Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 11, 14 August 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO NA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOiCUNA XII KA lIOOMAU ANa'l KA IMI ANA IA LUGIA

O ke kaoaka kahuna Helei e imua o ko iana aio e ku mai nei, he kanakn ano kapalu ma >ii qo knna koiao»* a he heiehelena boi i hekau ia e ke ano apiki, a he kanaka hoi i kiei aku kona oU ana oiao aku o ka aina awakea o koua ola ana, a o kona umiumi loihi e uhi sns i kona umauuaa, ua naaiama kupono ol#» ia, a he ano kapuia m-ioii no kons an j ke hoomaopopo ia aku. O kona paukr kino ht ano kuapuu, a e kau ana iiuna o keia kino kuapon ke poo i oiu ia e na ianoho ant> kuhuluku, a o kona heleheienn ua hoike mai la no i keano manlea o ka imi mau i ka omoie waiuH, a i kukulu mau paha i kona kuaahu honmana uaamUH o ke akua Eekaea. (Oia ke akua inu waina o ka lahui Heiene me ko Roma pu no-) 0 ka aahu no hoi e nhi ana i ke kino o ke kahuna Helene, he aahu no ia o ke ano haahaa, a i humohamu it mai paha aaai na iii kao ahiu mai o na mauna o kon« aina, a ua hoike mai ia no hoi i ka ioihi o ka aaho ia ana o keia mao aahu iep ». Me keja kulana o ke kanaka a Euni.ce i hoike mai ai ia laua, oin. ka mea hiki ke hoike mai i kekahi mea pili i ka wahine opio o ka .• kuu, ua hoopiha ia o Petereniu8a i ke ano hoomaioka no keia kahuna hoomanemana Helen*, ak;i, no kona manao nv e ioaa io mai kekahi mau hoike mai keia kainka kahuna Helene mai, u» hoomaka aku la oia e kamaiiio i ua kabuoa nei <na uh ano nioau ano lwnehene ns e. "He nanao aioha aku i ka Aumakua Tert8ita. pehea ke :ihua h Iuieeia i hoekau ai maiuna o kou kua ma Foroe, a e «h* ana hoi o Iaie«ia ma ke kuia palahalaha o Ueeiana." Me ka eieu uo hoi ua kxhuna kiiokiio Heiene nei i pane mai ai i na niaau ano paheueheue a ko Kaukau Aiii P«terociio8a, a i iilo hoi ia mau p&ue i mea mahaiu like na laua me Vinicia. "E ka Haku hauohano, u% haawi mai e Iuleeia ka Naauao iwaena o ka poe i make i kona manao aioha ia Peteroniusa ka mea c»aauao i»oi e eia nei iwaena o k« poe oia, a o kekahi o knna kauoha ī ka n HU:t « e jia nei 1 keia ia, e uhi hou iho hoi > ka puu o kuu kua nie ke kahik > hou e uhi ia *i kona oioheiohe." "BdLao Tinfomisa aU, wahi a Peteroniusa i ka<uaiHo ae «i ma ke ano akaaka, ua kopono maoii no ka pane e hifci e ioaa hou ka aahu e uhi »o 1« a» »10 ke ulohelwh»» okel» puu maluoa o " Me ka pao pimo ole v> uh <<iel. hookaau akamai uiuwaena v tVUT« - niuea i»e keia kahun;» Heiene, ua kaha-iuaha ia ta lau* mau kaniaili. aoa e ke kauwk;< Vii,icia nm uinau ana aku i keia ninau i U;» ki • naka kahon< Ilīleoe oei "Ua hoooiao>popo iio anei >u 3 i

koikoi o keia mea au i mat«roak< ai e ioai aka? M "I ne i hoohui ia kekahi mai hale koikoi loa o Eoma oei, a kaTuallio ia iwaena o na Haka o keia mau home k% :nea pili i keia rnea, ft ina i ike ole ka laua mau kauwa f hoao ana raa na ano apao e imi akn no keia tufa, he mea hiX) ole ftnei i ko Knuaa nei ke hoomnopopo h mea? E hoolohe mai e kuu Haku ōiaikai i keia mau mea a'u e kamailio aku nei ia oe, u i ua oe i manao Ua poloiei ele ka'u uuau olelo hooakak» no ifl mea, alaila, aole no ia he inea n( u e heopilikia ia ai. Aole anei hoi i naiowale aku he wahiae nona ba im»a <> Lugi«, a i ike ia pflha"ma aekahi ino» o Oalinn, a he wahine opio hoi i hauai punahele ia iloko o ka home o Kenerala Aluaa ame ka Lede Pomoponia. Ē lawe aua kan mau kauwai ua wahine opio nei no kou home mai ka Hale«lii mai o Kai»ara > a ma ia kāili i« ana aku o ua Wahine epio nei a unlowale i mau la, eia oe fee ieni i'kaika nei e loaa hou oia ia oe. A ua makemake oee kuu Hake hanohati<j e iu>: aku wau iaia a loaa ona wahi e noho nei, alaila, hoike āku ia ōe ia mea. Aoie anei hoi oia ka a'u e aku la ia net knu Haku hanihano? >> "Ua poiolei kau mau mea e kamailio mai nei, wahi a Vinicia uie ke ano hauoli. Ke ninau nei nae wau ia oe, pehea oe i manao ai e hana aku no ka imi ana i keia mea i nalowale?"

I ka lohe aua o oa kahuna Helene t <ū i keie oioaa a ka Rom» opj(», ua minoika iho Ja oia me ke am* maa!e<, a nann mai la aae na inaka alunu i ka H ku * paue nuai la i kein mau ole!o. 'Auhea <>e e kuu Haku maikei, a ia oe k« alahele e pono ai ka i<ni ina, a o ka makaukau hoohana ako i kuu akamai, oia wale no ka :iiea ma ko'u aoao, a ia no ka pono ) keia mau mea eluaa hōohana lik« alana." l T a liio no hoi keia pane noiau a le kahuna Heleiie i mea hoohauoli! mai i ka Anakala Peteroniuia o Viiicifi, a ua kamailio iho 1& oia iloko ho ona: **0 k<Bi j io no ke kanak# e oaa io ai o Lugi»." Ia manawa hookahi n /ua hekau 16 la maluna o na helehelena o ka Elaku opio Vinicifl tte anu oaakue, a jull nnai la oia a kanoailio tn«i la ne ka leo auo oolea. "K ke kanaka haukae, i na oe e lana ana i keia hana me ke ano »ke no ka uku wale ia no, a hoao oe i hoolilo ia'u i kumu waiwai nou, klaila, e h >oroaopopo loa oe i keia ne,», e kauoha ana wau i ka'u mau £«uw« e hili i kou kua me ka īwepa " "K ka Haku opio hanohano, he lanaka Akeakamai wau, >. aole hoi te k8u»ka i lawe ia kulaiia e pono j kap» ia rku he "'puni lona wal( kona ano," oiai, ua hoomaopopo ia tio, 8oleoee winamina ana i na wahi dala mailuilu no ka loa« ana o ia mea au e iini i»ni nēi e loaa hou uiai. Ua ike no wau i kou ano piha i ka lokomaikai, a o ka loaa ana mai o ka lokoaaaikai i haawl 1a me ka uaanao lokomaikai, aole e p.*no e kapa ia aku he ananu k« ino oia haawi aua mai." 4 *Kahuhu he Akeakamai ae «iei ka hoi 00, a ma ka hoike hoi a kmi Kauwa wahin« opio Euniee, us hoike mai oia i kou kulana he ka< huna oe a he kilokUo hoi i na mes pohihihi. Inahea nei kou laon;» ann I kuu kauwi wahine Kuhiee?" "Ua hele mni oia ia'u e kokut aku iaia, (<iai, Ua lohe uia i ke kaU' lana o ka'u uiau hana "Heaha k* kokua hua i makp make ai ia oe e kokua mai wahi ii ka Haku Peteroniu8a i ni nan aku ai i ua kahuna Helene nei. **Ur makemake oia i 1 ka*n mai) k >kus aua tv> ka mer pltī 4 \ ke aloha e kuu Hak«, a « lapaau ia hoi koni waI kH *ktf f

i kona ali ha i »ta mta kupono r,le.''' **Ma ia hele ana akn o knn i kauwa wahine Eunieo ia oe, na loaa ■ anei ia oe ka faan Iap»au " f > :a t ma'i pilīkia'o kona 'po»wai?***watii a ka Hakn Peterorliusa 1 ninau i maoe akuni. IC oluoīu oe e pafie i mai me ka cnflo]popo loa 5 M*u nlnau?'* *'Ae f e knn* haka maikai, a m. ri aku ka mea i'hana i« f»kn iaia, oa haawi akn la watl iaiV i kn hoonaona aloha, a i ole '"he mea hookipa mai i ke aloha*' (Laao hana aloha paha wahi a ka pf>e 'hiko o Hawaii nei, oia hoi ka ka poe Iīawafi, oia no ke ko raanuttte, a lele wale mav nu ke?loha, a o kP k"o-papaa ke aloha b k« mea' i pohipuhi Iaau hana aloha ia, eia ka he hana no ka poe o ka aina hikina ia mau hana afoha ) "E hoomanao oe e kuu Haku

hanohme PeteroriiuBa, ua haawi. aku la wau inia he elua Jo"i pokoīie i lawe ia mai uaai ke kaahu mai o Veno8e, ke akoa wahine o ke aloh», a mai ka Heiao mai hoi f kuknlu 1a no na aknu wahine nei o ke aloha ma ka Mokupuni kapu o KuDero, a ua hr>o ia keia mau lopi iioko o kekahi hua o ka laau alemona M "Aole aku la no hoi e nele k(>u kaki kieki« iaia tio ia m«u mea,'' wahi a ua Haku Petert>niu>ja i kamailio aku ai ine ke ano pahenehene. "Aole loa he kiekie ke kamukuai ao ka laau hooluolu puuwāi, a oiai 3 nana mai oe i kuu mau menamana liina ehia i moku, a i 'uoku tioi no ka hoao ana e i kekahi raau uea e hoopilikia wale ia ana. a inamuli oia kina i loaa ia'u, ke imi nei wau e loaa kt>pono ia'u ka lawa aoaikai o kahi waihon» iela, ai hiki ai hoi ia'u*keho"imalima 1 naea kagau kope no ka'ul 7iau ole!o hoonaauao, ai lilo hoi ia mau olelo ti(»ihu i mea hoopomakai iku i ka honua ma keia mua aku,*' "Mai ke kula hea oe i ar U ai i la olelo akeakamni e kuu Kahuna > ka aumakua o ke aloha"? Wabi a *eteronii,sa i ninau ako ai rae ke tno pahenehene no o kona leo. Aole vn nae i nana mai ua kahunal eilokilo Helene nei i na auo hoo-1 lenehene o ka Haku P t teroniusa,; ika, Ua pane v mai la no oia me ka ■ eo kuoo i keia mau olelo. "He Cainika wau, ai hoike ia no aoi ma ke ano o ka aahu a'u e aahu ;iei, a ua hiki pu no hoi wau se sapa ia taai he Sotoika, oiai, eia no aoi wau ke aahu nei i ku aahu o ka ilihune me ka neie, a ita kup:>no no hai wau e kapa ia mai he "hea kaunu o ka mea ino waioa, oiai, ua hele aku wau mai keaahi hale inu waina ai kekahi hale hou afeu, ae ao &ku ana boi vka poe ouekemak 0 i ka naauae, ke lae nae hoi Ka haumana e uku \[ ka apu wnina a maua e inu ana " "Mamuli o ka liio ana ou i mea inu awala kiaha p-i ine ka. me» haawi u.ai ia t<e i ke kiuha waina, alaila, 1j!o ae !a i knhnna ma ke knaahu ū Bec.isiM, «i nau e kauaeoae aku no ia uumakua iwaena o kant< uiau haumana." | Ūa kamailiu ia bfeia uiau oleli» e ka Hakvi Peter> n!usa me kii !eo akaaka, nae ua t»akai'fcaiv no ke kahuna < Beoasa i k» pane kupono no ia umu olelo a wi Hako nei, "E ,w << Haku haniihan*), ks wnl ula o ka weinā, he mohai o!\ ( oītt ! 11 imua o t\a (♦umakna o Roma u»e Holene. 0 koko no ia o na akua i waiho ib ai i waena o ka lnkou mau s ke ao nei, aole «nei hoi oe e ae tua' i ka oiaio o ka*n mea e ka.oiaUU aku r»ei?,,

."A*, k« ae aku mi ino wao i \ uiaoao 00, oiai, ua hoolilo <a nu |?e ahi i aumakua hiliuai ia e kekaji)V poe oke ao uei, ake īke aku m\ i\o hoi w«Q i ka h»na a ke ahi un»!«pa o kott Iho, * he *i* ua hto %q ih» i w*hi no ke kiaha waioa "(0 ka maneo o,km oUK> a ke*KHukau Mii oh hoik<» ma? ka V» ka Iho ō kahuo» Helene he mea >1* i i(iu . wt iu» tu«u. , ' AoUipau,'