Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 11, 14 August 1919 — IKE I KA NANI O HILO, AME KONA MAU HIONA KILAKILA A KAMAHAO [ARTICLE]

IKE I KA NANI O HILO, AME KONA MAU HIONA KILAKILA A KAMAHAO

E kuu Hoku olino, Ko'ukekahi keena kaawale.o keu mau'kolaaau, e kuifin>n pu ai uie na Monaaina aooe r»a MadiaipBe!e o ka rina hoikeike o na men nani hihiu a luhiehu o keia au holomua o ka Honua a kulanakauhale Moiwahine a na Kilihohe Knnilehua e hooipo mau ae la me uh lehua uM kiiakila a luhi i'ka wai o Paieie i ka iipo nani p; "Panaewa nui moku lehua, Ohia kupu haoeoe, Lehua ula i ka wi a ka manu, Ua po e, 1 Po wale Hilo! Po Hiio i ka uwahi, Ola ia kini ke a oiai'la'k'e ;ahi. : " KE ALAHEUE !4A KA LIO KAPUAI MAMA Haalele ia Napnu-aiu kinikini a o iiB Hilana kaulana poina ole a Ehu \ ke kai malino maokioki nia ka hora 5*30 p. m, o ka la 7 o lulai, no ka ua kipuupuu i na ale a ke kipuupuu, e hele ana i ka ihe a ka makani, tne ka laau kalaihi oo i ke anu, auwe, hu': io no. 0 Waimea i ka ua Kipuupuu. Hora 7 p. m. hiki ma kahi u Mr. John Lindsey aoue kaaa Mrs. E]i/.u Lindsey, a haokipa ia tne ka puuwai hamaaia eiaio o ka lokomaikpi, me na uueaai likeōle i pahola ia mai a lawa ke kamahele, v me ko'u mau hoa o keia huakaihele G. Kalio ame H. Haiha ame ke kalaiwa helu ekahi J. C. Paeheeo. Haalele iii Waim«a hora 9 p. m o kela po, a pii aku no Hamakua i ka aina kaulana i ke ala ulili. "'E kuukuu ana i ke kaula, Ke aki ala i ka niho." Hora il p. m. hoea i ke tiona o Honokae, o ua aina kauiana nei i ke kihiloa i ka pnlilele o ke koae, me ka puu kauaua aka uianu.

Hoouoaha liilii, a noe hou ka iio kapu&i mauiA n'o Hiio Bay uie ka I3a Kaniiehua i Hanakahi, a uaa ka hora 2 a. m. hoea mā kahi <> kuu aikane oiaio a poina ole ina kau a kau. kuu Siriieon Paaluhi, ;>me kana Mrs. Aana Paaluhi, aine na kaikuuiahine oluolu a lokouieikai hoi.

Moe malai!* tna ia kpena po, no ka bttOt»aba ana i na maka ua hele a iuhi, ame ka hooluolu an.i i ke kioo, ua hele a oaaopaopa ika hooni - oni man ia e ka ikaika holopuahia o ka lio kapuai laholio mama o ke kuluaum »e, a fae 5 me kn hapa uiiie aku i koe a hoea i ke taona o Hiio.

Pau ka aina kakahiakii, haalele i ka hoeoe o kuu aikaue aloha a oiaio ioa Simeon Paaluhi, "Kuh aikane hoa heenalu 1 ke kai pehu o Kaula, Hoa houheuhene i ke one o luhi, A luhi pu tio maua i ka puunaue i kn makeoiake. Hoea i ke taona, a ike i na Kakela nani a kila.kila o ua kulauakauhale Moiwaliine nd o Hilo, a ht u'i io no, a ke kamaheie auan» e hoohihi ai a poina ua aiea ana i hoomaopopo ai mamua. Hui me kuu mau keiki maikai a aloha oiaio, Sclomon Lalakea auie kana Mrs- Hariet Kanani Laiakea, rae kuu aiau puiuna maiiiai Mr. M. Aona ame k«na Lede olnolu ? heahea, ame ua keiki apau a makou, a hookipa ia me ka maikai ame ka makee nui hoi o na kamaaina no ka malihini.

Ua makaUeai i ke taona o ke kuiauakauhale Muiwnhioe me ke kilohi ana i koua luau hiona kiiakila a kainahao i likeole me koua hiotia o na la i hala a'u i ike mua ai. "Ke pii nei o Hil" tna n» anuu hoioiuua, Na<>i, kilakila a kamahno, ae oiauo. n Ua kipa m« ke Keena o ka Puuku Chaa. H. Swain o fee Kalana, «uie ka Lunahooia Bam Sf. Speuoer, a ua hui aioh» tue la®Jou auie na keik: l#weiāwe o na Keena o ke Kalana o H*waii, U« hui pu me kuu keiki aloha | Ji », N. Koomm» a uā kukai olelo: du uiaua u a na niuau piii i na hana u ke Kīilaua ame ka Ahaolelo. Hui n e kuu hoaloha kuu Seuetoa maikni lu»i H s l • D«wh«, a kanaailio uo na o ke K»u Ahnoielo i h.'iia, w ine na hana apake*? a

rif? hon' o k« H-al? o Hlo", « nol mni! iik'u © h»l«> iiiiUio «o ka Hftle ,ua kei•- Khu *īku, 'i uh ho ki' in«un »ka Uū ia.u i is )...ko'ohe i» ke Svu:-t'Mr.. H:<.'eli' Hio no ka ; •«« UĪUe.a. .. .... , Ho»*a B*3o a, m. haaieie ia HUo no ka holi hoi aha ma ke ala no Kaīoaopele. " He alanoi eimena. Oia ka oi n n;» alanin i hana ia o ke Knb Hawaii a'u i ike u)aka, # me ka hiki ole ke hoopaapaa ia, a Koe wale no ma kahi f> ke dalā, kā mea e hiki ai kn hanaiu keia ano alanni nani a maika'.

O kekahi nani a'u i ike aku 1«, oia no na Home o nji apana ain* Hookuonoōn •> o VValakea e_Jtukuiu ia mai nei. He ui na nale, a he nani no hoi ka waiho ana e ka aina, a he kulauakauhale noi a nani maoli aku ana keia e hooi hou aku ana i ko Hilo nee moa ma»i ana, a ke Kalana o Hawaii e haaheo ai, *me kona mau knki oiwi Hawaii makaukau a noenu. KA MAHIKO MA OLAA. Oia naui okoa no ia, oia kekahi o na mahiko nui iloko o keia Kalana o Hawaii, a he naui no hoi ka vlu ana o ke ko uia na aoao o 'k« alanui. e moe ana iuai ke iaona o Hilo a hoea i ka Hctele o Kaluapeie i ka H»»me o ka Maaame aiwaiwa o Kilauea i Halemaumau.

He naai aa baie ma na aoao o ke alaoiui, a h») nnui no hoi ka waibo aua c ka aiua, ua oiulaau ame pa kuahiwi e ku ohaoha mai ana ine ke kilakiia a kaiuahao i ka uoaka o. ke aiakaikai e kaaheie aua. He taona oaiii o Oiaa ma kona hioua a ke kapa nei au oia ke taona uaui i ka uka iu, anoi i ka eheu p ua manu." Aia oia ka aoao o ka aiauui e aneaue i ka mile 29 oaai Hilo aku, ua kukuiu ia na Hale hooluolu a boouaaba uia na kau wela o ka ma-. kahiki, a be ui no hoi ke kuiāna o ua Houae i kukulu ia. KA HOEA ANA I KALUAPELE.

Hoea i ka [lotele, a ike i ka Howe o ua Madame aiwaiwa nei, e kahu no i na pauku wahie a e puko'a ana no hoi ka' uwahi o ka iua, heie a pa Hiio, po i ka uwahi. 4 'Ola ia kiui, k« a oaai la ke ahi.'' Hoouiaha oaaiaila hookahi btra a oi, haalele ia Kaluaopele, a nee aku ia no Kau aina i ka Ipukai Pohina a ke Aeioa, hora 12 m. Ke ike aku ia ia Kapapala, Keaiwa a hoea i Pahaia, me ka holo maoia iuaoie o ua iio kapuai iahoiio maaia luaeie nei o makou e ahai ana ine ka hooeua.ha ole. a ke hala hope ae ia o Moauia, Kaumai kaoho, ua Pouanuhe, auie Hinakukui i Hiiea-i-kalo-e'<eeke. Hoea i Honuapo a pii aku i «s.a pali o Pohina no ke taona o Naaiehu a ho ea i Wa'Ohinu i Kahoiokuaiwa i ka ua Haao e ieie ae ia mauka o Auau kle, a ke hala hi>pe ae ia o Kauaaoa, Waiouiao, hoea i Kahuku ma ka paii o Moiiieie a hehi mai la i kela alanui aiia o Kahuku, a he eani ia no, aka, aoie i loaa aku ka uani o ke aiauui eiaiena e pii aia no Kaiuaopeie, oia ka belu ekahi o ua aiaaui iloko o keia Kalana o Hawaii. He aianui ioihi keia i aila ia he 9 eniie ka ioa, he kikeekee ka waih'» ana o ke aianui he ano pii a euai uo hai ka waiho ana me ka maikai no uae.

Hiki uiai cdh kabi e hana ia uei iiokp o ka ohia Manuka, a aohe i ano uuaikai, a ua aila ia iho ia la he hapaha euile alaaui, a o ka hapaoui aohe i hana akti. Hoooanha liiiii aa &e Catnp, a iiooinaka hou e nee ka iio aiama no ua Koua, a aia keia hapa o K.oua Heoia, be haoeoe, apuupuu iioua ilulo, kalakaia a ua hele luai ka naheleheie a popo'i uia iia aoao 0 ke aianui. a ua iike kn hele auu o ua kaenahele uih keīa iuau wahi me heala aia iloko o tia lilulaau hihipea 1 k«kuahiwi. , Ua hele ai»i keia hiw o ke «Uuui |a koiuo i ka ohia lol.<a o Alika au»e Hioahoehoe a boea i Kaapuua a hiki i t»a Opihali a ioaa mai oa wahi e hana i& n«l aia na ana a lua ia wahi uiai hc mainai ke aUnui a oia uiai <ai a hoea i ka hul aua me ka paleua o Kana Akau. Hori» 4;45 p n». hiki ma ks hnU Ho hui o Holoak>ā, a ua Hke i» me am»;u\e B hofa ka m.vu f a o ua li t > kupoai !ahotio umma hUopuahi uei

0 makou iy>ai mai a hiki j Ike Kikowaena ui>v H >!uilr»a. j H i'iiii n nei-.'n-u m> Ka:- | ina 'iia ka .5:2ō p uu kn ihuj ma k ihi. n J K <el<-m »kul.e « h o-; hou, « ijj>i kf» li'T»J 71 p. m. puniui, b'ittfelt» ia Kailua nu ka Home tna Puuanahwl'i i ka iuiu i na ptiu alu kniikiui \ aa Hilana o| Wale, o ka how 8:30 p. m. ia o ka i pn, a hui me ka ohana me ka hauoli am» ke aloha pilipna oiaio. Ma keia huakai pokole, ua iee i > ua hiona uani o ka moku o Keawe, ame kona mau luhiehu hihimanu o keui Keneturia oka Honua e uee nei n>e kana mau hana luaole a o ka noeau o ke kaneka. i Ma keia. ke haawi nui nei t uina hoomaikai nui i ke kaiaiwa noeau a piha eleu me ka makaala no ka | «nlame pono ana i ko makou mau o!a, oia» ē holo pnahia āna ka lio kapoai laholio o makou me ka mama pulena ole, aka, aia kuu hii linai maluna o ka makaukau hookele ke kalaiwa J. C. Paehee >. (Joe Sing) . . . . /

Ke hooki me kā Lunahoo» ponopono kuu hoomakai hope ame na kaikamahine hooooho hua meko'u aioha wehe papale me ka mahiehie nui.

J W. H. I. Kih«. Puutnahuhi, N, Kona, lulai 31, 1919.