Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 27, 5 December 1918 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA IV HOLOPONO OLK KA HUAK AI A KA KKNKKALA KAHIKO.

i ka hoaa ana oua Keneml» Aulus» uei i Jut ipuka o ka H.jalealii o KiUra ( ua iiuōie ia niai Lf..k<»ua ik# la euai i jg;e aiy o JCaiBara, a ua ■lik'e no ia r«e ka ua Kenferala n*i i koho mua ai. aole n<> oia e ike ia oaaiaui a>n ktia kiuaka'i imi i ka mea piii i kaua Laaui. Ua hoike ia uoai la uaa i qa Keoeraia uei, a ia <> Nero ke hopkani biia uei. a e hi■paeui ana. Uoi i k«k«hi o kana. uj«u hieiieui i haku pouoi ai* a ua tw*eiiiake o!e uia « liuopiiikMi*, wale ia aku i koua euaaawa e liiu aua i ka UieueuL Ua hoike j>u ia uiai la no boi 1 ua Kenerala knhiko nei, a »le }>«> i> Kai&ara b w<*kvwkkt b ike i kekaui inea aua i kauoha ole aku ai, d ua uaaopopo loa aia keia oielo 1 hoike in iaa) i ke Keii«raJa kaliiko, aole ioa oia i mākemāke ia e li eu Luu aku H?iua o ka J2ui«pēra Nt*ro ism ke kauoha uie ia ruai e ka E uepara.

HaaWko iliU ia y« Kmemla m\ 1 ka ipulea o ka. Hakaiii, a kaoiue aku ia i kona alahele n ( > k& Hou>e o Beu.ee a, kekahi hoi oua mea pu'.-a-hele ika Eoaepera i iīa la i hala aku, I kona hikl aaa aka i ,ka'ho^e # o keia kti»ak& naauao o Eoma, e waiho ana da iīoko oka ua'i fsva, aka, no koha aia!teooake no e ike i kona hoaloha kahiku, ua iauoha ouai la oia i iekahi o kana rtiau kauwa, e iawe ia aku ke Ke»erala kahiko iua feor:a keena e waiho toai ana. Ua oīioll uo&i !a o Se!)feca 'i kona »ke ana uml l«e Kenerala kahiko t a ninau mai la no hoi i keia huaka'i 'nee a ua Kerierala nei iaia. .

Ua hoike aku ia no hoi ke K«nerala i na tnea a'pau e pili ana i ka Lede ui o ka Akau % a o kana mea hoi i hanai pu ai e kana wahine, a ua aloha aku hoi lana i keia wahine opio ihe he pōnoi ala na laua, Hoike pu 'aku la no hoi oia i na mea pili i ka lawe ia ana aku o ua wnhiue opio nei o)ai ko laua hoine aku, a ua nui ko laoa hopohopo no ka tr,6a pili I ka wahine opio, a ua he!e mai oia e' noi aku I na kokua ana a keia punanele aka Emepera Nerc, Ika lohe aup o Seneca i na mea apau, ua nana mai 1h oia me na maka minamina i ka Kenerala kphiko, alaila, kamaiiio mai la me ka leo ano ukiuki i keia mau olelo.

"He hiki uo ia'a e hau& abu i kexahi hana kokua ia oe, e fcua Pautisa hanohano. a oia kokua a'u ia oe, oia no ko'u noho hamau Joa ana imua o Kajsarano ka uiea piii! i ka Lede Lugia. 0 kuu hoike ana: aku ma kekahi ano i ko'u manao aloha nou, a no ka LeJe opio paha, alaila, ua like no ia oie ka haua aku i kekahi hana e hoi hou ob aku ai ka Lede opio me olua. O ke kumu o ko'n kamaiiio ana aku ia oe i keia mau oleio, mainuli no ia o ka tna* nao hoohoka tnau o Kitieara ia'u i keia manawa, he inea hauoli loa nana i keia wanawa ka hana i kahi hana e hoohoka ai ia'u kona hoaloha kahiko. O ka uiea pono wale

no kaua i keia m»n»\Tii i> ke kaH akn no ka manflo o keia kaili i:» at»a mai o ka Lede upio umi ko o'ua ?!o oaai, a loa ka'o kobo wale no no keia hana, aole uo Kftisara keia tnaoao iawe mai i kela wahine op'u, aka, no kttal)i rne« ok'ra aku ti<> E hoomauawaou! iki rm« k&na no kekahi wahi manawa h<>u aku. AoUr uo wau e *'u aku «iia ia oe e h«le i kekalii ;bmi hoal<>ha bou aKu lou, oia brtl o Tige!ion<*, Vatiiiii, a !tie Aite!ia, ak«, a ia no ia i kau aoonoo »na, aole uo nae h'»i he bewa nou ka hele ana i-o lakou ala, 1 a mea sm hoi o loea no hoi i kwhi oi lakou Kahi alahele e hoihoi hou ia _ noai ai ka Lede opio malalo' o ka olua aiaiaaiii aka. He nui (to kuu ininamina no keia pilikia i kau aku maiuna o olu», oiai, aole loa wau i poina i ka oiua huna maikai ia'u. I na qu hoi paha o ko'o wa punaheie i ea Eme{MTa t i aa no !& in'i ua uiaalahi wale ka houko ia o ka iiiua tuea e oakeioatte nei. E hoi aku oe a ha'i aku i ka Lede Ponaoponia, ina wa apau e Uiki ai i; i 'u e hana nona me kuna oiiaiia, he mea hauoli !oa no'u ka haua aua i kahi hana ē hoohauoli ai iaia mt kana naaa mea aloha.

O kekahl o d« mea uana 1 hoawahia aku i ka man'M <> Seneea ame feOna mau' hoaloha, oia no ka lilo anaaku o ka punāhele > ka Auaknla 0 aua lil» ia i apu a<vahia 1 ka manao o «u@ kona mnu hoiloha i hoike ia ae la k<> lakou mau inoa maluna, ua hu? llke lakuo e fcoao nia ua aiio apau e Imi i ke aiaheie e hina rti s 1 Anakaia u Yinieia i<noa o ka Btneper i Ner > 4 aka.

o kts mea hae 5 hoouiaopopo ia i kela fnau !a, om no.ka oi loa av o k» puoahele o k<-.ia Annkala •; Vin>oiā 5 ka ""E.ne'pera'.

Mamua nne o ksi hanlele ana mai o ke K«/idrala kahiko ia Hen«< a, ua kamaiho hou' aku Ja o Sāneea iala i keia «i4U olelo, a e hoi se pu ana ao hoi i fee ano aWahia o koaa manao no k#»ia puiiahele hou a ka Eciiepera.

"0 kekahi mea no nana e akeakea mai \ kela mieiona au iinu'i o ka Eiuepera t ua hookaawak luihi aku oe ia ue iho ?nai ke a'o ata u ka Emepera, a ua lilo ia noho kaawale ana on i mea hoopoina no ka Eo,eE«ra i kan aiau rto Ro t ua a no kona hanohai.o pu no hoi- Ua lil'i H i mea inahalo ole uo ka '?iuepera i ka'poe h« okaawale aku ia lakuu iho mai kona alo ako: Ua ike no

wau ua makemake ole no k-i Emepera ia*u i keia uoanaw i, aka, aole e hiki ia'n e hookaawale loihi inai ia'u iho nuai kona a!o mai, oiai, he mea no ia nana e aianao kuhihewa mau hoowahawaha aku wau iaia, a i na nae e lawe au i'"ko'u manao oonoi, alaila, aole loa wau e ikeAoa ia tna kona Halealii.; 0 kou hookaawaiē loihi ana ia oe iHo inai kona alo mai, ua lilo no ia me§ hookue i kona manao ia oe, A i na, oia e hoomaopopo ana he enea noa e eha ai ka hoonele ia o kau oiea e imi nei, alaila, e hana mai an& oia i raea hoeha ia oe E kua Au!ush laloha, tsa noonoo ole oe i na nuaua|wa i hala aenei. o' ka uaai i kekahl m»nawa imua o, oa' Aha* Ike a ka Bavepera, he enea rfb J ia e poina ole ia ai oe." I ka hoqkuti ana iho n ua Beneca nei i kela 'mau olelo, ua la qia i kekahi kiaha wai huihui i lawe ia uiai e kekahi o katia mau kauwa, a e hoa-ma-u ana hoi i kona tnaa lehelehe i ano msloo i ka hana a ka Kua'i fiva, Mahope iho o kela itiu ana i ko kela kiaha wai huihui, huii heu mai la oia a kHmailio uaai la i koaa hoaloha kahiko.

"No Nero he puuwai anei kuiia. j 1 na e aloha iu oe, aluiia,, ua sioha ia mai oe uu kau i hana ai no Rt>ma, a hunkaulaaa afcu la hoi i, ka iuoa o ka euauu Aetā o ka oiia kaua o Roma. I ka wa opio u oa Ēmepera nei, ua aloha aiai oia ia'u, oiai, owau kaua Kuuiu a'u o kona mau la opio. 1 keia wa i inu ae la i keia kiaha wai» u& iuu

w«u u>e ka hopohopo oiai, ike no wau aole l nlniui mplu ia ih * kekaM hunawai make iloku oua. y

ia waiaa īloko o ko'u haie nei» ua hiki oleia'uke luliuai ia iiiau kuluwaina, oiai, aoie wau ' iku i ka mea i hana la mai e kekuLi o ka'u «j;«u kauwa, Olai, he auea t,uaa!»hi wale no ka hookulukulu ia aiia ihu o 'ke kahi o ua kuiu l«auruake iluko u k» ipu waini» nolailii, aole a hiki ia'u ke koi aku ia oe e inu i kekahi kiahā waiua, ma kuu houie uei. Me ka | makaaiu wale eo wau e pono ; nolflila, e kuu hoaloha ka&i&o, i ua. -be makewaiiuu ke waiho utl vv*u ■, keia wai huihui o na mauua imual on, aolē hoi au mea e hopuhopo no keia wai ouo mai ka poli ioai 08 mauna kamahno. ICe ike ioai la no qe i ko'u ano ouia'ima r i, aoie U!v, nae no ke kiuo ka ikaika loa o kel£ ma'i, aka, o ka ma'i ehaeha loa oia oo ka tna'i o ka uiauao* ao na Uan| hoomaikAi oh' o ka uiea au i Laua maikai aku ai. M

I k« hoomaopop> i'o aktf ao >. ke Kenerai« kahiko i ke kulaoa o kona hoaioha kahiko. he ano haike. ua oli ou kona u3au heieheleaa. a e hekau &na no hoi ttianoua uiau maka na ano kaumuha. a e huike oaai ana no hoi ia mau manao kaueuana no aa hana inaikai ole i paaai ia mai e ka mea aua i a\> aluha ai inala i au r.aie aku la. lle mea eha i'o no no \ta inanao, ka pauni iamai o na hana lokoioo no.ka maikai au i haua aku ai- Oia pilikiu hookahi oo ke hekau aua iiuua o ka aaamo <j ke £eoe«Ua kahiko, ui&i. oa panai \\ ujai kaaa hatia aioha me na hana aloha <>le^

Mamuli o keiā hoomaopopu aiv> ako i kēia kulana o krna hoal iha kahiko, ua kaoiailio hoolnna aku la ua Keu«?rala kahifeo oei i keia uinu olelo i koiia hoaiuha kahiko <, uu U loihi, a he inau olelo hoi.e huao e hoolana' i kon» manaO'

kuu /nania hanohano, ke| hiwmaopopo i'o nei wau i ka. uku « 1 Nero« panai mai uei ia oe no kau mau hnna maikai iaia i kona iu,.u la opio. He mea kaumaha i'o no ia * i ka oooiiOo ae, aka, ua hana oe i kan hana mai«ai sa?s, a o Kona panei Hna mai i ka maikai ole no kau mau bana maikai, aole no paha uanu pouoi iho ia, aka, manuo nei wau na kekahi mea okoa ae, i hoawahia aku i kona mau uuan&o iAaikai ia oe. a ua hiki »o ia'u ke i ka mea nana ia ai*u haua poiiolalo. a oia moa hookahi no a'u e koho u«i, oia uo ka mea i hele ae I ko tnaug horue, a hookaa* wale akt» la mai ko makou noho aloha aiia i ka Lede Lugia, a oia mea a'u e hooiii nei i keiu mea, oia uo ke Kaukau Alii Peterouiusa, a o, ka Aaakaia hoi o ka opio Vinicia a maua i hookipa uiiikai ai i ko maua home. O ko'u manau maoli no ia e ' noike flko nei ia oe, oiai, »ole no hoi ī hoea keia piiikaa i ko muua | home ui»mua aku o kona kipa ana ae ilaiia, iioiaila, ua atauao maoii no maua '.e ka'u i*ia no Le kuma o ko maua pilikia ma ke ka111 ia ana aku oka Lede LugiB uiai ko mau* home aku."

M M«a i'o oo paha ua pololei kau m&i) ok)u e kuu Aiuaa no Peterpf aka hs mea paakiki lu-i no h°°Ui aaa aku i ka ahewu wlia ona, me ka loaa o!e o ha kumu bo<»iaio maopopo. He mau kanaka no maua o ua ano like ole, aka.be hiki uo nae hoi ia'u kst hoike aku ia ue, aole uo i uele loa o PeteroniuBa i ka manao hanohano. He lĀi'iaheie oia i ke alo o ka EJtnepera i keia manawa, aole nae nu na aana ino ana i haua ai e like me k#&ahi po« okoa iho e hoopunl q«i i ke alo o ua Einepera uei. I ua uu e ike o Petei\)niusa i kekahi inea uoii kai, a he meB hoi e ahewa ana i kooa kulana hanohano, elaila, e hana aua no oia i kekahi hana lia j Ina wau e hui aaa me ia ma keia mau lu ihu, alMia. he h\ki, no ia'u ke olelo aku iaia i keia uiau olelo. M He kanaka kuokoa hoi uia, t h« haoa ano hanohano ole hui ke kalli waie ana mai i kekahi ux* i aloha ia mai kekahi ohana kuokpa Eouo%, a hoolilo hoi i kela Ohana, i kokua pu I ke hanohano o Roma i 3>ea hoehaeh* a wawahi hui i ko iakoo noho aloha aua." 0 ka mea hiki paha ia ia'u ke baua, a i ua uo oia © oualiu ole mai aua i ka'u olelo oia aao iaia, alaila, ua waiwui ole iho la no ka'u feßma\ljo uua atu iaia no ka mea pili i ka wal\itie opio. K.o hoapaa aku nei wau ia ue o ka'hi uiea wale uo ia e hiki ia'u aou e kuu Alu|>a aioha. ,, ' (Aoiw i pau) ,