Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 18, 2 October 1919 — HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA LEDE LUGIA ME VINICIA KA KAUKAU-ALII ROMA

HE MOOLELO NO KA HAKOKO ANA O KA PONO KRISTIANO ME KA MANA HOOMAAU O KA Emepera Nero

Alana a hoolaa ia aku no ka pomaikai o ka poe heluhelu o Ka Hoku o Hawaii

MOKUNA XIV. KA MAKĒ ANA O KĒ KAMALII

"O ko Umiunii keleawe mitnao nui loa i keia manawa, ma no kona hookan ia u.?i i ka lei hoohanohano mai Helene mai, oiai, oia no kn aina i hoea mai ai na Hakuuiēle kaulaua oke ao nei, aua hookomo ?»ku wau ia manao iloko o kona poo no ke kamoe loa o kana huakai t,-!® no ka aina kaulana o Heleue, a ia ; manawa ona e hele 'ai a no keīa wahi mainao, alai'la, kanwale i?e alahele no kaua e huohana »Itu a 1 ma faa inoi a»a ak» i Lede Ln - gia. Ke j>ina« aku lui ka h»>i w-u no ke Akeakauoai a kana, ua hoea hou oiai anei <»ia i on a!a e hoike i kekahi eoea pili ; kara hvgkwi e hele nei?"

"Ke pnānao nei wau om Akeakamai nei au e hilinai nei, he un a ano apuka oia, aka, ua hilinai akn nae hoi kaua iaia, a'he mea pono no paha u feāua e hookuu aku iaia e hoohana i kana hana a hiki i ka holojK>no ana."

"Ua hoomaopopo loh no wau \ kona ano akamai mapli a he. mea kupono no hoi e kapaia aku, o ka mea akeakamai o k* fke daia, oiai, oa iilo mua ia'ia ka h<u)kahe mua ana o ke koko ma ka lilo' m'.ia ana iaia o kau eke a ke ma nao nei no wau, aole ia o ka hiki noua ioa o kona hifci anB mai imua ou, a be naanawa pokole wale uo koe a hoea hou rx.ai uia imua ou e koa Vin}ciai ? '

"E akahele loa oia e hookahe ia aku kpoa koko e ka uwepa hili o kekahi o ka'u mau kauwa, a ma'. hoao iki oia e apuhi m'ts e mihi mau aku eia ma kei<i maa aku."

"Mai ptukiki koke oe i Ua ho.ikau ana i ka hoopai maluna oh >, a ia no kou hana pela, a maopopo loh ia oe kona hana apuhi i» oe. Mai haawi hou aku oe iaia i na daia ma keia mua ihn, «k», e hoopaa aku'oe iaia i kekahi puu d ila mahuahua ke ho tk« ia kn mea au e makemake nei, a o ka makan* e hekau mai ana imua <>na, ola auanei ka mea n#na e hooi aku i kaua hana imi iiia ka meheu o ka L«de opio,"

"Ua hoouna aku wau i kuo mau Kauwa kuokoa Na}padin a me Deuoa ine kanaono k;*usva kuapaa pu uie laua ao ke K«;uwa kuapaa e ike uiua ana h L"gia, e U»aa ana ia kauwa kuapaa kon* uoho kuekoa ana ua hoouna po «ku no hoi wan \ kekahi mai. Kauwa n'u uia na alahele maw#ho aku oei o Ronia, ae oinaninau hoi tnp na Hale hookipa inalihiiii, e uinau ht kipa aku paha o kekahi w«hine opio ui u me kana Kauwa Nonui, ai nk.ili ia hoi t ka mea mahuna ln»e jka wahiue opio. Aia pu do i>oī UH' Lugī:\ ekahi kauwa wahiuo maiama iaia Eia pu uo hoi *v«u kt hooma&io uiau nei ma na alanm o ke KH.ma tauh»le nei i keln me keia nhiahi, ame k tti»n»o e hahwai sku Oiih;»

tn« k* L«dle opio m« kēkah! ano uii» wale » aoie hoi he ahiahi i

aaho ia e au idh ka hn]e i keia mau | la e nee nei." ; I na e l<-an ia oe kekahi lono oona, alaila, e hoike koke ae hoi ue ia'ii c«a ka AnaiuoiA oiai» u« nini n«o wau e hele hoomnfiii malaila - keia oohu la."' Ua pono ia tn ia ai, ka wi mua noel'Ha ai ia*a keKMhi 1 ;no nu Lugia, alaila. ue no ka 'nea mua lo a e kuu Anakale e lohe ana." "I na no hoi e kuu Vin!cia e pan koa noonoo ana no keia wahine'

jopi<* e hoolilo nei ia oe i herhena, » wanao oe e hele hōomaha jae niH Analuma alailn, e hoike inua f.«e oe i fc<iu hple ae, E ~»m Ihoi oe ts,kuu V r inicia, i.e nui i-a wa -,

| hine opī.i hair<>han > o Roma uei e jhele ana i kn heou.aha mn kela | wahi o ka Analmaa."

I fea lohe ana no o Viajcia i keia mao olelo hope a kooa Anpkala. ua hoeinaka ae la oia e Lele hoioholo il.'k». o kela rui»i a lana e woho ana a ua nana >ku la born Anakala me na inak» noiia n«» keia kulana i lona i kaua keiki hanauua, ai ka hala ana o kekahi mamiwa, uh . kamailio h(»n aku !a o Peteronuiß;i ia Viuicia 1 bei« man oielo.' -

"E o)u )!u oe e kuu Vinicia e hoike uiaopopo loa :nai ia';i i ka mēa oiaio loa, aoie nae nae ke ano o fce kanaka opio i hoohenehene wale ia kona noonoo no kekahi mea no ka manawa wale 00. Eia aa aia-

nao ninau nei o'u ia oe. Heaha kon manao maoli e pili ana no keia Lede Opio au e imi hoomanao nei?,,

1 ka'lohe ana no o Vimcia i keii inau olelo a konn Anakala, Ua heJ e hoioholo ae !a n.> oia me he ala aole i hoomaopopo inai i kela ninau a koha AnKkKla Tja hoomaopepo loa aku la no o Petefoniusa, ua piha Ipa kana keiki hanauna i ka uia-

jna»'ae omi ana ho! i ka pane -'ahft | mai ) kekahi ma» olel'oi Iloomaii ae [la no o'ia i ka hele holoholo »nā no kekahi manawa mc ka pane le<> o!e mai no kekahi manawa ai ka wa hope loa aa kahe mai la kekahi mau waimaka mai fet»ha iiiau maka mai, a ua lilo ia mmi waimaka o ke kana opi«» i mea oi loa aku mamUa o ka olelo a ua honmaopop.o jloa aku la ka Anakala i ka līīo ju no o keiu wahine opio i mei nui loa i ka iuanao o kat»a keiki h inauna, a 5a tdanawa i kfmaHio aku āi" ka Ana. kala i ' keia īiiau olelo hope ia Vinieia. t4 Ua kuhihewa loa ka olelo e kamailio ia nei e kekahi poe, na kn Aumakua Atalās.a e auamo nei ka honua hol>cko maluna o kona kjpoohiwi, a ma kun manuoaaa nae na ka wahir.e e auaeio nei ka houua holookoa.

"He oiaio kau mea i kamailio mai U e kuu Anakala, «> ko'a ho-

nua a i \ io no ia' ilunn 6 na poohiwi i) L' gia, a aole loa he mea e ae e lawe i kout» wahi iwaena o na wahine holookoa o Rcina nei," mau olelo keia i kamailio ia e Vinieia me ke an;> koio maoli no.

Mahnpe oia ;uau olelu mawoena o lnua, ua haawi ae k iaua i ko lauH aloha 1» laua ?>)«•, a hoomaka aku la ka Haku Ptteroni.i sa e puhi iwaho, a ia ia«nawa koke no nae i koine mai ai kek:il)i o na kauwa a Vinicia, k kamailio koke oj»s !a \ %Aw mau olelo im«a o laua a t!ua **E kuu mu » Haku, a ia kela Kahuua Ki! »kīlo IMene mawaho i keia aianawn, a ua u-akemake loa <>la e 'iaaiailio mai in,ua o o}ua u ehia. Ehekipa ti)si iaia iloko nei?" l T a h <awi koke aku la"no o Yinieia i ke kauuha e boakiy« koke in raai keU Kilo ilolo o kohi v, la a e noh<» aiia, ae'hana ia a*u hoi tne ka awiw? loa. Aole anei no hoi wau i v>iek> naua aku ia »e e kuu Viti : cia, e lo*a \nai aua kekahi 1000 la kaua mai kei* Akras»»in-'i p inai o Helbne. O Ihha» w l» no *> no» nei ia j(ō», p tuni«niH ltii i*«» t k «n kulnn*, [» uiai hoike ski i ko« aao plhoi-

boi imaa oivi 4 . ae'mnnno *nai sa paha oia na liio loa keia iuai »na j ka wahine opio i mea oul !"a i kou manao. H« u.iea.pooo o;oe ke noho hoomala ti)fthjua ora, a aole hoi oia e noho ho«in-«!u u>ai iluuu ou e kau Viflicia." Ia mnnl iwa komo wat la ua kilokilo Ki!o nei.

*'Ke haawi aku nei i kn aloha hoonrjaikHi i» oe. e ke Aliikou iloko o kekahi o na pnaii koa kaulana o Roma nei a ia vjie ni» hoi e kuu (Haku haiiuhano Petemnius* ka ioiua o ko .alo o Kais;ird. K Jifo no hoi kf>u hauol? me n» nui |o kou kaula. a e hookaolana ia nei» j lae iilo hoi ia kt»ulana i Kia kukulu j [i kou pookela i>nua o Kaī--Bara." Ua kainailio ia keia maul

olelo hoonaninani c ua.Kahuna He_ nei rne ke kuloa. hanhaa a r ia mai i nan o aa Haku e naoa ftka ana inia. * Ke haawi aku nei no ht>| r i ke hi>')><ip,i ja »e e ki'*' h<iawi kanawai u hoopono me ka uaa"Ho." He nj?u olelo k«ia i pauai ia .nku e.Peteroniu9ā me ke kulou ano pahenehene aiia aku i ruua » ua Kilo Helene nei; 0 Virucia nae ua nana aku la oia me na maka pihoihoi ole i ke Kib Heleae, a kansailit) aku la' no hoi rae ka leo ano kuoo i keia ninau. Heaha ka nuhou «u i lawe eoai nei, ai kupono ai hoī e 1 )he in aku e ka rttea nana oe i uku' aku?" 1 kaf wa tnua loa o'u i halawai al me oe e kuu Haku hanohano, ua lawe mai la wau he wahi lom» iki o ka oaanaolana 5a oe i hoea bou ana mai nei hoi o'u 3u>ua ou i keia manewa, ua lawe mai oei wau i Ka tono oiaio", ae hoike aku atia hoi ia oe me ko kar-.-dn.> K no fea wahir»e opir> nal'owale." Aole i pau