Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 50, 15 May 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI.

(He Moolelo Kahiko o Hawaii Nni) Kuauh) MOKUNA I.

NA MAKUA 0 KEPAKAILIULA AME KE ANO 0 KONA HANAI tA 'ANA.

A *iui ae la be kino o ula, a pii pu ae la no hoi ka n«ni u k na kino. a pii pu a<» la no h<>i ke a'.io haauao *o kona meu noanao. I k-kahi la ninan tuai la keiki nei i ko'ia mau Makuakine i keia ninau 4< E kuu n«»u Makuikane, ke uoho nei hoi kakou i keia uka iuin, »i hoopuui ia hoi e na lipo o ka WMokele, ao ka'u mea heohao nae, aole hoi o'u ike i bo r o makuahine nana waa i hnnau t»ai. £ olu<>]u anei hoi oiaa e hoike iLai ia auhea la ko'u inaKUnhine nana mai wau?*' īka lohe ana c» kona mao MakUiikane i ka niiuu a ka laua hanai alii, alaila, ps»ne aku la no o Kiihele me k« akamai wahiwai n ) h(ti. 4 *Auhea oe e ka luhi a maua, aole i m&oprpo ia maua k<»u mekuahine, a at»le no hoi ko<i mnkuakane nana mal ōe« he keiki oē i ioaa aku io mau& ma ka « a ua ane <i>ake i ka"i>o!ol>\ ao ko'u lawe mai uo ia ia oe a hanai iho la nmua ia oe ae he keiki ponoi «la na ma» a H uana uiai n«> oe ia maua ma ke

ano o oiaui no ,kou tr.au niakua t o*ai, ua hanai wj«hine ole iho •«» boi maua ia oe wai kou wa m>ku oiai a hoea w«le »o i keia manawa au e uiuau mai nei ao kou luau oaakiia. h_oi m .ua ia ue uie he ala tta maua pouoi lpa oe, ooiaila e ka maun han;»i al\»i)a, »»«i kuouoo hou oe n<» kou «iau oiHieua aaoa aiai oe, oiai, aa h« opiha aku u»am i ka mitkaiat o na

makua nana mai o? t a o ka maua waie iio ia oe o kou hooiahe aiaikai mai ao i ka maua uiau h'o ana

ia oe." I ka lohe ana o Kepakaihula i keiamau olelo t» ua lilo iho la no iu i mea maikai i koua uianao, a ua hoopau ae la oia i leona naanao ninau makun, a ua noho aka la no uia ma ke ano e nana aha i kona mau Makuakaoe nana i malama iaia, o iaua no ko'i» maKUHkane. Hala hoa ae !a kekahi mau 'aiaknhiki oko lakou noho 'aha, a ia maw makahiki nae, Ua ao aku ta o

Kiihele me Kiinoho i ka laa-* hnnai

i na ike kaa» »p«ui ei» naiiaw.i o k;v aina o H»wau nei, 4 manmli n»! hoi t> ke ano ai po !»a oKt o«k&ilinla, ua lilo iho la oi* i nu a luaknuknu lUiU'li i ka oiha ui o ke au kalnko o Hawaii ue I ka uui loa aim u Kepakailiula a ko paha ka uui o n» like iwe kh oMo » ka p>e kahuo M u» tnoft ka pu!ehu*\ uh hui kuka iho !a na o>akn« o ua hiwnluwa nei «»>ll* keia av»t>!e!o e pili aua no ku imi ana i w.thine na ka !aui h:iuai, a tnahope o ke fcuk* uiaikai ati« 4 ua hooholo iho !a lana, e ht-Ie o Kīihe!eei:ni wahine na ka ?aua haw»K oixi, oi«* nr> ht«i kn !«us ka*/Sfl* m*a i Ia hMe, a he kwkn.i m4ma hoi no k& Mokt<puui uui o Hnwaii noi o Keaw«*. U* K>in v * Aku KiiheW » k*ns haoai no koua he!e «» t skaik>ii i kn nnī b Hawaii, ae hooiohelehe ai h,«! i

i nn mev pili i kh noho an«i o kekahi m«u hHm) ka ā'ne7 ae maleai ka} hoi i &*-«i t>-ka I+l oa wau k«i kanaahine alii, ao ta WKhine n<> ho e Hke ann k« ur me ton«, alaila oi'i.k.a wnhine <• tu»a ai koaa il kiipe. Oa 1110 no ia i mea maikHi ka manao o ka laua ■ ha.nai alii, s me ka olelo pu 'iia» no nae o Kīihele i keia mau olelo.

"I hele hoi wau % hnlawMi ku'u hua?tai ma k* ul'a p'imHik ii, hlhilj, kn (iuu hoi whu ia olu| l.ke «to, nolnila, e u> ho n"o hoi ofua me k<« uiakHiikaa i qa manawa apau."

U I k* helo ana o Kiihfle tha huakai imi wahine n« ka lar.« hanai, iiH ia ma keia iu»»ielvia iawe pu im» oia i ke ana o ka ili c KepakailiuU, 'a oia ano o ka ili o KepakailiuUi, ua wahi ia k» iloku ikekahi kap<*-pavi lahilahl 10-v, ae pna ai no ka ula iwaho. ub hiki ōle nae i ka mea hakau uiuolelo he hoike aku i knna pte lehuhelu i ke auo oia ho»ilona o k* ili nani <> KepakailiuU, » ia nae ma ka nee ana o ka mo-»leIo, e ike ai kak<»u i ka wehe af o Kiihele i ka ho iilon» o ka ili o KepHkailiola, a honkuko 'ue ka ui o ka wahiue e halawni ana me ia.

Haalele iho U o Kiihele i ko lakou w»hl, a heie uj»oia aku 1h Qj» kai o Puna, ai kona hikfari« aku i Keaau, e noha ana iiaiia k«»kahi wahine ui nona ka inoa o Hop<»e Ku ana keia ma ka ipuk* n ka H.le a keia wairne Alii o a pae ana ka leo knhea o H pue ia Kiihele, e ki>ixto u>aloko a hoouiaha iki, a hi>i&4 hoi i k,t t#anao o ka hu<tkai hele o ke kakahUka nui.

Aole wau e koaio iloko o kru hale, oiai he huakai hele imi WHhintka'a na ka'u Uanai ahi, a oiai n«» hoi ua lohe wale ia ae kou ui e Hopt»e ka wnhiue ui « Keaau nei, h i»ia«iuli oia whwi wal« ia ae lu>i o Jf*>u ui, nolaila kipa kauhale mai oei wau vl . "A i>tbea ibo la kou manao no*u. e iifo ai.ei wau i w«hine na ku H-inai,- a ua ku>li<e anvi hoi ko:ia ui me Ko'u,,? . '

..Auhea :nai oe e ka ui o Kea»u, he ui nae i kokoke ole aku i ka i i poo ela i> kuu hanai »Ji), a )a m> kt u ui la e ka alii wahine «» Kt at u hei i ka wawae o kuu h«na> hlii * 0 s?e »]»>ba i o kou ke o Kpaau uei, ae hele m> wau ma ka'u huakaiiini wahlne iih kua liauai alii

Mamui o ki hiki ima ia H'poe k* paue h>u oiai i kek hi o'« lo i keii kanaka ano olelo h*>i>haahaa i kuna ui, ua haia aku la keia kanaka tue ka mama oui. H >ea aka la o»h i K*ila, h ma ia wahi e n»)h>» ana he mau wahine inahoe.aie mau wahine k'tukau-alii ri n hoi h m> laua r.a ino» •» W'aiwelaweln Waiapele. Ku «na ke'a ma ka puka u ka iiale o leia mau «alnne oi o Puna. P*e ana ke kahea a «»a kaeuaaiua iaia nei e &ocno (uat«<k>, a h-Hunaha iki hoi no Vekah) .unnawa. ao kd kuoan o ke kahea phohiā o k«ia mau wahine ia KiihWe, «ia no ko laua ike aua <uai i ke kuU«»;t ui « keia kanaka mal'hini

o»*t be kau»ka ui m*oii n.» »1 Kuheie tu« ka naon aku. & he i kaoaka no hoi e id at e na t»i o ka āoi«c psh\pa!w. a v*a līlo u» feoi i» kulanai ai o ki us«!thim \ im pa kahea na ua kamaainA I ka lohe ana m>hoi o Kiiheie V keia kom> unik&i a na Di ō Kuh» «* pat»« aku ln ke tuo wahapa* t kein tuau olelo. % 'Mai konoo no wau i!ofeo o olon *h*, i na U h»i i ukali iki aku t»l«a i ka ui o kuu h«nai a'iu** Tt manaw?» t o h >i i pstne mai a! o Waiapele i seia .u u o!r!o uiaikni ia KiiM* 1 . **R» i n* no h »i o e» «i t> kf» han»i ali» au e ltJ»n>ii f !!o 'm»i n«i * «»i iki *e i k<?'u tii, tWts t u* tn*ktpom> no ka !uhi #n* > na wawae i ks he!e ia.i wahiue na k<> hana s .** I ! V ae.» o K"n \ ktU map oMo • k* w.»!.!a\ u*

wehe k>»ke aeja 011 ikn hoailona 0 * ka ui u Kep ikaihul i, h ik»» mai !a ua iiihii Wrthi;»e tisi i ka pui o ka~ "i* <!"k<>.o kel» kapi-pn?, alaila, _ _ pnne (i»ai. la o W.iiwekweīa. i keia' ! in tu !'le*i.. mainai no. E« K he !dW® h iki-iki. wale iho rnr !j.il p»lia kena o.i i kui.i ho#i- t 'onaD ka ili o kohanai a«>?e n«» hui.p tha i lihi kok;>Kf *ku ka tii i kena 'oe.i au i h )ike m.il nei. Pehert ih>> ia uo hoi ki?u m uiao ia .uuin, ae iilu u-> bni luaua a elu*» J m*o wahioe na ko Hnni s!i?, h uia" '*< *ahi Hoi o fe* h>»kjhi wahi i-, i " elua h»i «iihui i ka p >Ii h » kahi. A"ie olpa : k< po io i wahine na ; ka'u naoai, oia ,u* he!e ae no ko ! i>luh ui a k .hi i na kuM, aUila, hoi iho Uno ilalo Hd ui no v oiua ne ui nati »o ka U pom'uiiio p«»loli a'wale no " Me kda mau • olelo o ko ia nei rafial • nko la no ia ■i naloaku la oi»i ka uuika aku o K**la is»ii wahiae .nniue o Kuli. H'ila »ku la o Kiiheie nm kana

hdjjßai hele, alaUii, no'ie ih<> la. ua *nan wahine nei i ka nukumiku uo •ie ano hookano o ka olelo a kefa knnaka. ■ ■ ■ ■ ■ •* ■■. H-ea aku ln keia i kahi c kokoke aua i KaUpa:in, ae »<oho ana i ke- * liahi wnlii k »koke ia wahi « Kii iju * kekahi wahme ui t»ia ai koun Kiei ana i»u ba ka ipu«a hale o keia wnhine ui, ua h<> >in*opip j k >ke aku 1« no keia a >'e 1 ho >ko knkeako ka ui o keia w.ihine ui o Kalapaoa ika ui po >kt*la o Kepi-

*niHuhi Hi#lp!e m> lein ia tvahi a hoe« ana keia 7 Panau, ae nohn ana n » h(»i krknht wa'āne i kauh na kona ii!, a n(7na ka in>>a o \uih, »i bo »a nei ht>okuko aha no i koua u* ma ka u* o kh ia nei haua', ua i«e iho U no keia aole no i kok »ke iku kn uī o keia w hine i ka ui o x»\na h«:m"\ hY\\, aUilii, kih>\ aV k u" ta ke>a ka niama nui a hoea aua ' > K«d, ai k«hī hoi i kapa in o K>oiiikaa, a loh« iho la keia i ke kanailio u u ke&ahi w.»h ue ui t a 4 ka inoa o Kalae. H><ea kela i koua wahi, a he waline ui io r*o * fceu v koua h«-lehelena t ao. ka t«i I>a ako uHē o kunn iii, aia i kora :

lauoho oliuli maiiHi, ai _. v ku in oei Jumkufeu aaa a > i feo m ui tu« fea iU «k* ia nei ua hiinle iho i t no ai c keia wahine i ka ui ** i i nei h*uui, n >l.nl i, fiaalt?le iho ia keia ia iC»u n &uha lua «kti la ka w iieī liatkai hi» aiua kulnn& o K.->o», oa kauUna no h>>i na «K«>«4 i w* kahiko oka aiiia, m> k* ui <i uh mnhiun ui« iu<u uina Alo\u H«.en «o k«id i k« &ina *CBulanH o na Aiii, «i «>(»•{,» ia no },< i n* ka lunuleio o iiaw.ui nei, he **«ina aiii" uia hoi o N.»p.M»poo t &ho »louelohe iho īa M uuk«ti aiaiHo i 0 <ia WHhuie ui o Kau», & iho i* keia i ke kamHiiiu i« o kesahi kaik uuAhmo *1M y nui #.*te o K t . U*lua, ao ke kaikMiua'une aUi lioi i U e %ona M-kUikan'e Atii e w» ka iii ia lCūkipa«<uaaeH, ke Atii ktm ik«ika o M»ui, i t« t>fs« o Kiiheli» \ ka a!tlo fa e ko Napo<>|>«»«> \i« fuH»ht>fo iho la kei* i k«*oa <u<»»hi> e het® k<*ke f» ik<j i kv ia katka<uahine h iua |io h»>i i k*»%oXe aku ka \n «» keia kaikaieahine i k* ui o kaua tia.iat alii, »>Uit«, tito i& w<hin« fkt nV h«nM» «e h«H>h >kt* \a tiQ\ *<e A!ii kv>4 ik«ik«t o Mauu Ht> p l-k m*h no hoen «tiH kein j KghaU?o 4 a uatah«a uo b«»i ia m»>« uKiouli q ka makuahioe u kei* ui o K.ihaluu, oia h *i v> K ihaluu k* uiakmhue,, *o K*doruhiiii Ikī ka ok«ia k»»ikaiuahioe. H w* keia in #thi ua «no awakea N* manwa, o k<» s»AVe* no ose ō |ke> !* b x>k hi : o #ui i hsatet« ai |U H , a Ue k-ea «o k« sti*m o }**k kan»k% ao ke ku ua »v> |t<% <fi k« UhM ia o Imu o j tu k« Ih»»*** nuea l|*«Wi nn ** HaW.m 5 l{»U h fc**hV * ; \ok! pay