Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 4, 26 June 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOK.UNA X • ; ' KA IMIH/E ANA I KA IPO I NALOWALE.

TJa !ilo keia mau mea i ka»nafli'> ia mai me ka hunahuna ole e ka Lede Ac»ta i mea hnoneea maoli i ka mahao o ke kan»kK opio Roau«, oiai, ua ano hoomaopopu io ihb ia no oia, uā aloha io mai no paha fea opio iaia, a umm>;!i o kana m&u hana ano kohu ole i ! io.ima«lili ia ai kela aioha oiaio. tJa uiu io mai ia no iloko o ko Viuicia mau hoomanao ana na hioiiiooa i ike ia ma ke kihapai o na i'e giila, ma ka home uluwehiwehi o ke Keherala Aiuaa. Ia manawa pu no h»i i hoomaopopo loa iho ai oia i ke kulana i/Ookela o kela wahine opio o kr» akau, a i oi aku i na wahine o Rt>ma ana i kaoiaaina loa ai, h ina io no paha i lilo oia i mea hoohano. hano i kona home, alaiia, anie io no be mea nana e hii hī!a ai keia

ui :> ka akau, Mahope o kona noonoo ana r keia nāau aiea, a e nana .nai ana no hoi iaa maka noii o ka I edn Aceta'iain, ua pii ae la ke ano enaena huhu i na ooaka o ke kanake opio R()cnp, aole nāe kona inain« ilui.a "h fce Kenerala kahiko A!*ira, a auie no hoi ilona oka Ui o ka akau, aka, ua &la Qiai U kona huhu i kona Anakaia Peteringfl, oinl, i na paha aole oia i alakai iaia iloko o na aiakai hewa, i na paha ua mau no ke ano o ka noho alnha ana mawaena oua me keia ui o ka akāu, aka, i kona hooiohe ana i kela wau olelo a kona Anakala, ua neie iho ia oia

i ka oaea ana i ii>u nui fi, a ua hoomaopopo ioa iho la oia i ka hoohoka uui ia o koua mau iini, a o ka oi ioa aku oka pilikia, o ia ih» ka nalowale ana r> kela waiiine r>pio

oae na aaanao maikai rie m>na E lilo auei keia nal >wale ana o ba wahiue opio 5 mea jir> Viuioia e ike hou oleai i knna mau maka, a in» e mrtke'ana kela waīiine opio, alnila oana i kauo aku i kelp wahine oph iloku o kona poin.;. Ua lilo ia uim. manao i ulu ae iloko <> nā hoōu. nao ana o ke kanaka tspio i nn-H hoawahia loa i k.-na manao, a iia ike iho la oia i ka ha!a loa o Kona mau noanao m ; hi i houe, aka, i t uaannWa no nae o kfeia manao u)uaoa iloko ona, uk holo iho !u oia i aona nmanao ia man»#a. e

imi 5 kei» wahuie <-pjo t .a' irifi io nt> hoi ? !osh oia ina kela aoao o fer» muHwai 0 fea tDake, alnil», e hoohrtttohano ana oia i kela wahine opi<>, ma ka lawe ana mai iaia i wahine tithre nanu, » e hoohanohano ia ai kona lio'ue iup kona knpaahi V& hal» «nei ka manawi» kupono uo ia mau manao umikal i nin ue iloko ona, ai ole he manaolan® no anei no ka hniawai 0 knna huakai imi me na ponmikai tna kt'iā aiua'aku? I na <p ote ana 0 L\'gia "iaia, alaila, aoi<» p»h» e hiki wa i-U »ku m* Nia aoao o k» auiliw-u 0 |* oaake, oM, oa kona h-ui ?i

me kela wahine opio ana i hana hoohaahaa wale ai. He n>anao naihi nae kaia i hala ka manawa kn-ponn.

Iloko o Keia mau manao uluahewa iloko o Vinicia, ua aahu u>ai 1a oia i kona kihei uhi owaho, a ku aē la ilnna me ka manuo haawi oltaio i b aloha hope i ka Lede Aceta. Mauiua me o 'tona haalele ana iho i kela keena a laua t noho ana, oa wehe ia mai !a kekahi paku j lfl e U'-le nni mni kekahi rumi okoa aku, a kouo m<«i la ka Lede Poiiioponia (jaracina, a o ka wahine hanohano hoi a ke Kenerils AlnB9 Ua bo(pa aku kfl lono o ka nul' waie hanua uia o Lug«a, a ua hel° mai oia e ik<- ika Lede \c , a e

ninau. P"ao hei r n-« m-i pifi u > kein honnK o Lug'a. Ua hoi<puswa ia uia i k.i ike arm uaai ia Vinicia ilokn o kela rua)i, a oa nana mai ia me n& aaka kaumab& i ke knnaka opio, alaila, kamaiiio u«ai la f keia mau olelo me ka leo kaumaha

"E fiuikala mai ke Akua ia oe e Maeuea no kau i han» mai ai i ka horue o ka mea i hana maikai aku ia or, ame Lugia hov ka mea a maua i aioha nui ai. M

I Ika lohe sna o Vinicia i keia | oueu olelo maiie a ka Lede Pomoj pooia, ua kulou iho la kona poo iialo me ke auo hilahila, a ia euanawa pu no hoi i hoomanao pu ae ai oia i ke kaona o keia mau olelo. £ noi aoa i ke Akua e huikala mai iaia no ka hewa ana , i hnna hewa aku qi i keia ohana i haua maiKai io iaia, aole hoi i hoopuka mai keia I>ede hanohano i kekahi olelo ahewa iBi», aka, e hoopuKa an? i ka o!elo huikaia ia mai e ttekatii Akua a iakoo i hilinai ai. He mea kupainaha keia i kona manao, kai no pana e noke mai ana keia wahine hanohano i ka hoino iaia, aka, he huikala ka ka olelo ma kona waha, a ua lilo iho la ia i m<a hoopiha loa i kona kiaha o ka hilahila. oiai, i>e ino kana i panai aku ai no ka hana maikai i haua ia mai iaia, a ke panai ia mai nei no nae i»e na oieio huikala< Ne kekah? manawa kona ku kulou ana imua o keia wahine hanohano, alaila, huli ae la oia a haaieie iho ia i keia keena me kt kamaiiio oie a«u i kekahi olelu i ka Lede Pooaoponia

laia no i puka aku ai iwaho o kela wahi, ua halawai aku ia oia me na poe lehulehu, a iwaen* o kela poe lehulehu kekahi mau Hoa o ka Aha Senate, a ua hele mai Jadi e ninau i na mea pili i ke ola o ke "KaoaaMii opio" ka ike ana mai o kekahi <> kela poe i ke Uanaka opio ViniciH, ua ninau koke mai la lak<»u no ka mea p'li i ke Kama'lii, a ina paha ua ano oluolu iki koua ma'i A< le loa o Vinicip. i psne aku i keia r oe i fl ka, ua maalo !oh aku la no oin m#> na piha i na manao ulnahewa a ka'imaha no hoi no kan& i hana ai ia Lugia, ; laia np.e i hala loa aku ai iwaho o kahi e puka loh aku ai""iwāho o ke alwnui, ua halawai aKu !h oia me ka manele o Anakala, oiai, oia kekahi i lohe aku i keia omainai o ke kamaMii a ua he!e mai j hoi e ninau no ka mea piH i kela onawal'waii o ka mea a ka Emeper« i maoao nui loa ai, I ko Peteana mai i kana keiki hanaunr, m ninao kokt uiui la uia no ka •'ea pili i ke "KamaMii Opio," amp ka manao nre e ioea akn ana k»>kahi pane kupeno mai kana keiki hanauna aku.

Iwaena o kua poe i hele m»ii e niimu 110 k« kulann o ke K&iu&'lii nawaliwali, o ka Aiiafeaia pu uo kekaln o Viuicia, a i kona ike aua ak« ua Auakaiu nei, m huopib& ia »e la 0 Vmtcia 1 ka huhu w*U i koua Anukala, a u& uiauao iho la uo oia e luaalo loa aitu uie ka hoouiaepopo ?hvi ole aku i ua Auakala nei, ak- , ua al -l m U 6 P«WroniueA i ke alahele 0 kaua keiki hanauna, lauaakeakea aiai !a ! ko ViuUni

puta itna aku, a ia Vinicia i hoao akn ai e puk * loa iwaoo, ua 'lalau ia mai la kona lima e kona Anaknla

me ka lima ikaika maoli, a hiki ole ia Vir»icia ke a!o ae i ke ku ana iho # a hoolohe paha i oa" inea a kona e- kamaillo m.»i ai j «1 a.

"Pohea ke Kama'lii nawaliwali?" wahi a Pekioiuuaa i uinau mai ai i kana keiki b<;nauQa. Mamuii o kei:t n;aau a ku Anakala ia Vinici», ua hoa ia ue ka inaina Uoku o Vir.;cia, a r.a t pane aku la oia <ne ka iioenoo pon<> ole i kaaa !DS'!. e kaīnailie ana

. "E alnp-iho in mai oia me ktin hfi!t* hoiuokoa e ka maila o ka luanhi..' v "U >ki kfc..-iH' !tmu ol lo au a ke kan««a »tpi ■ hehena.'' A ia manewa

pu no 1 nana ae ai oia mao a eono, oiai, ua hopohopo loa iho la oia tio keJa mao oielo a kana keiki botthannu, oiai, i na he mea. e iohe i kela mau olelo kipi, aole p uele ka heie ia nkd e hoike imua <> ka timep€ra Nero, a o ka hope oia hana uaaupo a Vinicia, e hekau mai ana ka poino- weliweli maluna o lsk ohana o Vinicia, a ili pu mai paha ia hoino ia oialuna o niuaa, a o ka pau no ia o kona panahele ana i ka Kuaepem, a uta- j muii oia uiea ua kaiuailio hou uiai la o Peteroniufta i kana keiki hanauna i keia mau oitlo.

"I na i makemake oe e lohe i kekehi mea pi li ia Lngia, alaila, e hahai mai oe ia'u a na'u hoi e hoike aku ia oe i kekahi mau mea pili i ka wahine opio au e imi nei." Me ia mau olelo ua apo aku la o Peteroniußu i kana keiki hanauna, a huki tns i la iaia e kau pu me ia maluna o kona mane'e, oiai. na nui ioa ko Peteroniusa hopohopo o kamailio hou mai o Vinicia i kekahi opau olelo ano hoohaahaa i kulana oka Emei»ra, a lib io ia i naea e kauoloko ia aku ai lakou iloko o ka poino.

I ka hala io ana aku o lana nm kekahi wahi kaawale e tohts ole in ai ka laua mau kamailio ana, m hoomaka aku la o PeterouiiKa e kauaailio i keia Hiau nlelo i ke kanaka opio. "Ua hoouna aku wau i elua iuau kauwa kuapaa e kiai ai tna kela Uie keia puka o ke kulanakauhale nei, ame ko'u wehewehe pu aku i ke ano o ktt wahineopio, a ua hoikeike pu aku no hoi i ke kauaka nhnui o ka Akau, a o ka mea a'u ro e aianaoio loa nei, nana no i kaili aku aei o Lugia mai ki»u inau kauwa aku. Ke manao pu nei no wau na komo pu no paha 6 Alos« :ae ka

Lede Poneoponia tnA keia kaiM ana ia Lugia, a e lawe o>alu, aku ana p&ha o Lrgia i kekahi o na.'aina mahiai o ke Kenerala kahiko mai: - waho aku o na palei.a oT:e kulnaakauhaie uti, a uiamrli <>ia uianap ana pela, «okahi o na kumu a'u i hoouna papalua ni i ka o uia\i kauwa kiupaa e kiai makaaln loa i kel» me ieia puka o ke kulanaknuhale nei, ame ko*u kuuoha pau akii ia lakou, i na iakou e ike ana i ka

wahine opio lue keia uunui o »ka akau, nUila. he hookahi e uk»ti ak« o ka wāhine'opil» me ke!a feanī 4 ka nunoi oka nkao, a he h'iokahi hoi e h->i'> ki-ke :uai 'p iioike i*'u uo kela uje«, a i hiki ai |hoiice hoouna aku i kekahi o ka'M m&#*k«uwa e kaili hou mai Lugis inai kela nuuui u>ai o k'« akntv!na iio e ike oteīr ana o I» gfa <»& ma kekahi o na puka o kuiau&kauhale uei, aiaila, ua \v)\ uo ia kaua ke koho iho, aole oia , i h«*i«ie i ke kulanakaului'e u< \ a e h(, waka koke aku no hoi ka hu!t\ ana 1 na wnhi apaii o ke kutan*ka|ihale nei!' Aole \ *pa\i, ('