Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 19, 9 October 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

<He Mooielo Kaiiiko o Hawaii Nui) * » KUAUiI)

KA HOLO ANA O MAKOLEA 3S HOAO MK KAIKIPAANANEA

4, Aple pela e na kanaka .».ikai <• Konn nei, oa'u ponoi no e hookau akta kā hoopwi o ka <nake malnna o lakon n°|, h e ike ai lakou i h bew« poinu o ka hana alu «i aole no hoi i loihi aku ka manawa a ike uiai no ouki.u i kuu iuka akn i Keia poe ikaika ole o ko oukoo aiua nei.' ? Aole no hoi i pau pono loa aku ia mau olelo a Kepakailiula me ka elea nui, a h#ia aku la ia puu mak« mahope ona, a o k» Kiihele no me na wahi koa o Kepakailiula ke kii a hoakoakoa i na ihe aua poe alii nei oa Koua. Aole o Kephkaihola i avviwi aku ia manawa ika ho<'kH« «.ne . i k» hoopai o ka ir.ake maiuna o keia tw>e e ain nei hia, a ua ake nui oia e komo hohonn m»\ ua poe alii nei me ko lakou Alii Hoiualoe, ma ke alo ana iaia, a he kumu no hoi ia e koooo ffi ke anu hoowahawaha iloko o na kannka tcoa e ntina mai ana, a he kumu m> boi ia e hookauiana pu aku ai i ko Kepakaiiiula ano akamai inaoii i.o i ka hakaka ihe m( kona neau enēmi, Hookuene hju iho ia uh mau alii kokoa nei 3 ke Alii Holualoa, a nee hou uaai la ioioa me ka maknukau hou pahu mai ia Kepakailiula, a ua manao iho ia lakou, o ka haua ana īa «eiu e make ai Q ia lakou. I ka hou ana aku o j ke k«tana h onee kaua hou o kona oiau eneuii, ūa paa <ie la oia i kaoa mau ihe pale me ka eleu uuj, a i ka pahu ana mai no o ua mau alii nei o na Kona, Uft pale hou aku la no o Kepakailinla me ka eleu .nni, a e pile pale ana hoi i kela mau ihe lele like 0 kela mau alii me kā lele ana o kela mau ihe lehulehu mahope ona t a o k& Kiihele no hoi me na wahi kanāka Kieimaia ma ka hoouluulu 1 kela mau ihe i hala \ hope ma kahi kokoke 1 kahi * KepakailiuU ku paio ana. Mamuli o ke :u)o ke ana o Reia mau ali) alu o Holualoa, ō* ano kr»tuo niai Ib ke ano anū iloko o lakeu, 'oia:, alua a lakou pahu like ana i na ihe lehulehu uialuna o ke keiki malihini, h v; ka mea kupHinahH nae. avn!e be wahi tuaiuihe\i i knu ->ku iluua o kt Keiki koa uui wale o k* uka iuiu e KaunoHiiioa. lioomaopopn koke ihu b no e K#pāfeaīlinla e ho»» hv»hf ani kuna aiio a hoa i pah;» e h> 1* m&i k* kahUu aku o ka UnUkn» « aole nae i makeiuake o Kepakailiu n e Unakila ia manao hohe waU' v anap ah* a 1 ka i e ana uku t ke mio tcni au.i. ako 0 kekahi Kaukau ulii e holo uaht) mai kela kat ua kana :-ku, o kou« man»w<\ no ia i owiliwiii ae ai i kekahl 0 k*Ma mau ihe e ana n a leona luua, a pahu aku la (ue ka ikaika W, a loaa aku U kd& kau kau alii « manno ana » h h<? wale, s o ka uiea i ike ia no ia «Hi h >ht wale. a ia v»ia e ouv aut i ka Uouu;* iio h hi »,h, aia uian*\va uo ho ,o i Kama\Uo ai o>s ka ieo ' Iml i km 'elllo i

loa-wau e hookuu aka aua i kikahi o k»-ia poe alu hilah.vla ole ia'u e !; uakila aku enai ka hoopai kupooo «naluua o lak< u, a o ka hoepai kupono oia nokeia i kau aku la «naioua o feeia ali' i manao aku la e hoiomaiu oiai ke kahua kaua aku "

I ka ike ana o na alii e ae i keia hopena awahia i kau aku la lualuua o kela hoa alii o lakou, ua hoopiha loa ia ae la l«fou i ka makau, a u« ik.e iho la, noi he mea oi loa uo ko !akou poiuo, ke huli kua lakou a holo a«u ui ai ke alo o ke kaoak» opio, e hakaka pakahi nei ia lakou, a e aho k«i ,» ake ana . i kona lima mauiua oke ku aku i ka ihe mnhop« uke Ktta. Ua hōomaka hou

Tnai la ltikou e hoa iaāīiā.caē _ k l a boo pu aiia i b« lakou tnao ihe maItln» o Kepakaiiiula, a e iue Gu hoi me na mea i hoike mr.a ia ae oei, ua lilo ii.i inau xuaka ihe makawalu i wai auau uu Kepakailiu&, a ua lilo hoi i mea haaheo maoli uo kooi mau makuakaue e naaa mai aua i k$ kulana wiwu olē o ka laua hanai ahi. No ka manawa loihi mahope iho ka hoomau ana o kela wnu ulii i ka hou lakeu uoau ihe a hiiti i fca wa i ku ai ka paila o na ihe aia ka aoao 6 Kepakailiula.

Mahope iho o ko Kepikailiula alo ana i ua ihe lehmehu a kela poe e alu nei iaia, ua hoemaka aku la oin e lalau i kekahi o ni pua e Weiho paila ana uaa kona aoao, a hooht>na aku la ia uaau ihe uih ka hookau ana i ka hoopai o ka make maluna > na kaukai" alii kokua o Ke alii Holualoa. He <fhanawa pokole wab uq uiahope iho o kea

.uauawa, a ia ua poe alii nei e waiho ana i kyi honua a na haalele aiai la "koa-waa ia koa kanaka" a i?u.hn(»kaui ihn la ke Kaukau alii Holualoa, a u* hooqaaflp »po iho la ua alii hohe wale nei o na Kona, aole oia e pakele ana i ka make i Ke katiaka opio ana i kamailio boohaahaa ai, aka t ua hiki ole nae iaia e huli ae a holo aku . i hope, oiai, a ai no i<nUB •) kuua alo ponoi ke waiho oiū ole ala kekahi o kona mau alii kokua ao ka mea hoi \ hoao e holo hohe wale uiai k.e alo aku o ke kahua hakaka, a ua hiki ole uo hoi iaiii ke uoi aku i ka loKOUJ a«ai o ie kauaka opio e ki; nei

nae ki wiwo oie iuioa ona, oiai, ua hooeuaopopo no oia i ke 1 kulaua hi. lahiia oiaoli o kona uiauao aaa e nn no ke oia, a aole uo paha e

ha&wi ia u»ai »Qa ia ola iaia, oiai t ua in<> k>*naolelo i kaoaailio m\*a ai v koaa hoa paio. Hoao iho ia no oia e heomakaakau iaia ihi do ka paio hope lua aua oiui, aa ise ako ia oia i ka lalau ana aku o kaaaka opio i kekahi ihe mai ka pua ihe e waiho aua uia koaa auao, a hooainiu ae k oue he haiia mukauī aia i ka ia uiukuni, u īa tuuaawa no hoi i kaoa iilio uiai ai o Kepakailiuia i keia, uiau olelo i ua aiii Holuaioa uei. .•

"Pnhea iho ia ka hoi ua ikaika akamai nei o ke AHi o Koua? Ū» iike uaaoli ua oe ka papai aama, aia i ka aihv» w»ie no koaa waiu ikaika, «i keia ia uae iohaloha ua paoai-na.UH uei » na Koua. E hook*u ako anu wau i ka ho<)pai o k«j jfia*ke maīona ou. a uiai keis ihe uo ihoi a'u e ho uiuiu «ku u<ei ao keikaiu hoi ona ihe pouoi uu a »ukou t &aa*o ai e lawe i ko'u nk. £ nau« h«p« a« i ke ano o ka'aiiu au i hauau la ai, oiai, aule ioa o« e i&e hou i»na i kfia aiua ou. a koe wa!t> [»o paha ka ike » kou uhane aaIwawa n a kei* muaaku, oki, «ole j i«*« n% o kakou e •ku ana i km uhaoe i kalvi iW makaukau ia uo ka poe kukaaa la wahi oUi, he alii ho >maioka oe i ks hiU«?i aku ana a« *rale ana

kim uhao* -vuVt :ua. u* w;ihi in« hauieha ?ie lilo lun i uiea hoouw-., u i k&iu&Ui Ueie o ka K Uw* e ke Alii i kou kvtHNiuv** M« kvi* un«u olelo « Kepikiiliul*

ua oinau poahi at ia ka he i kuoa liuia akau, & >uau:ua oka biki aoa i kekahi iiiea ke hooui«opop \ ua iike ia aku la ke alii H<>lu«].»a e oni ana i k« hou.ua i«e koe oiii lepoala, a ao ka mannwa wale no ia oni aua aiaila, waiho oni oie iho ia koua kino iwaena » ua heaua o kona inau ulii i uuake mua i ka uiakaihe a ke Aiii.Opio o ka uka iuiu o Kaunuanaoa. X ka ike ana •> ka lehulehu °na koa i hahai mai luahope oke alii £Iolu,»loa, ua huii ae la iakou a a huio a&u ia mai ke kakua kaua iUi.i, ae hku.u ) hoi iue ko Kepasaiiiula, ano umu, aole oia i ae aku i <uau wdtii lc,«j e h >okau aku ika h K'p i i o k * a*ake oaiuna o iekahi ,o kel.t mau »toa e. huio dla

a KHi>ea uku la nae oia i kuoa uiakuakane Kniieie,. e hele aiai a i ka uoea i kaajaiiio <naa ia aku iaia ao ge poo ok« Aiii waba iepo o ua Kuua. Ua oki io ia ae la 110 kooa puo e Kiiheie auoku mai kuna kijio mai, ao ki-ua kiuo jje liona i«au ulh ieLuiehu i. uaake pu u»e ia, ua olokaa ia aku la ih.ko, o Ke amauaiau e ko&oke uiai auu. O ka h 'pen» iho ia kfia o ke kaQa aaa mi waena o ke Keiki kua h ke Alii o Qa iiiio uae keia ahi waha-a o ua Kona, a ma ,k& puka hou ana aku o ko kakou uaooleio i keia pule ae, e ike ai kakou i ka houka kaua hou ana o ka kakou koa uae kekahi Aiii okoa aku o ua Koaa. Aole i pau.