Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 14, 4 September 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO N O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KE KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO N O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

moi;una XII K A HOOMAU ANA IKA IMI ANA 1A U'OIA "Man na akua ala, ua lawa kau mau haanui ana e ke kanla po->kelB, oiai, ua aneane i»afeou ? pihnlo iloko u kau mau hana pookeln, a o kou ano.naauao, a i bui pu ia me ka noiau, ua lawa ioa ia ma kou aoa", a ua piha maoli no ke ku)anakanbale o Rotoa nei i kou kaulaua." Ua kamailio ia.aku paha keia mau oleio e PeteroniuBa .71 a ke ano paheneheneUa iiio oae kela mau oleio h-iHnui a keia kiiokilo Helene i mea rnahalo aa Vinicia, oiai, ua manau i ! .o la oia i na e hookuu ia «'ku keU kahuna Helene ma ka mehen o Ka Lede Lug»a, alaila, e like tne k;< iiio hanu me heu pela a»m paha oi a e haua aku ai a hiki i ka loaa ana o ka mea e iooi ia nei'ma kahi onn i

pee ai. "Ua iohe ia ae nei kou man ;Hio apau e ke kilokilo uiaikai, aiaila, heaha aku ka mea i koe ma kou ao&o e hana aku ai?" wahi & Vinieia i ninau aku ai ia Cil<>.

**0 ko'u nele nuj ma ka bftna th&na aku ai, oii ne ka nele i na iako kaua e pai» aku ai ma keia hana nui, oiai, aoie paha e ><ele ka ohi ooau o ka eneaii i kona hieheu me ke akamai." "Heaha ke ano o n iako kaua au i oaakeajase ai? wahi a Vinicia i ninau aku ai me ke ano haohao noaoli i kela anu pane a ke Kilo Cilo.

Ika lohe ana o ua kahnna H« lene nei i keia nīnan a ke Kauk«u AHi opio Ronoa, ua kikoo ae la feekahi liina ona i kēkahi tnea pahn e haawi Jtnai aua iaia, aaee keknhi lima hol tne he al& e helu ana oia ' kekahi puu elala, a »a mauawa pu ne h< i kaaoailiu mai ia oia me leo ano k&umaha. "He wa ooaoli no Keia o ka nele e noho alii nei uia ke alaliele o ke kanaka i* houpiha ia uoe na ike lehuleHu, a o ka loaa mal o ka lako kaua maikai e hoohaoa aku ai mn kepaleanaaKu ia noho ana. oia iho la no kekahi alahele kupono iea e noonoo ia aiai e ka mea i iako ia mau iak». kaua."

"Alaiia, o oe no e ke kiln maiuai ka Bkake e hele ana tne ke eke guia e paio aku i k;\, lanakila i ka papu paa o ka enemi, Oia anei '&• kaona o kau olelo e kuu Cilo nnauao? wahi a Ptteronit>Ba i kaoiaiiio mai ai uae ke ano akaaka.

"-Auhea roai t>e e kua H&ku maikai, rna ko'u*aoao ke akamai h.mhana aku ai, a ai«< ht>i tna kt* oiua aoao oiai ke gul« e hiki ai e kapili ia aku ka maka o ka eaēan."

Ua lilu ia p»n« « «auao h He Cilo i inen hnohnuoli i K«uk»u AHi Pek-iMniw», « i« m&nawa no «ine ua lnlau ihu la v> Vinici iloko o puliki « Hwki ae \& he eke gula» * b»>«»lei afeo 1« h«M>w»h4W»tja iluko v* ka linm v u« kāhun» ll*»l« n*» «pi, h oh hopw oiii U a>e k» eleu uoi v uh CiU* nei,

a uh hoomaopopo' p.ku la uo laun i ka moku an» o elua manamana

lima ma kona lima aknu a aole nae i lilo ia hemahema oia liroa akau i noea e haule iho ai ke <ke gnla ilaio. I ka loaa ana no o kela eke gula iloko o kona n>au lim». alail», huli hou enai la oi« n ka'UH'lio mai 1h i ke Kuukan A|ij V11<:olh i keia mau olelo. "Pa oi eku ka mea i loaa ia'u <nnmua o k,tu e noonoo mai nei, a \e hoike e aku «.» wau u me& mao ko'u komo ana aku il«»ko o fea hann, g i hiki ai hoi i« oe ke hoomaopop.i iho, aole loa e poho waie aoa kou hilioai ana maluna o 7 u. Ua ikf uii wati, aole ! koiu-' ke K«nprala Alusa ili/ko <> iteia boo-

nniownie ana Tka wiliine opio, oioi, ua hui malu wau tne ka hapanuf o kar|a mau kauwe -kuapaa, a itia hp «aea i Lana ia oia ano, aole e »<»le ko lakou ike ia aiea. U»i h - ijq«oj>Oi>o pu oi> h-.i wnu, a< ie oia t»a ke a!o alii o Kaitjard, oi»i; ua lilo uut ke alo alii i keia maiuiwa i kri i*BĪ aun i ka mea e pakele ai kn KaaiHaiii opio, a ma iiaila keia wahiiie opio nālowak, '>ilaila, e -lohe ana kakou i koua uiohai ia iuina o ke «lo o ke akui o ke ola, a i mea e Hialiu mai a; k* Aomakui oke i!a me ka iuako. (Ja hiki iio ia'u ke koho iho ike ano o ka ualowale ana ō keia Wahine ui opio, a i ke kumu hoi o ke kiai oiakaala ana o na kauwa a ke Kaukau alii hanohano oaa na i>uka o ke kulanakauhale nei. Ua hiki no ia'u ke koho iho o ka hoopakele ia ana o keia wahine opio mai ka Tin>ā aku o kau inau kauwa mamuli uo ia o ka h >oke!e ana a kekrhi kauwa nuuui, a he kauwa-kuapaa'no hoi 1 hele pu oni me ka wahineopio ui mai kona aina mai- Aole nae uoe na Kokuā aim o na kauwa-kuapaa o kekahi ohana o Koooh nei, * ma kuu manao koho ,naoli nq 1 kuna mau kckoa »joa Kela hana kaili mai ka lima mai o kau mau kauwa, ua kokūa ia e kekahi poe pih heomann i like pu ka hilinai hoomana iue ko ka wahine opio." | Ika hooki ana iho o ke kahuna Helene i kana «nau olelo, ua huli koke aku la no o Pēter >hiuSi a kiI mailio i kaoakeiki han«un<i Vinicia l i ktia mau olelo. | "Aole anei no hoi wau i kamailio

mua aku ia oe i keia »nau mea, a i ano like aku me ka ia nei e wehewehe mai nei?'' "He hanohHoo hiki uaua la : l«>aa ia'a e kuu Hafe n hanohano, i na ua ano like ka'u o>»u .honkāka Hiia me kau i wehewehe mua ai. Huii h< u ae la ua Kilo Helene oei a kamaiiio houaku la ia Vim'cia i keia uaau oieio. "O ka wahine opio naiowale, ua uoaopop< loa ia : u kona hoomana pu i keano ho'wuana a ka wahine hanohano ke Keoeraia Aiuea, a i ike ia hoi ma Ke ano' '*ka wahine ano hemoieie iwaena o ua wahiue kaukau alii Roma," a |nona hoi ka inoa o ka Lede Pomo- | ponia, oiai, na keid Lede hanohano | no hni i kanai hoopunahele keia a he mea maopopo loa ua a'o pu ia aku oia e hoouoana pu i ke akua maiihini a ka Hakuwa hine o ka hale e h'iinai hoo<uana an», aole nae hoi i loaa ia'n ka ike owai la m hkua nei a ka Lede Pomoponia e hoomana nei, na hoao au e hoohuahualau iwaenn o tm kauwa o ka haie o ka L fl de hanohano, a ut ham »u t »a lakou ma ano, h hoopii-a ole mai i Rahi mea pil) i keia akua maiihini. I iui t! h*ki aua ia'n e ioaa kekahi niehew ioia ano ulaiia, e hiki ann ia'u N i hele i k» haie o ka L«»de hanohano ja noii hou i ki ano o keia hoomH i a j main » lakou e hoomaua i.ei, a i ka baa ana o kela ano hoomnia 'a*u, «iaiia, o ka loaa no ia o ka meheu oiaopnpo ioa « i«»V »kti \ kahi huua t» ua auao hoomaika nei % j ila, o ka («>** nx> i« <» kahi noho ' pee n*-i ka Led* opio Ke j mnnao uei «o wau e kuu Hsku 'hauohano Vinida, o l>e no k* tuēa

!hi|ji kp tnai ia'u i k.e' n.hi uvoffli oka meheu 'e hooh»"-* »T?vi ai wau i ka'j hao:i, ?a : , ua noho oe uia ka hooae 0 kein Led« hanohano he tna ; u la, oe e waiho ana ili»ko o ka na.w»">w»t.i ■ o kou kipoohiwi akau, a ar>le p>th,t e kou h<»omadpupo i kek/>. ,-| i Jnea pili i'kn noho hoomana ana o koīm ohana o ka Lcde Pomopuni» M Ua iuinaaiina Wau ike hoike aku ia oe eke Kilo noiau, a !e h-o he meā i loaa ia'U ma ke an" o keln ano h >omara o ka Laie Pi>m<fy a ina.ni> i loaa ia'u, ina li» hoike, aku wau me fca hikiwawe. lon. j *'Nani ia ua ho 'le mai k oe i

kekahi fiiea piii i kou ike im ks'ano hoomaiiii o ka Ltde "P.iaiooo'ii'ma Tona nobo hāTe ana, e oluolu mai hoi oe e p;me i kekahi mau r inau a'u e makemake uei t oinai: a:.u k oe. ln oe e noho &na uua kela l/Mue, «>Kfer:. r.ila Aluea, aole anei r>u i!

iKe iki i kekahi inau kii H.yomjtia, a i ole i kekabi ujhu mea # ptli' liomana, a i ole i i ekahi 'uau hoailona paha i hāna ia rr»«*i imua < u i kekahi ajsinawa e ka Lule Pouai nia, a i ole ia e ka Leda Ui -Lug>.i o ka akau?

lua no he wahi hohiloua au i ike ai ma Kekahi ano .ulia, e oluolu no oe 'e heike mai, a mea paha oia mea au e hoike mai o k l.oaa ana ia o ka meheu e inii aku ai nd k"a mea i nakwnlo."

I keia inanawa a ke Kilo Cilo e kamailio nei i ka mea pili i ua hoailona, ua hooeuanao koke ae U o Vinicia i ka wa ioa a iaua I h"i kainailio ai me Lugia ma k'i hou>e o ke Kenerala kahiko, a oi. hoi ka la a laua i hale like ai me kona Anakala Peteroniusa. a ia manawa koke no i kamailio koke mai ai oin i ke Kilo Helene i keia m>u olelo. 4 *Alia iki h« i oe e paukiki / ke ka.ui.4iHu,, k* 1 hootnBopopo lo» raei wau i'kpkahi hoailuna i ia eka Lede liUgia ma kn iepu, oiai mau.i e an-i om kahi kokoke i na wai pipii, a »ua lona i kahakaha ia noa ke oue imua o ko'u maka, he hoeiiloiiii ia o ka i'a o sa moana." "Uoki e'"kuu Haku h<mohano, he hoailona o ka i'a, a ehia manawa ana i kahakaha ai ma ke one e like me kau e hoike mai nei?'' wahi n' ua Kilo Helene nei rte ke ano ohohia maoli

''He hookahi no naanawa ana i kahakaha ai oialuna o ke one, n keakea koke ia keia hui kamāilio| ana o msua e ka hoea k< ke ana aiai oka Haku Alr.si nv k«ma Lede, a kahea mai ia i<i maua e kom'6 akn iloko o ka hale, a 9 ka pau no ia o kela hui launa kaipailio aoa o maua 'a manawii." *'Ua hoo'oanpopo k»i no auei oe oie ke kuhlhewii nie !»e kii ia o ka cnoar.H io kana i iho ai ma ke.one? wahi » ke Kilo Cilo, i ninau akn ai uie ko oho'hia t>ui.

**Ae. aole loa wuu i hooliewuhewa no ia mea, * o ka ike no « ko J u maka ka u e;h<oke aku nei i» e.e- Hea|ia ka ma'huilana īlako «}i :l hOrtilon«, e ke Kito Helene? wahi o Vinloia i ninau *tfu ai ire k»> ;vn > hoohuoi i keia «n<|i o ua Kilo aei.

, M Ua loaa in'u ka meheu e hoohaua aku ai i ko'o ike, a he nna poao ia'u e hoojoitui kokf aku i keia oiauaw» '*Mi kei 1 » a'au oieU> U4 koK»6. haahaa omi la uh Ki! l hei iiaua o ha Haku ha: uuli A" !a e hele iku uiai k ? laua *h«. īa !m»n«wA no ka Hoku l 4 eter \j.i--i k«he« sku s|u mahipe onq i k*»a niau oteio, kii i ko aahu hou, v>i*ū, e haawi ia ii ai ana tu> ia oe e KVe iue'kau".jujL" Aule i pau.

Un hook*a msi. u 2 P, Kiv' ]ku . *(\rs M?*i!olo be ekolu vl:»la t>*fc«ln v»|ji <> ka I»ua Hokuj o Hmwam, a ke haawi aki! ntM ;k« "Hoku** « k* umh&h nui i a <u»u mHkaniKfes heluiu-li» o jk«. līoku. Owailu u jj>€ c uk..l\ maii i kpia mplm» 1