie.''

Z ka iuhe tua u us Pulee lokoioo uei i uui a.Kauakea, u» hooie loa taai Ja oia ma na aoo apaa, tb ua hoike ouai la no hoi aoi* loa he aiea i uiakeiuake ia e ike i koua kaikuuaue, a he uha'i waie ap i kt kauoh» o o* Kahuaa ka «e aku i* olua e ike i koaa mau uiuka. I oa no ua uiakeoeiake ole alua e heie iuaka>kai ia Oahu uei, alaila, aa uiki uo ia oiua ke hoi aku i ko olaa Pekii haku, aoie e manao hou id|u i kuu kaikuu.*ue haku i ; iane oaoa ( aiea, e iuai aku uo i kaoe oaaa iwaeua »o hoi o k*< oukou poe iho."

Aole no nae i 1110 kela mau olnlo hoole a Pulte \ euea uo Kuaakea o haawi pio ai, u& noke aku U no oit i ke koi huoiaaoo. di> ka ike no hui i ka taak& o ke kane a kona pakii ae <*aiho aku ao hoi i koaa auinao imua ona nu ko lakou hele pu no Hawaii, a mea oo hoi oae no hoi ua kaikunaue nei o Puiee, a o ko lakou hele pu nt» hoi ia uae ke kane a laua oae Kona Pokii. B like tU) nae me ka nui o ka K«uakea uoi ana aku, a pela no hoi ka nui o ko Pulee hoc>le urmnaoiQo loa QQui ma ua auo upau, aole ioa e hiki e ike ia ka maka o koim kaikunaoa, a aole uo oia e ae aaa e ike ia aku kona kaikuuane e laua. Haia a e ia ka la mua oue ka haawi pio ole po hoi o Kanakea i kaoa hooaiaao. Aole qo Uoi laua i ae aku e haalela ia wahi, a bi*i paha i ka wa e ia ike ouaka ai iaua i oa maka ai lau*v i na oke kaue a aa Pukii o iaua. Haia ae ia ka iua a ka la aole no he maliu mai o Pui»e # a hoea aku ia i ce koiu o ka la, a o ka hala no hoiia ok.a palejQAo. iis la a ka Pokii Ilaku o laua i kau wai ai, a ua hoomaopopo iho la laua nei i keia haule o oa ia i kauohe ia uaai, a ua ike no nae iaua nei, o ko iaua ho' aku no hoi oae *a neie, a iilo no hoi ia ? mea e kau ia uuai ai ka hoopai oaaiuna o laua, a o ka hauie no hoi mahope o keia mau ia, a loaa nae na kumu ku* pooo no ia haule ana, aiaiia, e aho paha ia mea e paie ai uo iaua.

I ke koiu o ka la. ua hpuikaika loa aku la p Kauakea i ke uoi hooJ3ano i ke kamaaina o iaua, eae mai 11 j hoi ia laua e ik« ik& mak* o ke kaae a ka Pokii, a mai ke kikahiaka a hoea i ke awase» oiala, oia hoi ke koiu o ka la, a ua aoke aku la o Kanakea i ka oielo me u* olelo hoalohaioha i ko laua kama» āina, a me kona hoopuka pu «ku i keia mau olelo ia Pulee,

B ke kamaaioa maikai, aol« unei na hoi oe e aiaiiu raai i ka J a uwalo aoa aka, a o keia la wale ao koe o ko a)dua manaolaua, a n&.pt-Mfr keia la, a ao keia po ae, aiaila, e kau mai ana kuu Pukii i ka houpai «haeha ooaluna a'u, oiai, ua ae aku 110 imua o ua Po*ii nei o u, • hoi aku wau uiauiua o ka huia au* 0 ua la ekolu, a ina uo hoi * boi nele aku aoi, alaila, oia poioo ua hoi ia o maua me kuu ka T kuuauo 1 haku nei a ioa oo hoi e ha'ile auo makape o ua la ekolu* aiaila, e hekao oiai aua nv palw ka puiao iluna <» iuf»ua. Aoīe uo o'u 040« «ka, > knu ksikuaane po' tii nei ia ka u aaea nni, oi*i, a ka inakou wahi kaikuaane wale uo keia. a he mea kauiuaha iofc boi iwat-na o ko uia&ou uoho «qa ka hoopal wale ia mai o *.uu kaikU' nane e kona pokii kaikuahine mt ka hewa ole. I na hoi oe e oluulo u»i aoa e ike w&U aku no wau * luake ma u* wawae u kuu pokii» alaila, ua uiakepouo ihjua hvu ia ra*ke ua ike uiak» hoi i ka oiea j kii imai ai, aole anei hoi oe « oluolu mai • hoik? wal% m «i uo t aa <n*k& o ke kaue a kuu kil?" ....... ; , , y#l- iSa