Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 44, 3 April 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

(lie Mo««klo Kahiko o Hawaii Kui) Koauli)

moki;n\ i. i NA MA.KI*A 0 KEPAKAII.IULA*Ī AMK K«: ANOO KONA | lIANAI lA AiN'A. |

Ika h'<Mi «nn <» K:iht*te »1 ka ipukn o kei» haihunui o ke ». •'iai h.ii ua nlii u loVu e pnaui »n-i j i t- k*-l « mau paaxi i lO'keka in «ku le, 8i- fea pnho» paoni e pi»iti pu ar»% eia bOt ka puu oiie i h' Oniekie i» iiih kekalii kal.i u k« h»!»-, h huuhulu i;i «ku ht tta laan tu <a i lihu* in a p h <', an kH n,eite ht«ea e »t»a ilah» <> kfi» pu» ou», < a iii'i *e)n iaii» ka eo (K kala mai >.» keia lo knkih'li i ku kuk>»(> wiHileli» ) U» h ili mni la kekhh. i iuau aiii w5«/ko u keia uuniiin, :t i-ee mai ln iaß«u i keia kannka u v\ oy. « ku aku au* lua k* puk » ae p»a aun i kmi* ihe, n\ nahu ih fc i i aa Ahuuul », « he a'lakiU iuh"lt ii-i ke lu aku ā keia kanaka al:tti!', •» ka wa n » in u kt|« mau hl'i t»piu i h o o like uiai t»i ) khh o el.i.

\JB, t»ri«weh īU koniithewa ia ai 010 he Ki ih oiuakakiu ka hnl« paha keia e kn iiai uei, e kii Koke «ku iii», a pepehi iho a tiiaktv alaila, kaiua aku i ka imu." Mamuii o feeia uaao \h> honhn o keia iuhq aiii 001«, ua huli iike u.ai ia Ka muka " ua poe ol.ko o keia hilauhale »» ke alii Mukauku, a ike io uiai la n«» hikou ap/iu i k* ku io aku no 0 *eia kanaka ui 0 kuua uiau heieiielenM, a he kanaka an«i kon h« i uin *ot»» kuiaua e ku aku ana, a ut ike pu niai ia uo h»i ke aiii M*k*oku 1 keia kanaka ui kino kiU-ila, h utaiiiuii hoi o kela luau oieio a keia uiau aiii no ko ia nei make, ua puie aku la '» Knlnle i keia uiaU oleloikap ie oll>k j.

*'Aote paha o ka make maiuua a ia p ih<i hoi a 1< ti« ke ulii i k& otfi>> a k» iHiiluiiui, a ina hei he ;?u ika nlaila. mukb no paha, eia ka Ka ouk.>u o ka luake r (iiumu i ui€ (tu l»he ia o ka ;uauāo o ka 'uea t> u>anao īa nei e uialee e oukou " 1 lta iohe ana o ke aiii opio M.ika >ku i Ri ia uiau olt;lg a ka luaiihiui, ut kauiail o koke ae la oia i k Mi.i iu4l alii e leaioa pj aua i ; Veia inau oieio. I * f l£ ,U« po!oi«i ka mal'hiai kipa o ktia 11 u » aoie io uo h«'i o ka luake «mm / nkr, o ke kahea e piliiH mn'iiu , a luali »iJe o.ii o ka paina aiii», jtl«iia, hia'<t hoi &a u»a(iU'»o ka luiliaiiii, lfi k>i:uo mai |iua!o<o tiei a hiMiu.tka.iHnu ae iakou iik! i mea ai uau."

4< K ke alii opio miiu o o «ke» ?, »«o'« oka ai ina-uiii', :*kn, ok« (iiHii.ui piu k« mM <, ii kiip>n>> i fe& mpuao u ki alii M»ka<>k", alaiU •uakep »im h ii p*h i kani a k*j aiii i ka U)ttlihi«ii kipa kau iiile, t *i ltooi 'Ue a > W ke aiii a liu oie'o kual.ul < # h.»i»kau u«i ku ln»o* pai <» kn (li;ike, a p h > ul c li »i ka ai * ue alii Makaoku."

I ktt lohe hi;h o ke nlii Makanku i kwa uinu oWo a ke kan.k» malihini t ui huli hou ae la o r a i k<'it* iioho ana Hoko o aoU naiauhole» a k&iu.iiho Uou aku U i keia uiau

"U« r.aaut«o kH olela a «a. in>»lihini ki{M » kei. ia u« ( a b« n>ei

i»!»o & |ohe ntua io kaknu i kann. i hi»e« (t.«i n.»ej loium o ktik<»u • k*>i«i in. K ko«i o »oai rn«l >kn n«*i r -ka <u«»li )**(>', m Uoike umi h"i i kt« oM'» o k« Uiki ulfa uiai o keia la uw

'*AuHea mni oe e ke »15i Maku♦ku. aiimia wnle n»)» kou al> wau *• h**ik« ai i kn'w huak»'i Iwln iu>ua o 4« «•)*■ oke aiit i k«ia !•, «i pmh» le iho mi i ka iuaoa * 4> ke al'i, l»i ! », ike «lii ih:> iio h<«i a omlo k« '•ii«h ia o ka'u hiaka*i o ka ioaa.*« tnai uei i ke alu o ke alii M^aoku,"

I k* l< he Hmu ana o k« alii Wnknnku i keia niau.olelu h u a ha uh 101« Ih'i U ia i *•»»* »u koiiM wh no ia i. <i*n»i nku «i i k«»na mau alii i loiki hku Imi in laki u ID»; «e'ii liHlehalau 11 iakou e iwho an» t t ain h«>i » j).#» o ka «ouo a k« •nai'hii.i i iit* ui&t ai i k<« kkou nl- . al/iilH, ki>hea huii i«t Hku laknu "" k* l< he pu anu ia ka uiauao o ke luiUhiiii.

*Ja lilo n f >""*ein maU olel » h k» »hi i tnen ho «ulu i l'e huo lio >hut>i i ka mHimu o keknhi p >*> o ke hl t«h», «i„} ( «iihum» ih?» la i,iVo i i»i.f pepehi kiu>o,»> w .!e u ntai k« A»i' «f kein k«.n»k>t 'iwlil.inī, m nih ko h»«ou n.anao e waih,» n.> kn niHlihiui i kniiH ihe timw hu <> kh 1-, a ai» •it a art mai h iiihih", alailii kj)n»" «>ii <»io e htlnwii pu <ite ke Atit M .kaoku, «i ka hoik© j,i , m a ;ikn <> ia >i»at>ai> ike kau ika. »I®<liuiu' t u ae #i»«i la »»ia «t» ku <»l«t -lu }k» iihii» o o kela p»e ali', o ■uh h< o i<nop<'po ino ta t>o u'n hi <uvtkef ain ii » ke U'ini »»īf* ut t>« <u au t peī« [•»' •'» «iile io no bei.t p>e i kauumna

Ua kakulu »e la oia i V,inā hall ih-» t»! Wr«ho ipukn iixie g k.i hil*uhtjle o ke atii Mile.ioku, .I iiin, hele ku nini l i t o o?a ine ke an< 11) e ole (nai iioi hnua o ke ;ih; Mnkaoku, a<i ke kuuiu n> « koiiā 1 hntiH 0!* ftiia p Hke iue ke'aimi ku!u i/w nmu «> keli* aina ia tnnn iwa| nHI iko oka iti 11«, fii«tmui! no ia 0 kona leuiaua aiii kie<tie in j ke kok •, a iua i« hana ana 10 hoi a Kiiheh-, ui I o »maop.»p-; iho !a 00 h »i ke niu M ilti ou, aole keia kahaka ki*n;tka he knnnl. u kMiaua ha»h;i», «o titt h«-lelifl»na pu'no loi u Kiiheie kekahi men naua i hoine mai i kona kuhiua ali», u foh*l' īho la n<* hoi fte alii M ikaoku e ike aku i K ia maliiiiui kipa u keia la iim nui ina ke mio alii ae k&<u»iil> i«t-u loi i ka uialihini tne ke atu» hui' htno kupon ».

I ke ku aoa o Kiihele i(nu"i okn «lii "pio M.ikiok", o'ai, eia no kei • alii M ikauku i k <na «n <u la .0 ke knnaka » pio, ai h ea aku p»h< k«»n« uau makahiki i Kr. 2", ua h«;awi tnai la <1 h i l'ma i kj| iualihioi, <1 11» h «pu atu l.i u » hoi o KmliHh a lu'uh'.nA iho la :i»f keia |Kuiike ni o h u i i2utia, a »»ia lul'i-liina" am o laua t»e', «;a kuhiknhi h« 1» o Mikaoku i keK;<h wahi kiekie, ai k'ipuo w.iie im kt* nhi koko kiekie e «i »h » a ; , ao ko Kiihkle hel« akt» !a 10 i 1 a n »a > tue krla w«!ii i ku ti' uhi i.i uui i.ii », « tti«ia hHiia an t i hooini > lot ih > a* he kana'ta nlii kiekh io «o keia. A noh > « Kiih»-le mi i»» wnh«, al«i'»«, uaua m'i l< 0 Makaoku n«e ke kuiiou pu ana uuii • *<»t«t p»> U Kiihele, e kauia { lio «k<i hoi i kan t unu o'» l1« ai !ol>e ta h-i ka o-lo oka hiii aua aiu i Ike «11 o ke <«lii.

**HI tee nlii hehookahi i»» Kup"»*m 0 kik.m 1 fiue« mai ni » mmnoli «>ia ike n.> ti-<t o'o a< hoikf mn ip <po U »n«i no ln>i e k » »fi«« mnkua I 'ihl i i k»« i o, * «»* » 0 k® tXi*m i ik*ikrt liini ael na wuwHt) e hi «,i i k. u «!o «lii. O k t *nt<)AO «»»e k» h<>et «na ui«j i «» koi «! ♦ e ke hIU n<> ka > mskee n » i k<> k;ikmi kuka «lii kieki*-» ae huea mui u p*iw i kq.

*u iuiji u |.a pu» »lii »l*kiii o k«-ia i»iui4 ukr. Um knkn «uhuh me ku'u H ikMuau iiiui h «ue ka iuanp>jo nae i ku umua kiukua'uue ilaku, e hele ut<«i t?»u iiiuiH u itou «loiiiiui «kuiii'O i k uH k>» himuh Kt»i;tu«hiue «<t ki iuhuu tn«.i i>oi i wniiio in uit»i uh .ii»u» « kiai »410 ka UMknni i ] m, % u-i ku tiul« no lioi «i k«» ui)tk>>u wnlii i ki* kHue ki - lik« iiih ke knko itie ko main K >i<unhiiie Iliku» tMliii% imea uai i»t iiiti)» Ou e ke Aiii MiiKmik», * uau ii » h<ii ia eae inai n b<» »U *>*h», & h 4ke 4Ru n» une h i tv u i«. oe e ke AUI Makauku, lie pu t lehiiii. ikaweniu ko lunua II ,ku knik h itp ui uoYi i k < ii«o 0 ka leliUH pu.kw» a he lehua kupu o •'le i ka iu iuu )tui<>(ta keiuu i kum wui«> k » pu», i% it wul* uo a lie 'iiōa i kulike uie i», nUīlu ka h"i uua ke kapu <t ke K«Jli«;iMliine «>ko kiek*e a KauuuuuuM;in»a ui« Uiua, kaua w»iii,if, e i o'i-i su* li«»i i ka uk t iuiu kHpu n Khuuuuuuiuioh, O kein ih«t )n t o ka uiaHHi» ht<»>ka'u hu iKai u ka hi>ua aua 'uhl iiei iuiua u kuu uio t» ke Aiil M tha »ku "

I ka ana n ke Alii MakHo'eo i k«iii (}>au «'lrlo ake knniikn Aiii i«n ku'i'u iho U ke p»o o |te Aiii &Ukn il;u, h i:c» keknhl 'UUUHWH. ko Ui »»«'!} » iw»»HU -»Uil it h« u ».<» i» ki>nrt p q ilu * «HuiMilio umi la i Ke« i mau ulelj i kMiin Mt»l»hitti Auheiv «nnivM* eke e olj»»lu h»i <we Diina u»ut iHn «i, * r<, Uui n p»ui>v *»> -, e kukiiknk » »e l).>i wm aui <ek«iMi •» ko'u iiihu K<iiu>li : , >i#» ( u& iku u»> h <i oe i k .'u u ut o k', a o\t) ia'g keia iuau uiea u« opo M»kt»<iiu i :ue}t i ka <uno, o » Kiihe!'*, a uh «e i-liwluaku t;» ni'nU ia tu«ii io t aua k«hei» u a*ū I.i kekHhi o u» Aipuupuu ««»•»Uma ai «» ke a!o alii o Ma,- . a ftai> >J?a akt: la ke Ail Maka iku iiia * hoo.nnknukKii fc< ktt uiiii ma ka II lemim i iii*u mea D»!i.a tn ka innlihiiii, Ike kan auii nku o Kiiiinle uiaL4<» o ka hnukipa nn.i * ka Aipuupuu a ke A!ii Mak iokn, tia >iatii.ir»ft la ua Aiil kv«ku ne', u;* «ku l.i oia no kah; e n»ih » «na..o kuua mau Ka! um!m, a w&iho aku 1» i k'ia lUHua*' i kauiHilhi {« ak'j imua hiih € ku iua!ifjiu;, nu.e ka !>oike p'i aku m> !.ci i na m»kua ti malih : iii me Lo !<iua knikuHlnne-

Ika !»>he a n-* n na KihUHlii o M.k»<»ku i krt ino-» o na innkua o k«*i« tn*(lihin« t ua hooia k< ke uai l i no lwkon i ke kulana hiekie o 16 k»k«*'«»niMUhini i«ni k«ne n ko 1-1 1 k«ik*»ī»hi ī***, * u> h >ike tnai la n • h'ii ik* l»ik"U (Tuni Ali ; , a ile e k»»k<» il il » ;«a kf» Ihw« j.m m»i i kela kHiku»>iiut? o n t Keiki a KiunuiinUHuiuH i w«tiine «mn-, '••i:i ? , no Ku,)un * kiekīe ; h »«U mni ki» !:ik u k*»lfo t a ao'e h >i e w»U ke Alii M «kmku ke l»we i kaiknahine » Seia Alm in.«H- -' hi» ; , ! ho ka *nea h,»uoli lm e wahi a J K »hn,Jii i kam&iiio ttmi a'\ , «s:f h puka nii.i »• ke ki>ko : kie>. v |kie rte «nai'wko inal o ua mau alii

44 HJ*e no oe c k« ll«t*aī Alii i Kel» waiii i«» Alii līhpm»i kā ukn imu «» K-u uun!.-- •«"!», « k»! p pih wlii leh p »atf •, ii.i puUtttH ii i k« k«p i ih itii o <el i uk& Uit«\ h i h»op'jut ia ho. e na pm o k* w«i " t Ui Hl«» i« iho H n«* km m*u k«*U K-ihiuHi e, kt» Alii Mi» kt"fcu i n»»Hi u*tilut *o* i k *n;* «IM», n UH h*ili h'A \* i* i knht kntm e kn!i in .i U i*i*. I koin hni iim aku me Kiih<*l«, i «M rt » » liai kn KUhele o*iti|t «»♦*, % f n »hi>>ni ot» h» i >4% «>♦ k« knit i k* Iwi UIAĪ o k« Aiii M*kttv»ku. , Aole i |»tu.