Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 28, 12 December 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOO KUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOO KUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

XHē m<K)leto kahiko !<>a no Hawaii nei) ia n<> b» pomaikai <» ku Ka Hoku jkx> heluhelu moōlelu)

Helu (23)

1« (ueoawa pu no hoi mai ki o Kanakea me kn leo ano 019ti«t i ke kttut 9 ke kaiKaina. ao ke kaoakaui feook«hi hoi nna i ike 'inaka ioo la i keia mau o!elo.

raai °e e kt? kane a umua eue kuo Pokii a!oha, ua Hlo maoli qo hoi keia hana a ko i uiea hoopilikia loa ia maua. "op kuui la hoi wau e like lahui t>»e ka uio konii auo, a pela la hoi ka oi o kaoa mau olelo, uia ka hoi e haoa aiai aoa oia i kekahi hana «no hoohoka maoii ia maua, ae liio ana paha itt hana i meu hoopoino i ko maua ola me kuu kaiknnane H;iku oei. O ka mea kupone wale nu ia kakou i keia uaauawa o ka uiakaukau koke ao' i ka huika'i

hele, ae boao hoi kakou e boea iioua .» ka PokH h«ku o maua mainuu o ka pao ana onā ta ekoiu, aole nae e hiki like aon iue ka poe apau o kou Mokupuni uei, au ka pono 9alftiu>vpaha e hele e oo Kukou iu«mua t ana ka uui sehalehu ao hoi ia e heie ae .uaahop'i, o ka meia uai wale no k<> kakou hoea mun i ka wanawa kupo io, tbaipua o ka pau ana o ka uanuawa i haawi ia oiai uo maua e b i aliu ai."

I ka lehe ana «v Kahiliikuaokalaai i Reia amu olelu a Kanakea, o kona wa oo U l kahea koke aku ai ia Puuabavreie, a kaiuha t.ku ia iaia e houuiakaukau koke ua A,iii a me oa makaainuna e hiki ana, no ka holo# Hawaii. a euahope ae hoi iakou e hele ae ai, no ka hooko aua i ia makeuoake kono e ke Aluvrahine ui o Haw&n Xka lohe adb oo boi o PunahaHele i keia mau uWo kauoua a kaua hanai alii, ua hootuaka koke aku ta no ' oia i kana apana haua, ae hoomauaukau ana hoi i na auwaa nu ka holo ana no na Kuna i Hawaii

O ke kaikuahiue hii o Kahihi-l kuaoialani, oia hoi o Pnlee &i. .mea nana i hana na hapa auu npiiii, ua heie ae la o<a a u>a na wawae o kona kaikunaue i uui aku la i kaua uiau hui*fiila aua, oi'ai, ua ike uu*t ka nui luaoli o kaiu hew« i hf,aa; aku ai i na naalihini ae pouu hoi i kona kalkuuane e huikala uuai iuU, I ku lohe aoa nu hoi o kekaikuuaue i Keia uuau olelo a Puiee ud hoopau ae lft oia i kona «nauao ahewa i koua kaikgahine. a huikala mai ia oia iaia, » ia inanawu huokahi uo nae ua kaeuail.o uiai la oiu i keia uiau olelo i'koua «aikuahiue. ' Auhea ue e kuu kaikuahine, aole owau kau i hauaiiewa luu luai ai, aka, ua oi Uu.kau i haua aku ai i keia uaau uaalihiui kipa wai i ko

kaua waU). Ua ao aku oo ia lauu. i ka huopuipuoi, a he oiea aiaiksi loa ia oe, e uoi aku i ka laua Luik«l« aua mai ia oe. a ioa iaua e huikaia uaai ia ue, ataila, hiki oe ke heie pu i le aka, i huikala ol» māi iaua ia oe alaila, ea o Ouhu ibo mria noh.« iho no, a he iuea hoohilahila wale ud ka hele aua ak»t i kahio u« pue au i hana aloha o«t> a«ua|." Uilhiokeia iuau oieio ake kaikuu|u« 14U«« «iu iua uo Puleo, *

ia unauawa UeukaUi juu uae u. UuiUkuiauaou r eaua ako al i kona knikuahiae Katufeea a kamaiiio ba ~ wanawana molie aku 1h i keia u>au oklo iaia."iCkuu kaikuahiue. e huikala nku kuua iuin u«> kaua -nuu haim uialkai ole ia kaui, ae kui akn tM) lnii i>e i<tia t* heie pu knk'iu i Hawaii, oiiw, uia <u> kekahi uiakemak? o ke kaikuahine h-iku <> kauu " Uaiiiukeia u>au olelo a Ilailikulamanu i oiea minoiku tiO Kanakea oiai, Ui h«H)u>aupoi>(> kuku iho la no |u Kawakea ua auo Uqotiihi to ke knikunane i ka ui o Pulae ke Aliiwahineu Oi.hu a he uiea p'uo in paha i«.in e hoepau ae i koua ti) | ouahaīoolei keia wahiue'hana lukoiao, ae huikala aku hoi iaia au kaoa 'u&u haua aluha o)e : ia laua. ta manawa oia i ka'naliiu aku ai kuia mau olelo i ka AUiwaliiue Uiiaa

lokoioo. j ..... ' Auhem oe e ke kamaaina hnokipa o kn mesi j hala aku Ja u» hi la ia, « nnai noom-o hou aku kakou no »» eoea ke noi pu ue; maua 5a <>e e hele pu no kakou no Hawa'i, oiai o .* uo kekahi a ka PofeH Hakn 0 maoa i makeumke loa ai e hele pu aka uie kou kafku>>aue. O kau m»u hana alohaole ia mana, ke hoopui.ia ioa oei bmu& ia mea a oiai uuui.oii hoo aku oe no ia moa. 1 Oahu no ao haalele ia rnau haiM apau loa, a kakou me ku loanao alo'm like ae ike uaai hoi oe ia ioaua ae ike &ka oo hoi niaua ia 6e, uie be ala aole he mea i hana ia maw»ena 0 kakou. Ua like i»o £a wauao o kaikuoaue me ka'a mau oklo e kamailio aku uei ia oe, ao ka Oiea kupooo wale no ia kak<>u o ka h« ymakankau koke ae no no ka kakou haaka'i hele." Ua lilo keia mauolelo a Kanakea t m©ft hoohauoli loa i ka manaQ o Pulee, a ua hele ma! la oia a huni i ke kaikUf hineo kn tnea ana i ku<o hoohihi fli, ae h >i«e ana hoi ma ka honi ana, ua hoopau loa oia 1 kona manao imihewa wale ia iaua a la manawa pu nu h<>i 1 nnna hoohie mai ai o iHailikolamanu a ka-

mailio m&i ia ia Pulee, aole o->a

manao i koe aka» o ka hoomakaukau wale no no ka lakau huak:t'i hele. ■ S B hooinanao no hoi ko makou poo heiohelu, i ka wa i hele ai keia oiau Keiki nai Kuaihelani mai, ua hoouna pu ia mai no kekahi kaaakā o Kamanuwai kona inoa, a he kana ki>)o ana papalna* oia hoi he kiho kanaka a he kino mano uo hoi kukahi kino. Ua kahea Koke aku la o Kahihikuaokalani i ko laua kanaka, e hoomakaukaa koke i ka lakou huaka'i a ia uaanawa hookahi no hoi oin i uinau aku ai uo ka/hiki pono iaia e

lawe pu ia laua irte kona kaikuahiae maluoa o kona kino mauu, a pehea ia hoi i na e kau pu mai hoi keia mau maUhini 036 laua maluna o kona kino, e hiki aaa uo auei ioia k&iawe pu aku ia lafcou apau. i &a lohe ana o Kauiauuwai i eeia mKU oielo a kana hanai, ua kalnailio mai la oia aie ke ano hooio i keia mau oieio auo pai no iaia iho. "Auhea oe e kuu hanai, he oaen maalahi waie no ka iawe ! ana aku ia a he wahi auo [ paakiki paha i mla oe i kamailio uoai uei no ka lawe aku ia Oahu holookoa 1 Hnwaii. alaila, puieaika paka iauaea. & hoouaakuukau ko*e m«i paha oukou. ae hele iki aku in> hoi kakou a kekahi wahī kanakaoia alaiia» iiaila hoi kakou o aku ai ka ieh ana aku.

l keia u»ana*a a Kaooauuwa: e kauiailio aua i kela mau oielo, ai ka (mu aoa ae uo hoi o kana auu kamailio aua, ua hu!i koke aku la 0 Kauakea a kamaiiio i k« kau« & koua Pokii Uaku i keia uiau oielu. "Auh&t tu&i ol» e ke k&ue haku a euaua, kau uo oe uie kou kaikuahiue tua ka eheu o ku niua kauaka a uwau la ea aiahele iu» ko maua 1 hele oaai uti, he hiki oo i kuu kaikuaane haku uei k« hauiilu uia j a kau aku uo wau uuaiuua,

: *— i. iiL«i!p.. » koaa uiuu uli«u, u iu» uo> ipi pala uiuu i umuao e itau like uo $a,kuu ui&iuim u kuu kuikuu&i}6 haku aei. alaiia, t-heea aua ka&ou i ku wa kupiiuu loa imu4 u ke alo g ku,Pu«it huku o waua." I ka iui»« aua o Kuiuauawai i keiu umu uleio * Kuuakea, ua aao okiiaiiu )tfueLeue ihu lu .gii«, oiai, iju ku u>eu uiaiua i k& lele, $, liiki hoj Jty Uuulilo'i kuiiu kiuo kfl kJno'kiiuaktt i»i ke kiuu iuaau» aka, e ike aku uau u» uae Uoi kaua ma keia aim koke iLu i ku maa i iialawai mai uue iu lua kuiu Uuaka'i lele u lakou tiu ilawuii. 4 . i Ika oiakai kau koke aua nu u aiea apau, « uuukaukau pu eo Uoi na wahi meu kupouo .ia Kahihikauukalau. ke iuwa pu u.e ia, u no hui kuua kaikuuhiu« Fule& ua huoaioka koke aku ia uo lakou nei e hele do kekahi wahi, ai ka iki ana aku no o lakou euai kahi kanaka ua hoolulikoHe ue 'Iu ,ao o Kanaaoowai i koua kino u lilo la i kmo manu ao hoi ua ioli ae la uo hoi oia ruai ko&ft kin'» kauuka, ai kuna, k»uu LuanU a he munu oi aku hoi o ka ui o ua huiu 1 ko Ku'uanuwaī uo ko oui ae

la no i&kO na A!ii o OaLu iluua o ko laua aaauu ao Kunakea hoi iluua do hoi o koua kaikuuaue. 0 k6 lakou nei lele aku*la no la a kaa aoa iluna o ka ajauna"kiekie loa o l£olokai a hoouaaha iki iho la uo jcekahi wahi uuauawa pukole ai ka oiaha ki aua iho o ua aiau kiao uianu nei t o.ka hoomuka hou aku la no ia e lele a kau aaa iluaa o k0 kuahiwi kiekie o Haleakala. Hopmaha loihi iki ihy ia Takua ual iluua o kela piko o ka nuauua kauian« o Maui ai ka a*aha poao aiUi iho o ka hooeuaka aku la no ii < lele ! no ka Mokupuni nui o Ha «vo!i. i 1« lākOu n£i uae'i J kāa loa aku ai I iwaena kohi; moana, a īoaa ibo j|, j hkhu nei i ka makaai ikaika laa, [ao ka wa no ia i hoooaaopopo iho a, lo Kahihikoaokafani i ke ano nawai f liwali o ko laua kbhu, a ike iho la i ** ' ko laua pilikia, ao ka mea lii'ei wale iuo ma keia lele ana lakou e ielja koke 'mai ana no o Hailikulamau '

me kooa kaikuahine Kanakea a ua ike /nai la ao oia i keia pUikia.o oa Alif o Oahu, ao iona wa uo ia i " lele kih«ha mai ai a hookau aku la i na Abi o Oahu iluua o kona mau ehe« l«u]a a lana hnu ae la ke kiao manu o Kamanuwai ilnna. Uaolelo ia oae ma keia lde kik*ha aua mai o Hailikulamau, a iaia i ljLPoka& mai ai i ua alii o O ihu iiooa oga q KawanuwHi, a mamuli paha o kefc~ & hoonou o i ka wai kau mai ai na Aiii O-ihu, ua hemo aku la ka ' aliualiea ' a kau pono iho la iluna oka lepo o Kaeoauuwai, a uh paa loa iho la kela aliua-. lina ilona o ka lepo o ke Kaliu mano o na Af?i <> OaLu, a oia ao kft ka mea e eleele nei ke kino o ka

manu ooio, a ?leele pu 'no hoi ka lepo oia ano unanu. He hana a.u0... kolohe ao paha keia a Hailikuiamanu mauauli u koua ukiuki i oa oleio hooio a Kamanuwui i !<a wa.o lakou i makaukau ai e haalele Oaho. 3 Lele aku la o Hailikulauaauu me ka mama loa, ae ukaii ia ouai aua no hoi e Kaamuuwai, ai ke kokoke iki ana mai o Kamanuwai i Ka ua luu kai »ho la oiai ae pikai auik h»4 i kor«a kino ai houooaemae ia oia; mai kela ''aiinaiiua" a kukimnu i lu helelei ai iluna a ko6a kiuo auie kona lepe. Ma ouli no luu kai ana o ke kiao m«nu o Kamanuwai, oia ke kueau ! e ike mau ia nei ka uiei.u noio e jimm ana i ka moana i kekahi tuaj«ai(Mu f,-u--i Hoea mua aku la iakou uei ma Kawaiahe, « mauka oia wahi iaeou nei i lele aku ai ao ke akhele o oa Kona. I ka hoea ana i Kekaha, ua ike Mku ia no lakou nei i ka a oiai o | kekahi ahi nui. a ia mauawa o Ka % i nakea i kH imilio aku ai i kana k Ea % haupu wale tufti 1a no kela ahi a kakou e ike ake he ala he imu kalua ol* keia * oae kuu Haku kaikunaae uei a Ui« he aia ua mai\ao iho U uo kuj> Pokii iiaiu, ua hooko oU ia kft «>« a i ki aku uei. I ua nae hoi t»o ko uiiua poino, alail%, nani poino *aa uo hoi ia ua hooko ia no hoi ka u\aketuak« o ua I\Aii haku uei o uiaua.''