Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 8, 24 July 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Moolelo Kahiko o Haw.aii Nui) Kuauii)

KA HOLO ANĀ O MAKOLEA K HOAO ME KATKTPAANANEA

1 k«t lohe nua o i Keia oiaii ulelu ua h«>opau loa ae la oia i kooa m iiiao hookuke i kona (uau oiakua, t»o konu mannwa 110 in i keoa aku ai-1 haalele lakou ia Kahaluu, ae pii lakou mmiKa o Kaum'alumalu, ae ai hoi i ka ro«la m&ia kapu a kekahi Alii o iih Kona ueij a ina he uaakemake koiia i ke knuH, aiaiia, o ke kahua kaua uoaikai ia e houiii ai ke kaua, oiai, ua loaa hoi paha ke Kumu o ke kaua »na. Ua pouo ia ujan»oo Kepakuiiiuia, ao ko iakou kah& aku U no ia pii uaa uka o KauuiHlumalu. Ua pii aku ia lauou nel a hoea i kekahi wahi. i kapaia o Kiei, a aiu uo ka ia wahi uka o Kauiuaiuiualu a hiki wale oo i keiu la, a uia ia wahi e ulo ana ka mula luaia a ke-

katii Aiii o K auna ka im»a u Kahoaiii, alaiia, oleio aku ia o Kepakailiula i kona tnau makua' kane. "Ka, e noho ikijiakou maa" nei a eia ka ai a kakou o ka uoaia a keīa alii i kanu ai, ao ka ai a ua oai ka Kakuu a<«. ka lufcu aku hoi i keia loalaeuaia a u« Alii nei o Kona ai miiiAti>ioa oia i k>»na aialaaiaia alail#, na ikaika hoi paha q maua, e akak|t ai owai la o 'uuaua ka uiea i hewa " Ua ae aku la no kona iuau v ma«• kuakane i keia :nau olelo a ka lana I keiki, a Ue ae uo uae me ke auo

hopohopo uo i keia hana iiui hno. hakaka a ka laua hanai. aka nae t ua hiki <>le ia Laua ke al<> ae, oiai, ua l'»he no hoi laua i ka iuairoo o ka laua hanai i 6auiailio ai ia Jaua <

kai o KaLaluu. Uh aoho iho la o Kepukailiula kuua luau makuakaue hoahauau i kela inalamaia nui a ai i kamaĪH, a ia uaanawa pu uo h >i o Kepakailiuia i biU pu aku ai i ua kueuu uiaia u kela uialawaia h ke Ali' Kahoniii, ae luuliio hhh i ua kumuuiaia 1 hoa hnkaka nona, h« hoouiakaukau ai iaia ī!m uia ke auo hooikaika kino mu ka hili nua uie kau&laau kauu uui. Iloki- o kela |uiau auahulu elua, ua pau ka uapa- j i lua v> ua uiaUiuaia uei i ka uiupn ia |e keia eueu o aa uk(V iuiu o Kau- | uuamoa Ua hele aku U Keia hajluiu h«*L<ka tu>ia o KepaKaiUula a |iohe ia i kai o )Coua, a u lil<> U i i uiea uluhua <10 ko Kona aiau alii, .ahila, hooilua tuai la o Kaluniaiii i |K«kahi kauaka e pii e u.iua i keia jtura haluiu o uka o K#u-nuiumaiu, iaekokokeaoa pt»ha i rana tiuvU- | UiaU. I 0 kt kauaka i Uuoaua ia uttti l»e jkauaka uoi a ka iuoa u Kioui.i ia, I a oia ito hot kia'. <j kvui oialaI uiaia i ua wa i haU *ku> 1 ka hoea . ana o Kieiuui« i kahi o ka maiaI iuai* k alii, ua huonia popo J u a, jrtku U ou i keia oita huluiu, ao koua luaUawa uo ia i hole Uouuia|kakiu oiiUu aku ai, u ;kc uku U 'i keia Kae&ka ui kupaiuaha e Kilj im kt?k;\tf U»tt knua »>ui, kt* &no nae t> k* MU aQA he Hkaka !aau k<\ua ata, 4ir hoi nj« aU o k« k»umu\i*U e Āq oi&i .tu* ht U« ae ku

aku ana ua kanaka ooio ne? a lioana i ka laau kau.a i ke ku.nnmaia, a mahope o hoana ana aku alaila, haawi aku la oia i na ai a kn ui, a pa no ke kumumaia hin» pu ana ilaln i fea hili hookahi ana, a ua akaa pu ia aku la ke'kunoumnia okoa me he kanakn ala i loaa aau i.ka hauna laau u hina pu ilalo. tJa komo iho la uo ke »no mak&u iloko o uā — wfihi kanaka nei, aka, mamuli o ke k&o'»ha. a ke alii hooikaika wale ae la uu keia i kona mauao, a kahea aku ! i keia u7e sa leo nui i kela kanhka pi..> kolohe i lea malamaia a kona haku alii. "Ka, kolohe .«aoli kau hana e keia biki Koiohe, aole pali« u ka iāiīi (J ko mā¥ou aTfi -- cia iho h kau mea e henaino ai. Heaha iho la ka hewao ka maia au e ĪUku ino nei?" "Mahen iho la ue i manao ai he kolohe ka'u nana ana i keia mea, oiai, e hoomaa.uaa ana w.au i ka hili laau, ai hiki ai hoi e ioaa ia'u

ka makau&au kaua e halawai aki ai me ko'a tnau enenil i ka wa o k> hoōili kaii». Aole anei hoi oe i m>\ nao he mea maikai ha Fiili aua i ki rm»a ishan< o'le mauma hni o kf hf»ao atm o ka'u laaū iluu»i o ki kanaka?" wahi a Kepakailiula ) pane hookole raai ai i ua wahi kanaka nei. "Ua pono n<» hoi palm kau hane i na la hoi nau keia malamaia, aka, na ko makou . alīi keia malaoaaia i kanu, a ra makou no hoi i luhi'pu me ko nunknu alii, a ia oe ae nei hoj keia lukn ia na kumumaia ne "kanaka aīa. a->le paffe oe e oluoiu ana la ina nau kein mnliiīnaia a heie aki" hoi makuu e luku W;ile i kau luhi i hana ai.' j 4 Ai ko oukou kanu pu aua me

ke alii a oukon ' keia a ulu ka maia, a hua hn! kti uiuia, pehea he pu no anēi me ua alii nei o oukon i ka maia o keia malam&ia? wahi a Kepakailiula * ninav? aku ai i ua wāhi kanaka Kieimaia n ei. "Aole o makuu ai i ka maia n keia malamaia au fca mea ai malu a haa pono ike kiai maia a ke alii he make kona hoopai, a he elua '» makou kanaka i uaake a kau ia i ka lele—nrr-ke kolohe i ka o ka malamnia a ko makou alii. "Ai ka make ana o kekahi o

Oukou het»ha iho la ka hana a ua alii i ka iwi o ua Haiiaka nia i pepehi ai? M Oke kuuiu o ko Kepakailiuln ninau una i keia uiiiau i ua wnhi kaiiak.) nei, ua lohe mahui

oia i ka hanā a keia alii L>kohiO t oia Ka h«tia i ka iwi o ke kauaka i makau l»waia nana, a oiai no hoi <» kei» iHhai HawaiiiuaikA wa kahiko !oa mai, he lahui makee lo.i i ko lakou mau iwi, ae hoao aua e huna um na wahi e nalo «i, f*e kolohe ole i» ai paha e k» tti«?a kolohe a nuonoo i ka iwi o kn tuen i make "Hana ia hoi ka iwi i niakau InWAia nn »lit Kahoalii nei o makuii, a oa hoike akea :»<■ no ua alii n«»i i ka h<*op-<i o na ktit\akti :u !T>ahi i ka niaia o kana matamal-i, he ai wale tn> hoi*ia i ka aiaUi ho fta mnke lu' ih, ao k«u hoi c haua nM he oi !oa nku ke ino, ei* oe ke luku loa nei i ka lualumala hok>ōcoa » k«* !-ln, a īna paha e lone aku ua Alu uei i kriu hana ko |ohe an, a!ai!«, e kaluk t>la U -a »>e i kn i-m. uu» ku maewaew:*." M He kuj>aihaha «TH.lt? uo ka hoi kot\;t nei, nn* ia a; o!e no ka \ lna luhi n lakon i lohl iifc.e al« ** hi>okati pu k& hoopai o ka fnnke wah'.nA o lakou ke a> >n» ? ka tak- n !n!>> i hana :u, a h oHK* ia Ka iwi i iuak»u lawHia, av> ka k> hoi i men kupatu in»no UA via alil lokoino nei « ?uk«»n» hoo«iai> aku !a n<> ou':ou i ka hoho ana malalo oi?» sno nln. Kahuhn oLi ka hoi ka iwi ih> 4 ! s v ko w*ii e nrho a?." Mr« kevt wa« o!«-K' k «r rtn, u.i uUiwUī <> U oia i kaiia lA«ukaua uui, & buti aoao ae h\ ma ka o Ve kuiiiauialn, a lele t>Hu ana kek 1 ta

- lewa., a iih iiio keia ;k:,jku- <upanahy o oeia kai)aka.ni opio i luea ••au |ioa u«i (ta t l.i o knhi kiuiuka ae nai-u, aHu nua h<>i tr;t ita .ha«b.ao.ofl«-kau-ī keiii haim huokalaKUj>Ua u keia neiki niaiiilnni, Ia 'uauawa. huli iuui i«u Ke'pakailiula a kamaili'» m»i in i ua wuiu ki»naka oei i : kei,» uuau oleln. '~fia, aole »ufci ou uuakeuiake e uuho. j>q .id« j»e ai pu i>« iioi we a'u i k« luhi h kau» e luui pu »i, t>iai, heaha iho 1» ka poiio {> ka lu.'ii aoa i ku hana t a eua k,-hi ka hui o ka ai pu i k:\ poumiKai o ka iuhi aua, ahiii», iu- mak. 1 m»i if» ka uku panai ih> kn luni i linua ai. Ka! ola ka uoi k» i»vi ao Kau alii ka luea e hookauwa aku ai." I lohe ana Uo o ua wjthi kauaka uei v keia mau oleio;& Kepakailiula, u;< ae aku la eia me fee aoo atakau uo i keia Keiki kauaka ui i hui pu ia uit ka ikaik,a knpaiuaha. 0 |ta uoho uo ia o K.ieitnaia uue Kepukaiiiula, a lilo 110 hoi i mea Kokua pu i ka .1 u& u ana i ko mala' maia a koiia alii muu, a ua uoti 0

■uo nue ya w»hi kauaka nei me ke huq uuakuu nii i ka Uoea mai q kaoa aiii ipuH, a kalun pu ia pqha oia i kd iui.u me keia haku hou oua. Hala ; ae la he uaau la o ka.uuho aua o cce kona ma.u iiaku hij*i ua komo ka haohao il')ko o ,ke Aiii Kaho.ialii no ka hoi uie aku o kaaa kiu, ,a uu ia hoi ok aku, uolaiia, ua hoouuaīhou uiai ia ua aiii uei be eiua,kanaka e pii i uka e aiiaa at i keia mea haluiu a lakou e iohe ugau nei, ae iuii pu hoi i ka ii«ea i halawai poe Kieimaia koua jtauaka kiai (uaia puuahele. He elua keia uaau kaoaka i .boou.ua hoū ia. .

I ka hoea ana aau o ua mau kanu&a uei o ke alii Kahooaiii i uka o Kie.i,, ai ka mala (uai.i nui ho : a ko lakop aiii, ua hoopuiwa iua ia lau. 4 ? i ka ike aua aku it Kieiaiaia a ai uiai aua i ka ioaia t ae kulei pu .ius hoi } na kuuiumaia o eu makiiuuia. a k.o,lekou alii. Ua a»auao iho U, i#ua,.i kiuohi ua aLo hehena ia ko laua .hoa. kauaka, a ua loua. U i ka uhape.ulaia, aka. i ko iaua kukoka ioa aaa aku i kahi o ua nahi kanei e iuku aua i ua &vuiuuiaia u» ]pouu>ao*popo loa aku la laua i helehelena, aole he helolielena , o ka, uiea ulaia, aīa mauaw* i ka-, hea |»ku ai laua me ka leo uui. iio. hoi kahi kanaka koiuliē iiui waleel Ua uluhua paha oe i ola aua ai hana ai oe i keia |hani)i hooaiaewaewa i ka iuhl u k«, fi kakou. Alua ou 'uewa nui lv>a, jO ai ika waia kapu ake aiii, ao, ko pu i ua kumuuaaia a ke aiii a e kaiua oia ia una oe i ka imu e keia wahi kauaku h,o;ohe uui w Je," i Aoie » pau